Na problem wyroków w sprawach emerytalnych, które w drugiej instancji (w sądach apelacyjnych) są wydawane w jednoosobowym składzie, uwagę zwracają emeryci. W mailach do redakcji Prawo.pl twierdzą, że jest ich sporo. I skarżą się, że wiele interesujących ich rozstrzygnięć nie zawiera uzasadnienia, a sądy w odpowiedzi na ich wnioski składane w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, przekazują im tylko sentencję orzeczenia twierdząc, że uzasadnienie nie zostało sporządzone, gdyż żadna ze stron o to nie wystąpiła. - Emeryci szukają opublikowanych wyroków z uzasadnieniami, gdyż w licznych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzecznictwo nie jest jednolite, nawet na poziomie SN – wyjaśnia nasza Czytelniczka w mailu do redakcji.

Czytaj również: SN odpowie, czy jeden sędzia to sąd pracy zgodny z ustawą>>

Czytaj w LEX: Uzasadnienie wyroku - komentarz praktyczny >>>

Uzasadnienie na wniosek

Zgodnie z art. 327 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1085, dalej: K.p.c.), stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, obecną przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący ma obowiązek pouczyć o sposobie i terminie zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem oraz warunkach, sposobie i terminie wniesienia środka zaskarżenia.

W myśl art. 327(1) par. 1 K.p.c., uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. I powinno być sporządzone w sposób zwięzły (par. 2).

Czytaj w LEX: Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożony w dniu ogłoszenia sentencji wyroku - LINIA ORZECZNICZA >>>

Pisemne uzasadnienie wyroku sporządzane jest na wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku. Tak stanowi art. 328 par. 1 kodeksu. Zgodnie z jego par. 3, we wniosku należy wskazać, czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć.

Sąd może odrzucić wniosek niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto mimo wezwania (art. 328 par. 4 K.p.c.). 

Na podstawie zaś art. 329 par. 2 K.p.c., pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia wpływu do właściwego sądu wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli wniosek był dotknięty brakami - od dnia usunięcia tych braków.

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 13/2022

Sprawdź  

Gdy nie ma uzasadnienia

Problemy zaczynają się, gdy nie zostało sporządzone uzasadnienie na piśmie, bo żadna ze stron o to nie zawnioskowała. W efekcie osoby zainteresowane wydanym orzeczeniem w odpowiedzi na swoje wnioski o udostępnienie wyroku wraz z uzasadnieniem otrzymują jedynie sentencję. Teraz więc emeryci w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych rozważają kolejne wnioski - tym razem o udostępnienie nagrania/stenogramu z rozprawy, by choć poznać ustne motywy wydanego wyroku. Punktem zaczepienia dla nich jest art. 157 par. 1 K.p.c., zgodnie z którym z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant sporządza protokół. Protokół sporządza się, utrwalając przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk oraz pisemnie, pod kierunkiem przewodniczącego, zgodnie z art. 158 par. 1.

Sprawdź PROCEDURĘ: Protokół z przebiegu rozprawy >>

Czytaj też: Sprostowanie i uzupełnienie protokołu w trybie art. 160 k.p.c. - LINIA ORZECZNICZA >>>

- Jeżeli ogłoszenie wyroku odbyło się publicznie i sąd podał ustne motywy orzeczenia i nie wyłączył jawności, to nie wyklucza to możliwości wystąpienia do sądu w ramach wniosku o dostęp do informacji publicznej o udostępnienie nagrania z ogłoszenia wyroku, po jego ewentualnej anonimizacji. Zwłaszcza, jeśli nagranie zostało zarchiwizowane i jest dostępne - mówi serwisowi Prawo.pl adwokat Przemysław Rosati, prezes Naczelnej Rady Adwokackiej. I przypomina, że na portalu orzeczeń sądów powszechnych Ministerstwa Sprawiedliwości są dostępne wyroki wraz z uzasadnieniami, jakie zapadają nie tylko w sprawach pracowniczych, ale także cywilnych. - Jeżeli istnieje materiał, to nie widzę powodu, aby ustne motywy nie zostały udostępnione w trybie dostępu do informacji publicznej – podkreśla mec. Rosati.

