Likwidacja dwóch godzin karcianych była jedną z pierwszych zmian wprowadzonych przez PiS. Do września 2016 r. każdy nauczyciel poza swoim osiemnastogodzinnym pensum miał obowiązek prowadzenia dwóch dodatkowych godzin, w ramach tych lekcji prowadzono wiele kółek zainteresowań oraz dodatkowych zajęć, np. ze zdolnymi uczniami. Przy okazji zmian dotyczących wycofania się z obowiązku szkolnego sześciolatków, rząd znowelizował Kartę Nauczyciela.

Czytaj też: Wynagrodzenie nauczyciela za godziny ponadwymiarowe >

 

Powrót do tradycyjnych karcianek?

Zmiana początkowo wzbudziła obawy, bo brak precyzyjnego przepisu sprawił, że nauczycielowi można przydzielić więcej godzin - by wraz z pensum dały 40 godzin. Problematycznym przepisem okazał się też art. 109 ustawy - Prawo Oświatowe. Dotyczył on prowadzenia zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych, zajęć prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów. Przepis dawał furtkę do przymuszania nauczycieli, by prowadzili te zajęcia za darmo. To, że ją wykorzystywano, pokazała ankieta ZNP - związek zwrócił się do 2460 dyrektorów szkół i przedszkoli z pytaniem o sposób organizacji zajęć z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Z odpowiedzi wynikało, że aż w 55 proc. przedszkoli, 48 proc. podstawówek i  39 proc. szkół ponadpodstawowych nauczyciele nie dostawali wynagrodzenia za prowadzenie zajęć z pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

 

W 2022 r. przywrócono jedną dodatkową godzinę poza pensum - chodzi o realizację konsultacji w ramach jednej dodatkowej godziny. Teraz pojawiają się pomysły, by była ona zbliżona do dawnej formy godzin karcianych. Związek Nauczycielstw Polskiego wielokrotnie przypominał, że zgodnie z prawem nie ma możliwości, by w ramach tzw. godziny czarnkowej prowadzone były lekcje czy zajęcia, ponieważ w trakcie godziny dostępności nauczyciel prowadzi – odpowiednio do potrzeb – konsultacje dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców.

  • Konsultacje to nie są regularne zajęcia, stałe lekcje, ćwiczenia lub treningi organizowane przez szkołę.
  • Konsultacje nie są realizowane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Przypominamy, że Związek Nauczycielstwa Polskiego negatywnie zaopiniował projekt nowelizacji Karty Nauczyciela wprowadzający tzw. godziny czarnkowe.

Wskazano, że od września 2022 r. nauczyciel jest zobowiązany do dostępności w szkole w wymiarze jednej godziny tygodniowo, w trakcie której, odpowiednio do potrzeb, prowadzi konsultacje dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców. ZNP podkreślał, że godziny te mogą być realizowane w formie stacjonarnej lub zdalnej. Wymiar konsultacji jest ustalony w ramach tygodnia pracy, a nie miesiąca. Konsultacje to nie są regularne zajęcia, stałe lekcje, ćwiczenia lub treningi organizowane przez szkołę.

 

Część nauczycieli chce likwidacji świadczenia

Wielu nauczycieli uważa, że to bez sensu - proponują likwidację tej godziny.

- Za spędzony czas w szkole w ramach tego czasu dostępności nauczyciele nie otrzymują dodatkowego wynagrodzenia. Jak pokazuje rzeczywistość oraz przeprowadzone z licznymi nauczycielami rozmowy, pomysł „godzin czarnkowych” jest nietrafiony, a nauczyciele zmuszeni do dyżurowania w tym czasie, tworzą pewnego rodzaju fikcję i nie odpowiadają na realne potrzeby rodziców czy uczniów. Wiele środowisk nauczycielskich również podnosi konieczność zlikwidowania narzuconych godzin dostępności - wskazują. Pytają, czy MEN dostrzega ten problem i zamierza wykorzystać te godziny w inny sposób?

