Podstawą ogłoszenia upadłości spółki jest jej niewypłacalność, która zachodzi, gdy spółka nie wykonuje swoich wymaganych zobowiązań pieniężnych. Drugą przesłanką uznania spółki za niewypłacalną jest sytuacja, gdy zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku, niezależnie od tego, czy na bieżąco wykonuje ona swoje zobowiązania (art. 11 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego i naprawczego). Zaistnienie stanu niewypłacalności zawsze bezwzględnie obliguje członków zarządu spółki do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości, niezależnie od wartości niewykonanych zobowiązań oraz długości opóźnienia.
Warto pamiętać, że nie każdy taki wniosek zostanie uwzględniony przez sąd. O ile niewykonanie zobowiązań nie ma charakteru trwałego albo oddalenie wniosku nie spowoduje pokrzywdzenie wierzycieli sąd może oddalić złożony wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10 proc. wartości bilansowej przedsiębiorstwa spółki.
Wszelkie próby obejścia obowiązku złożenia wniosku o upadłość przez członków zarządu we właściwym terminie - poprzez składanie wniosków nieodpowiadających wymogom - spotkały się z krytyką sądów. W postanowieniu z dnia 14 lutego 2006 r., II CSK 14/05, LEX nr 192034, Sąd Najwyższy uznał: "Wadliwe sporządzenie dwóch kolejnych wniosków o ogłoszenie upadłości, które okazały się bezskuteczne i w następstwie tego nastąpiło przekroczenie ustawowego terminu dla dopełnienia tej czynności, nawet przy uwzględnieniu utrudnień wynikających ze zmiany przepisów prawa upadłościowego, należy ocenić jako niedochowanie należytej staranności wymaganej od profesjonalnego uczestnika obrotu gospodarczego, wyczerpującej znamiona winy nieumyślnej w postaci niedbalstwa". Z powyższego wynika, że członkowie zarządu takiej spółki nadal będą ponosić odpowiedzialność wobec niezaspokojonych wierzycieli, pomimo, że podejmowali nieskuteczne próby zgłoszenia wniosku o upadłość.
Wierzyciel, który zamierza wystąpić z powództwem o odszkodowanie na podstawie przepisów Prawa upadłościowego powinien pamiętać, że niezbędnym warunkiem powstania odpowiedzialności jest łączne spełnienie trzech następujących przesłanek:
- musi powstać szkoda
- musi istnieć zawinione niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki,
- musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy szkodą a niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w ustawowym terminie a szkodą.
W tej sytuacji ciężar dowodu co do winy członka zarządu zobowiązanego do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywać będzie na wierzycielu. Jeżeli odpowiedzialność za niewykonanie obowiązku zgłoszenia wniosku ponosi kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna.
(Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.)
radca prawny, Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion & Żyto (CDZ)