Senat uznał, że konieczne jest wprowadzenie do tekstu ustawy trzynastu poprawek. Pierwsza z nich dotyczy objęcia zakresem nieodpłatnej pomocy prawnej czynności polegającej na sporządzeniu pisma wszczynającego postępowanie sądowe lub sądowo-administracyjne. Zdaniem Senatu, sporządzenie pierwszego pisma procesowego jest czynnością, która może mieć daleko idące konsekwencje, biorąc pod uwagę prekluzję dowodową.
Trudno przy tym przesądzić, czy pozew przygotowany w ramach usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, który pomijałby pewne istotne twierdzenia czy dowody, w praktyce sądowej byłby kwalifikowany jako sporządzony co prawda wadliwie, niemniej jednak „bez winy strony”. Dlatego skreślił pkt. 4 mówiący o pierwszym piśmie.

Pomoc dla wszystkich mieszkańców Polski
Senat stoi na stanowisku, że uprawnionymi do nieodpłatnej pomocy prawnej powinny być osoby fizyczne, które zamieszkują na terytorium Polski. Warto przy tym podnieść, iż przesłanka związana z zamieszkiwaniem na obszarze państwa polskiego nie stanowi novum normatywnego i jest stosowana ustawodawstwie w szczególności dla określenia kręgu podmiotów, którym przysługuje prawo podmiotowe do świadczeń o charakterze socjalnym.

Klęska żywiołowa
Za uchwaleniem kolejnej poprawki przemawiało z kolei nieprecyzyjne ujęcie przesłanki uzależniającej prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej od wystąpienia nadzwyczajnych zdarzeń (art. 4 ust. 1 pkt 7). Pojęcia klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej oraz awarii technicznej nie zostały w ustawie zdefiniowane.  Nie powinno już być bowiem żadnych wątpliwości co do tego, że tylko szkody w rodzaju damnum emergens, będące skutkiem awarii technicznych charakteryzujących się cechami wskazanymi w art. 3 pkt 1 i 3 tej ustawy (a nie jakichkolwiek awarii technicznych, np. uszkodzenia samochodu), mogą uzasadniać nie odpłatą pomoc prawną.

Komu dostęp do bazy aktów prawnych
Analiza przepisów pozwala stwierdzić, że nie chodzi tu na pewno o samego beneficjenta nieodpłatnej pomocy prawnej, gdyż umożliwienie wglądu do bazy aktów prawnych nie mieści się w katalogu pomocy. Można zresztą postawić tezę, że osoba która poszukuje informacji co do obowiązującego stanu prawnego i na tej podstawie jest w stanie samodzielnie ustalić zakres przysługujących jej praw albo ciążących na niej obowiązków będzie raczej skłonna skorzystać z jednej z ogólnodostępnych elektronicznych baz aktów prawnych (przykładowo: Dziennika Ustaw, Internetowego Systemu Aktów Prawnych) i nie będzie poszukiwała pomocy w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej. W konsekwencji jedyną słuszną interpretacją wyrażenia „zasady zapewniania przez adwokata lub radcę prawnego (…) dostępu do bazy aktów prawnych” jest taka, iż umowa zawierana przez powiat z adwokatem albo radcą prawnym ma obejmować ustalenia odnośnie do zapewnienia przez adwokata lub radcę prawnego dostępu do bazy aktów prawnych nie innej osobie, ale właśnie samemu sobie.  A zatem Senat skreślił wyrazy " przez adwokata lub radcę prawnego udzielającego nieodpłatnej pomocy prawnej".

Rady i izby a nie dziekani

W ocenie Senatu, przepisy ustawy przewidują określoną rolę dziekana (art. 10 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 i art. 26 ust. 3), ale w istocie pomijają, że wedle powołanych ustaw organami wymienionych samorządów na szczeblu regionalnym, są – odpowiednio – okręgowa rada adwokacka oraz rada okręgowej izby radców prawnych. Dziekani są zaś osobami wchodzącymi w ich skład, których zadaniem jest przede wszystkim reprezentowanie danej rady. Ich pozycji nie można zatem w żadnym wypadku uznać za samodzielną, tj. legitymującą ich przykładowo do zaciągania zobowiązań we własnym imieniu.

Cel ustawy
Podstawowym celem ustawy jest upowszechnienie i zinstytucjonalizowanie poradnictwa prawnego przez stworzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej. Zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej ma być zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej realizowanym przez poszczególne powiaty w porozumieniu z gminami bądź też samodzielnie. Z tego tytułu powiaty będą otrzymywały dotację celową, której wysokość będzie stanowiła dwunastokrotność iloczynu kwoty bazowej (określanej corocznie przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu) oraz mnożnika odzwierciedlającego wielkość powiatu mierzoną liczbą ludności – art. 20 ust. 3.
Trzy procent tak obliczonej dotacji przeznaczone będzie na pokrycie kosztów obsługi organizacyjnej. Natomiast pozostałe 97 procent ma pokryć zobowiązania powiatu względem podmiotów udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej.
Adwokaci i radcowie prawni będą zawierali umowy z powiatem i na podstawie tych umów obowiązani będą w szczególności do udzielania pomocy prawnej w udostępnionym im lokalu (gminnym bądź powiatowym) zgodnie z harmonogramem określonym w porozumieniu powiatu i gmin lub ustalonym przez starostę.

Czytaj też>>Senat o bezpłatnej pomocy...

 


  Robert Rynkun-Werner
  Adwokat z urzędu. Podstawowe zagadnienia prawne >>