Adwokat - przysługuje od zatrzymania, prokurator - nie czyta listów

Dopiero 19 września br. (w czwartek) Senat zajmie się nowelizacją procedury karnej, która stanowi, że zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę.

Zgopdnie z nowelizacją, jeżeli zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, każdorazowe jego przedłużenie może następować jedynie w przypadku, o którym mowa w art. 258 § 1 lub 3, na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Przy czym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania na okres przekraczający 5 lat stosowania tego środka może dokonać sąd apelacyjny na wniosek sądu,przed którym sprawa się toczy, a jeżeli sprawę rozpoznaje sąd apelacyjny – ten sąd w innym równorzędnym składzie.
Tymczasowo aresztowany ma prawo do porozumiewania się z obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem albo radcą prawnym podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie.
W czasie posiedzenia Trybunału Konstytucyjnego zwróciono uwagę na błędną praktykę - tj. swoiste domniemanie potrzeby stosowania tymczasowego aresztowania z uwagi na grożącą oskarżonemu surową karę. Wnioskowanie takie może mieć miejsce wtedy, gdy oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności,której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata. Jak podniósł Trybunał, jest to stosunkowo „łatwa” podstawa przetrzymywania oskarżonego w areszcie tymczasowym, gdyż nie wymaga dodatkowego uzasadnienia.
Tymczasem podkreślić należy, że na tym etapie tymczasowe aresztowanie stosowane jest względem osoby, co do której domniemanie niewinności nie zostało jeszcze prawomocnie obalone. Mimo to okres trwania tymczasowego aresztowania, a zatem pozbawienia wolności, jest dla oskarżonego w istocie nieprzewidywalny i niczym nieograniczony.
Ponadto zastrzeżenie obecności prokuratora lub wskazanej przez niego osoby przy rozmowie tymczasowo aresztowanego z obrońcą nie może być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego (art. 73 § 4 k.p.k.).
Jeżeli chodzi natomiast o kontrolę korespondencji ustawodawca do tej pory nie wprowadził żadnej klauzuli, która limitowałaby zarządzenia prokuratora. Dlatego w ustawie wyłączono możliwość zastrzegania obecności prokuratora lub upoważnionej przez niego osoby podczas porozumiewania się tymczasowo aresztowanego z obrońcą. Wraz z wejściem w życie projektowanej ustawy dokonanie tego typu zastrzeżenia nie będzie możliwe nawet na zasadzie wyjątku, czyli – jak przewiduje dziś przepis – w owym „szczególnie uzasadnionym wypadku”.

Nowelizacja wejdzie w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.