W 2026 r. ma zostać opublikowana nowa podstawa programowa, w tym języka polskiego. Główne założenia są już gotowe - nad dokumentem pracowało dziesięcioro ekspertów wyłonionych w otwartym naborze, a pracom przewodniczyła dr Kinga Białek — dyrektorka ds. rozwoju w Szkole Edukacji PAFW i UW, a także doświadczona nauczycielka języka polskiego w szkołach podstawowych i gimnazjum. Choć to proponowana lista lektur wywołała największą medialną debatę, kluczowym celem zmian jest rozwijanie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży.

 

Czego uczyć w szkole - jest burza, ale przepisy jeszcze do konsultacji>> 

 

Lektury obowiązkowe wciąż obecne

Wbrew niektórym przekazom medialnym, uczniowie nadal będą zobowiązani do zapoznania się z wybranymi tekstami klasycznymi.

 

W klasach 4–6 będą to:

  • fragmenty Biblii, w tym opis stworzenia świata oraz przypowieści o miłosiernym Samarytaninie i o synu marnotrawnym,
  • wybrane mity greckie, m.in. o stworzeniu świata, Syzyfie, Dedalu i Ikarze, Demeter i Korze,
  • baśnie i legendy istotne dla kultury światowej, europejskiej, narodowej oraz lokalnej.

 

W klasach 7–8 uczniowie zapoznają się z:

  • Janem Kochanowskim (Tren VII, VIII, wybrane fraszki),
  • Ignacym Krasickim (wybrane bajki),
  • Adamem Mickiewiczem (Dziady cz. II, Reduta Ordona, Śmierć pułkownika, fragmenty Pana Tadeusza – w tym Inwokacja oraz wybrana ballada),
  • Juliuszem Słowackim (Balladyna),
  • nowelą Bolesława Prusa lub Henryka Sienkiewicza,
  • Kamieniami na szaniec Aleksandra Kamińskiego,
  • opowiadaniem lub jednoaktówką Sławomira Mrożka,
  • utworem dotyczącym Holokaustu, np. opowiadaniem Idy Fink.

 

Czytaj też w LEX: Gozdowska Elżbieta, Uwarunkowania polityki oświatowej polskiego samorządu terytorialnego> 

Minimum cztery dłuższe teksty rocznie

Nowa propozycja zakłada, że w każdej z klas 4–8 uczniowie będą czytać co najmniej cztery dłuższe teksty literackie w ciągu roku. W klasach 4–6 nauczyciel ma wspólnie z uczniami wybierać utwory poruszające tematy bliskie młodym ludziom, takie jak przyjaźń, relacje czy życie rodzinne. - Dzieci muszą przede wszystkim zrozumieć, że literatura może opowiadać o ich życiu, że książki są blisko nich – uzasadnia dr Kinga Białek. Jak podkreśla, podobne podejście już teraz funkcjonuje w ramach listy lektur uzupełniających, które nauczyciele mogą wykorzystywać według potrzeb.

 

 

W klasach 7–8 również przewidziano szeroką autonomię dla nauczycieli i uczniów. Lista lektur obowiązkowych - jak tłumaczą członkowie zespołu - nie oznacza, że uczniowie przeczytają jedynie trzy dłuższe teksty — kolejne, by osiągnąć minimum czterech rocznie, będą wybierane wspólnie przez nauczyciela i klasę. Wśród nich mogą się znaleźć zarówno klasyczne, jak i współczesne pozycje literackie.

Polecamy też w LEX: Balicki Adam, Wsparcie rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli. Komentarz> 

 

Nowy element: „Praktyki lekturowe”

Jedną z nowości w projekcie podstawy programowej jest osobny dział poświęcony „Praktykom lekturowym”. Zakłada on rozwijanie u uczniów umiejętności planowania procesu czytania oraz dzielenia się refleksjami na temat przeczytanych książek.

- Chcemy przeciwdziałać temu, że dzieci zamiast lektur czytają bryki, bo często nie wiedzą, jak zabrać się do czytania np. 300-stronicowej książki i rozłożyć proces lektury. Ale do tego potrzebna jest rezygnacja z liczby lektur na rzecz jakościowej edukacji czytelniczej – tłumaczy dr Kinga Białek.

 

Wyniki badań i apel do opinii publicznej

Zespół przygotowujący projekt przypomina, że wyniki międzynarodowego badania PIRLS 2021 są niepokojące – polscy uczniowie klas czwartych wykazują jedno z najniższych nastawień do czytania spośród 57 badanych krajów (50. miejsce). - Do naszego zespołu spływają pierwsze głosy nauczycieli i środowiska. Wbrew medialnej burzy odzew jest więcej niż pozytywny. Apelujemy o zaufanie polonistom. To świetnie wykształceni fachowcy, którzy umiejętnie dobierają wartościowe lektury i potrafią inspirować młode umysły do odkrywania świata literatury. Potrzebują do tego czasu i możliwości wyboru – podkreśla dr Białek.

Czytaj też w LEX: Borecki Paweł, Konstytucyjność wliczania stopnia z religii do średniej ocen szkolnych>

 

Co dalej?

Prace nad projektem nowej podstawy programowej z języka polskiego, jak i nad pozostałymi podstawami programowymi tworzonymi w IBE PIB, są nadal prowadzone. Na bieżąco wprowadzane są poprawki wynikające z uwag recenzentów. We wrześniu planowane jest opublikowanie finalnych wersji projektów 22 podstaw programowych oraz zorganizowanie wysłuchania publicznego. Jesienią całość dokumentów trafi do Ministerstwa Edukacji Narodowej wraz z raportami i opiniami zebranymi w trakcie konsultacji. Kolejna tura konsultacji społecznych zostanie przeprowadzona już w ramach formalnego procesu legislacyjnego MEN.

Polecamy też w LEX: Barta Janusz, Markiewicz Ryszard, Dozwolony użytek: antologie i wypisy> 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.