 

Zwracają też uwagę, że konsultacje nie działają - niemożliwe staje się uzgodnienie terminu godziny dostępności dla opiekunów, aby można było zaspokoić potrzebę konsultacji. Część opiekunów pracuje w systemie zmianowym, część w godz. 8–16, a część w innych. Aby taka godzina miała sens dla uczniów, należy ją zorganizować po zakończeniu zajęć edukacyjnych w danej szkole, aby każdy uczeń mógł uczestniczyć. Takie rozwiązanie powoduje konieczność oczekiwania przez niektórych uczniów na konsultacje.

Czytaj w LEX: Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli pedagogów, psychologów, logopedów i doradców zawodowych > >

 

Problemy z interpretacją

Problematy sprawia też wykładnia przepisów - np. w kontekście udziału nauczyciela w wywiadówce. Czas pracy nauczyciela określa zapis art. 42 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela, nie może on przekraczać 40 godzin tygodniowo. W jego ramach nauczyciel realizuje inne zajęcia i czynności wynikające  z zadań statutowych szkoły, w tym godziny dostępności w szkole w wymiarze 1 godziny tygodniowo, a w przypadku nauczyciela zatrudnionego w wymiarze niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć – w wymiarze 1 godziny w ciągu 2 tygodni (art. 42 ust. 2f). Godziny te w zależności od potrzeb przeznaczone są na konsultacje dla uczniów i rodziców. W przepisach nie dookreślono pojęcia konsultacji dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców, dlatego nauczyciele pytają czasem, czy sprawę załatwia udział w wywiadówce. - W którym odbywa się zebranie rodziców godzina dostępności realizowana jest w trakcie zebrania rodziców i nie odbywa się w dniu wyznaczonym przez nauczyciela - wyjaśnia Bożena Barszczewska, ekspertka od prawa oświatowego.

Zobacz także w LEX: Z problematyki czasu pracy wychowawców placówek oświatowych, dla których organem prowadzącym jest jednostka samorządu terytorialnego > >

 

MEN: To potrzebne

Resort edukacji wskazuje, że naturalną potrzebą występującą w każdej jednostce systemu oświaty jest to, że uczniowie bądź ich rodzice chcieliby mieć możliwość kontaktu z nauczycielem poza lekcjami i innymi realizowanymi przez niego zajęciami.

- Oczywiście, w zależności od rodzaju jednostki potrzeby te są jednak różne – w przypadku młodszych dzieci przeważać mogą np. konsultacje z rodzicami, zaś w przypadku starszych uczniów większe potrzeby mogą być w zakresie konsultacji bezpośrednio z uczniami - podkreśla. - Obecny przepis art. 42 ust. 2f ustawy – Karta Nauczyciela zapewnia taki czas osobistych konsultacji w szkole, jednocześnie zachowując w tym zakresie elastyczność. W czasie dostępności nauczyciela w szkole konsultacje powinny być ustalone przez dyrektora szkoły, w porozumieniu z nauczycielem, odpowiednio do potrzeb w danej jednostce i tak wyznaczone, aby było możliwe zrealizowanie celu tych godzin, tj. zapewniania uczniom i ich rodzicom kontaktu z nauczycielem - wskazuje.

Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje przyjrzeć się efektywności wprowadzonych w 2022 r. zmian i jest otwarte na dyskusje o ewentualnych korektach (w tym np. rozszerzenia listy możliwych czynności i działań nauczyciela w czasie tzw. godziny dostępności). - Jest to też przedmiotem rozmów z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego oraz nauczycielskich związków zawodowych m.in. w ramach Zespołu do spraw pragmatyki zawodowej nauczycieli przy Ministrze Edukacji. Ewentualne zmiany powinny być również wypracowane z uwzględnieniem wszystkich członków społeczności szkolnej: nauczycieli, uczniów i rodziców - podkreśla.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.