Projektowana regulacja ma stanowić transpozycję dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (Dz. U. L 140 z 5.6.2009), przedłożone przez ministra środowiska.
Jak podkreslają autorzy założeń,wychwytywanie dwutlenku węgla i jego geologiczne składowanie jest jednym ze sposobów ograniczania nadmiernej emisji tego gazu do atmosfery. Proces sekwestracji geologicznej dwutlenku węgla opiera się na wychwytywaniu go z instalacji przemysłowych, transportowaniu do miejsca składowania i wtłoczeniu do odpowiedniej formacji geologicznej w celu trwałego przechowywania. Ta technologia nazywana jest CCS (Carbon Capture and Storage). Państwa członkowskie zobowiązane są do wdrożenia do prawodawstwa krajowego do 25 czerwca 2011 r. zasad podziemnego składowania CO2 zawartych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE.
Autorzy projektu podkreślają, że Polska posiada doświadczenia pochodzące z realizacji pilotażowych prac dotyczących stosowania tej technologii w Borzęcinie i Kaniowie. Tego typu projekty realizują również Niemcy, Dania, USA, Kanada, Holandia, Norwegia. W Polsce planowana jest realizacja 2 projektów CCS, zgodnie z którymi ma być wychwytywane, transportowane i składowane odpowiednio m.in. 1,8 i 2,4 mln ton dwutlenku węgla rocznie.
Działalność związana z CCS będzie podlegać przepisom nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Chodzi o: poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz podziemne jego składowanie. Zmiany będą dotyczyć m.in.:
- określenia form i zakresu pozwolenia (koncesji) na poszukiwanie i rozpoznawanie miejsca podziemnego składowania CO2 oraz wyznaczenie miejsca jego przechowywania,
- określenia wymagań, jakie powinny spełniać wnioski o udzielenie koncesji,
- wprowadzenia obowiązku sporządzania dokumentacji geologicznych i dokumentacji mierniczo-geologicznych,
- określenia zabezpieczenia finansowego gwarantującego wypełnienie wszystkich obowiązków wynikających z koncesji,
- określenia wymagań, jakie powinien spełniać plan zagospodarowania składowiska, jego monitorowania, działań naprawczych oraz określenia warunków towarzyszących tymczasowemu planowi działań po zamknięciu składowiska,
- określenia warunków zatłaczania CO2 oraz kontroli i monitoringu podziemnego składowiska,
- określenia rejestru obszarów górniczych objętych udzielonymi koncesjami i rejestru zamkniętych składowisk,
- przejmowania odpowiedzialności za składowisko (chodzi m.in. o przypadki cofnięcia koncesji czy zamknięcia składowiska),
- określenia trybu współpracy z Komisją Europejską w trakcie postępowań administracyjnych dotyczących podziemnego składowania dwutlenku węgla.
W celu zapewnienia bezpieczeństwa dla środowiska – a podziemne składowanie CO2 może budzić zastrzeżenia społeczeństwa – realizacja tych przedsięwzięć będzie wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko oraz obszar Natura 2000. W związku z tym podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie zaliczane do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i każdorazowo będzie wymagać uzyskania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych. W projekcie nowelizacji ustawy znajdą się zapisy określające zasady i warunki podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności dotyczącej podziemnego składowania dwutlenku węgla w celu przeprowadzenia projektów demonstracyjnych technologii CCS oraz dalszego postępowania ze zlikwidowanymi składowiskami. Decyzje dotyczące zgody na podziemne składowanie CO2 muszą uzyskać opinię Komisji Europejskiej.
Oprócz podziemnego składowania dwutlenku węgla, uregulowane zostaną ponadto kwestie dotyczące transportu i dostępu do sieci, którą będzie transportowany ten gaz do podziemnego składowiska, dostępu do tych składowisk oraz sprawy pośrednio związane z wychwytywaniem CO2 z instalacji.
W projekcie nowelizacji ustawy zawarte zostaną nowe definicje, takie m.in. jak: podziemne składowisko CO2, wyciek dwutlenku węgla, kompleks podziemnego składowania CO2, działania naprawcze. Zmienione będą ponadto brzmienia definicji już istniejących (poszukiwanie, rozpoznawanie, obszar górniczy, m.in.).
