Europejskie Stowarzyszenie Sędziów EAJ, będące częścią Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów IAJ, zwróciło się w czerwcu 2012 r. do władz polskich, wyrażając swoje obawy co do sytuacji w polskim sądownictwie. EAJ stwierdziło, że przepisy dotyczące sądownictwa w Polsce po ostatnich zmianach nie odpowiadają europejskim standardom.
List adresowany był do Prezesa Rady Ministrów i został przez Kancelarię Premiera przekazany Ministerstwu Sprawiedliwości i Ministerstwu Finansów celem udzielenia odpowiedzi. Kopię listu otrzymała też Krajowa Rada Sądownictwa.

Co najbardziej niepokoi sędziów
Szkolenia i rozwój zawodowy: ustawa o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury z dnia 23 stycznia 2009 r. przyznaje daleko idące kompetencje Ministrowi Sprawiedliwości w sprawach szkoleń i rozwoju zawodowego sędziów. Decydujące stanowisko Ministra Sprawiedliwości w zakresie szkolenia sędziów i prokuratorów stoi w sprzeczności z międzynarodowymi standardami niezawisłości sędziowskiej (zob. Europejska Karta Statusu Sędziów - § 2,3, opinia nr 4 Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) przy Radzie Europy w sprawie szkolenia sędziów - § 2,13).

Awans zawodowy (powoływanie na wyższe stanowiska): W zakresie powoływania sędziów na wyższe stanowiska prawo o ustroju sądów powszechnych zawiera szczegółowe uregulowania dotyczące postępowania w przypadku zwolnienia stanowisk sędziowskich. Jednak brak szczegółowych przepisów określających kryteria, które powinny obowiązywać podczas wyboru sędziów. Międzynarodowe standardy wymagają obiektywnych kryteriów wyboru i awansowania sędziów na wyższe stanowiska. Najważniejszą rolę powinny tu odgrywać kwalifikacje zawodowe. Zasady te powinny zostać spisane i zawczasu opublikowane (vide opinia nr 1 CCJE rozdział 25).

Wynagrodzenia: Pod koniec 2011, według Stowarzyszenia Sędziów Polskich, polski rząd wprowadził prawo "zamrażające" zasadę, że wynagrodzenie sędziów ustala się na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (na rok 2012 ustalanego na podstawie danych z końca II kwartału roku poprzedniego). To rozwiązanie jest uzasadniane globalnym kryzysem i doprowadziło do zamrożenia wynagrodzeń w 2012 r. na poziomie z roku 2011. Tymczasem "mechanizm zamrażania" nie został zastosowany wobec innych grup zawodowych wynagradzanych bezpośrednio przez państwo, które mają zagwarantowany wzrost wynagrodzeń w 2012 roku. W związku z tym EAJ pragnie przypomnieć Rezolucję Krakowską z 2009 r., w której uznało, że zdaniem EAJ wpływ warunków gospodarczych i finansowych na wynagrodzenia może być rozważany, ale obniżanie wynagrodzeń sędziów (w tym uposażeń sędziów w stanie spoczynku) w sposób, który może być niezgodny z międzynarodowo uznawanymi zasadami niezależności sędziów w demokratycznych państwach prawa, nie jest dopuszczalne. Dlatego EAJ wzywa wszystkie rządy, które takie obniżenia planują, do zapewnienia, że nie zostaną podjęte działania, które zagrożą lub mogą zagrozić międzynarodowym zasadom będącym podstawą do utrzymania demokracji i państwa prawa.

Oceny sędziów
 Europejskie standardy (Zalecenie CM/Rec (2010) 12 Komitetu Ministrów Państw Członkowskich w sprawie niezależności, efektywności i odpowiedzialności sędziów) pozwalają na wprowadzenie systemów oceny sędziów przez organy sądowe w celu przyczynienia się do poprawy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i poprawy jakości orzecznictwa. Jednakże systemy te powinny być oparte na obiektywnych kryteriach, a oceny muszą być dokonywane przez właściwy organ sądowy. Procedura powinna umożliwić sędziom wyrażanie własnego poglądu na temat swoich działań i oceny tych działań, jak również do zaskarżenia oceny do niezależnego organu lub sądu. Nowelizacja prawa o ustroju sądów powszechnych wprowadza system oceny sędziów zwanych "indywidualny plan rozwoju zawodowego". W ciągu jednego roku (od daty wejścia w życie ustawy) wszyscy sędziowie w Polsce orzekający w sądach powszechnych mają zostać ocenieni. Ocena ta ma być dokonana przez sędziów wizytatorów, a prezesi sądów wezmą udział w opracowywaniu planu rozwoju dla danego sędziego. Niestety, nowelizacja prawa o ustroju sądów powszechnych nie określa żadnych kryteriów, które powinny być stosowane w trakcie procesu oceny sędziów. Natomiast kryteria będą określane przez Ministra Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. Zalecenie CM/Rec (2010) 12 Komitetu Ministrów Państw Członkowskich w sprawie niezależności, efektywności i odpowiedzialności sędziów wymaga, by oceny sędziów były oparte na obiektywnych kryteriach, a procedura powinna również uwzględniać możliwość zakwestionowania oceny przez sędziego przed niezależnym organem lub sądem (§ 58 Zalecenia).

Niepokojacy rozwój sytuacji
EAJ jest zaniepokojone rozwojem sytuacji w polskim sądownictwie. Wydaje się, że nowe przepisy mają tendencję do osłabienia sądownictwa. Równowaga władz może zostać zakłócona. Wzmocnienie zaufania do sądownictwa i rządów prawa nie może być osiągnięty przez zmiany prawne, które stoją w sprzeczności z międzynarodowymi standardami. Właściwe są takie środki, które gwarantują przejrzystość wszystkich procedur, w tym we wszystkich sprawach dotyczących wymiaru sprawiedliwości i które nie dopuszczą do nadużyć istniejących przepisach prawnych.

Źródło: Iustitia