Założenia do projektu noweli ustawy Prawo oświatowe znalazły się w wykazie prac legislacyjnych - ustawa ma być gotowa w drugim kwartale 2025 r. Definiuje ona, jakie prawa i obowiązki ma uczeń w szkole. Ale nie tylko - resort chce też zadbać o to, by uczniowi składającemu skargę lub informującemu o nieprawidłowościach włos nie spadł z głowy.
Nowy rzecznik na straży uczniowskich praw>>
Szkoły muszą chronić sygnalistów, a większe placówki - mieć procedury
Obowiązek ochrony sygnalistów wynika z ustawy, która weszła w życie 25 września 2024 r. - wdrażała unijne przepisy z prawie trzyletnim opóźnieniem, ponieważ dyrektywa w tej sprawie powinna być implementowana do 17 grudnia 2021 roku. Co istotne, część przepisów obowiązuje od 25 grudnia 2024 r. - dotyczą one jednego z typów zgłoszeń, ponieważ sygnalista sam wybiera sposób zgłoszenia nieprawidłowości:
- zgłoszenie wewnętrzne polega na poinformowaniu o naruszeniu podmiotu prawnego, którego sygnalista jest pracownikiem lub pozostaje z nim w innych relacjach o charakterze zarobkowym;
- zgłoszenie zewnętrzne jest skierowaniem informacji do organu publicznego lub rzecznika praw obywatelskich;
- ujawnienie publiczne jest podaniem informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej przez samego sygnalistę z pominięciem pozostałych kanałów zgłoszeń.
Zgodnie z ustawą z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów – sygnalistą może być:
- pracownik – osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę;
- pracownik tymczasowy – osoba zatrudniona przez agencję pracy tymczasowej, wykonująca pracę na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika;
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej – np. na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy o współpracy, umowy agencyjnej;
- przedsiębiorca – dostawca, usługodawca, wykonawca, podwykonawca;
- prokurent – osoba działająca w imieniu przedsiębiorstwa na podstawie szczególnego pełnomocnictwa (prokury);
- akcjonariusz – posiadacz akcji wyemitowanych przez spółkę akcyjną lub komandytowo-akcyjną;
- wspólnik – członek spółki posiadający prawa i obowiązki wynikające z umowy spółki;
- członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej – np. członek zarządu;
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy;
- stażysta – osoba odbywająca praktyki zawodowe, która nie nawiązuje z podmiotem stosunku pracy;
- wolontariusz – osoba wykonująca pracę dobrowolnie i bez wynagrodzenia według zasad określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
- praktykant – osoba odbywająca praktykę zawodową lub staż w celu zdobycia doświadczenia;
- funkcjonariusz Policji, ABW, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej;
- żołnierz;
- kandydat do pracy – osoba ubiegająca się w danym podmiocie o zatrudnienie, zawarcie umowy cywilnoprawnej, odbycie stażu lub objęcie funkcji.
Każdy podmiot, który zatrudnia więcej niż 50 osób, musi przygotować i wdrożyć procedury składania zgłoszeń wewnętrznych. Wyraźnie widać, że w przypadku szkół ochrona ta będzie stosowana przede wszystkim do nauczycieli. Każdy może jednak złożyć zgłoszenie zewnętrzne - kierowane do rzecznika praw obywatelskich lub innych organów publicznych. Organy te mają obowiązek ustalenia procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych oraz podejmowania działań następczych, a także dookreślenia, co dzieje się ze zgłoszeniami anonimowymi.
Cena promocyjna: 99.5 zł
Cena regularna: 199 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 119.4 zł
Sygnalista szczególnie chroniony
Sygnalista, który należy do którejś ze wskazanej wyżej kategorii, podlega ochronie. Nie mogą być wobec niego podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Ustawa o ochronie sygnalistów działania odwetowe definiuje jako bezpośrednie lub pośrednie działanie lub zaniechanie w kontekście związanym z pracą, które jest spowodowane zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym, i które narusza lub może naruszyć prawa sygnalisty lub wyrządza, lub może wyrządzić nieuzasadnioną szkodę sygnaliście, w tym bezpodstawne inicjowanie postępowań przeciwko sygnaliście.
Nie można również zdradzić jego tożsamości. Według art. 56 ujawnienie tożsamości sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Z kolei osoba, która podejmuje działania odwetowe wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch (a nawet do lat trzech, gdy działa w sposób uporczywy).
Doprecyzowanie przepisów ma chronić ucznia
Nowa ustawa, nad którą pracuje resort, ma podobną ochroną objąć ucznia zgłaszającego nieprawidłowości w szkole. W Prawie oświatowym znajdzie się zapis, że uczeń nie może być narażony ze strony organów szkoły lub placówki oraz jej pracowników na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku lub z powodu dostarczenia materiału do publikacji o znamionach skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych.
Pozytywnie zmianę ocenia Łukasz Korzeniowski ze Stowarzyszenia Umarłych Statutów, który wskazuje, że to jedna z ważniejszych propozycji w tym projekcie. - Dobrym pomysłem jest też wskazanie obowiązku publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej statutu szkoły (w wersji tekstu jednolitego) i innych szkolnych dokumentów, a także przesądzenie, że uczeń ma prawo do kształtowania własnego stroju i wyglądu (z pewnymi wyjątkami podyktowanymi BHP) - podkreśla.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