Szczegółowo zostaną opisane zagadnienia dotyczące przeprowadzania kontroli podziemnych składowisk dwutlenku węgla oraz działań podejmowanych w przypadku wycieków i innych nieprawidłowości.
Nowe przepisy uwzględnione w projekcie nowelizacji ustawy będą odnosiły się do przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na poszukiwaniu i rozpoznawaniu kompleksów podziemnego składowania CO2 oraz jego przechowywania. Warunkiem prowadzenia tej działalności będzie uzyskanie koncesji.
Planuje się, że m.in. w 2015 r. powołany zostanie Krajowy Administrator Podziemnych Składowisk Dwutlenku Węgla (KAPS CO2). Przyjęto, że finansowanie działań KAPS CO2 ma się odbywać przez zobowiązania wieloletnie ustanowione w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Wpływy na ten cel będą pochodzić m.in. z opłat za działalność polegającą na poszukiwaniu i rozpoznawaniu kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla, jego składowaniu i innych opłat. Zakłada się, że KAPS CO2 corocznie będzie występował do NFOŚiGW o udzielenie dofinansowania.
Zgodnie z założeniami, przedsiębiorcy zamierzający prowadzić działalność polegającą na podziemnym składowaniu CO2, zostaną zobowiązani do ustanowienia zabezpieczenia finansowego prowadzonej działalności, gwarantującego należyte wypełnianie obowiązków, w tym szczególnie wymogów związanych z monitorowaniem składowiska, zabezpieczeniem ewentualnych roszczeń oraz kosztów wynikających z likwidacji zakładu górniczego. Ogólnie mają to być dwa rodzaje zabezpieczeń: jedno związane z prowadzeniem eksploatacji składowiska aż do jego zamknięcia, drugie obejmujące kwestie związane z likwidacją zakładu górniczego aż do przejęcia odpowiedzialności za podziemne składowisko przez KAPS CO2. Zabezpieczenia mogą być w m.in. w formie depozytów wpłacanych na odrębne rachunki NFOŚiGW lub w postaci innych, równoważnych instrumentów finansowych i ubezpieczeniowych.
Koncesje na podziemne składowanie dwutlenku węgla, poszukiwanie i rozpoznawanie będzie udzielać minister środowiska. Projekt decyzji, wraz z wnioskami o udzielenie koncesji, będą opiniowane przez Komisję Europejską. Poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania gazu ma być prowadzone w obrębie wyznaczonego w koncesji obszaru. Dla podziemnego składowania CO2 będą natomiast wyznaczone obszary i tereny górnicze. Udzielenie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania CO2 musi być poprzedzone opinią wydaną przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce działalności poszukiwawczej. Do wniosku o udzielenie koncesji niezbędny będzie plan zagospodarowania składowiska. Do wniosku koncesyjnego powinna być również dołączana dokumentacja hydrologiczna i geologiczna.
Uwzględniając ograniczenie stosowania CCS do realizacji wyłącznie projektów demonstracyjnych, koncesję będzie mógł uzyskać przedsiębiorca, który spełnia wymagania określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej oraz uzyska uzgodnienia od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (właściwego ze względu na miejsce zatłoczenia). W projekcie ustawy znajdą się szczegółowe zapisy dotyczące warunków jej udzielania, powodów odmowy, zakresu oraz wygaśnięcia koncesji. Przedsiębiorcy, którzy uzyskają koncesje będą wnosić na rachunek bankowy NFOŚiGW opłatę gwarancyjną lub przedkładać inne instrumenty finansowe i ubezpieczeniowe. Będą również zobowiązani do uiszczania uzupełniających opłat gwarancyjnych określonych przez organ koncesyjny, a także ponoszenia opłat eksploatacyjnych na rzecz gmin.
Zostanie utworzony rejestr zamkniętych składowisk dwutlenku węgla.
Wskazano, że zgodnie z dyrektywą CCS przepisy nie będą mieć zastosowania do geologicznego składowania dwutlenku węgla dotyczącego składowania tego gazu w ilości poniżej 100 tys. ton dla celów badawczych i naukowych. W założeniach wskazano, że projekt nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze będzie wprowadzał zmiany w innych ustawach, w tym m.in. w ustawie o odpadach, o swobodzie działalności gospodarczej, Prawo energetyczne, Prawo ochrony środowiska, Prawo budowlane.