Na kontrowersje dotyczące uzasadniania wyroków przez sąd uwagę zwraca Paweł Korus, radca prawny, partner w kancelarii Sobczyk & Współpracownicy, b. wieloletni sędzia sądu pracy. - Dotychczasowe rozwiązania w mojej ocenie są jednak prawidłowe. Strona działająca bez zawodowego pełnomocnika jest pouczana o terminie i sposobie złożenia wniosku o uzasadnienie. Można rzeczywiście rozważyć, czy w tzw. sprawach kasacyjnych (czyli takich rozstrzygnięć, od których przysługuje skarga kasacyjna) sąd drugiej instancji nie powinien z urzędu sporządzać uzasadnienia. Tym niemniej bardziej chodziłoby o walor edukacyjny, a nie interes stron. Takie uzasadnienia powinny być wtedy publikowane – podkreśla mec. Korus.

- Warto, aby zaadresowanej powyżej potrzebie, przyjrzało się Ministerstwo Sprawiedliwości. Przeprowadzenie rzetelnej analizy co do konieczności uzasadniania z urzędu np. rozstrzygnięć z zakresu ubezpieczeń społecznych, może doprowadzić do wniosku, że taki obowiązek będzie korzyścią nie tylko dla stron, ale będzie miał walor usprawniający przygotowanie przez sądy kolejnych uzasadnień – zauważa Magdalena Sudoł, adwokat z kancelarii Lubasz i Wspólnicy. I dodaje: - Wyobrażam sobie, że zmiana wymagałaby wprowadzenia obowiązku ponoszenia kosztów postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, np. opłaty od odwołania. Przypomnę, że obecnie ubezpieczeni zasadniczo zwolnieni są od uiszczania kosztów sądowych zgodnie z art. 36 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1125). Innym rozwiązaniem jest zmiana terminu do złożenia wniosku i opłaty od sporządzenia uzasadnienia w konkretnych sprawach np. wymogiem formalnym odwołania będzie złożenie wniosku i uiszczenie opłaty przy zainicjowaniu sprawy.

Czytaj w LEX: Skutki procesowe zgłoszenia wniosku o uzasadnienie wyroku przed jego ogłoszeniem >>>

Czytaj w LEX: Sporządzenie uzasadnienia wyroku z urzędu a połączenie kilku spraw do wspólnego rozpoznania >>>

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 13/2022 >>


Nikt nie pozna ustnych motywów orzeczenia?

Zdaniem Marcina Frąckowiaka, radcy prawnego z kancelarii Sadkowski i Wspólnicy, eksperta BCC ds. zbiorowego oraz indywidualnego prawa pracy, nie ma żadnej logiki w tym, że w sądach powszechnych, w sądach pracy I i II instancji, mamy składy jednoosobowe – gdy inny skład wynika z Kodeksu postępowania cywilnego. Odnosząc się natomiast do postulatu sporządzania uzasadnienia na piśmie w każdej sprawie, nawet jeżeli strony nie wystąpiły o uzasadnienie na piśmie, mec. Frąckowiak zaznaczył, że obecnie kierunek zmian w prawie jest dokładnie odwrotny. Między innymi dlatego kilka lat temu wprowadzono 100 zł opłaty za wydanie uzasadnienia na piśmie, by te wnioski ograniczyć. – Powód zapłacił za proces, więc wypada, żeby to uzasadnienie otrzymał. Myślę, że fundamentalnie trzeba zmienić nastawienie do wymiaru sprawiedliwości dziś. W tej chwili jedynym problemem, na rozwiązaniu którego zależy Ministerstwu Sprawiedliwości jest to, że na wydanie wyroku czeka się za długo. W związku z tym ma być byle jak, byle szybko – podkreśla mec. Marcin Frąckowiak.

W jego opinii, w sprawie, w której strona nie złożyła wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie, nikt nie pozna motywów uzasadnienia. – Jedynie w drodze ustawy o dostęp do informacji publicznej obywatele mogą uzyskać wyrok z uzasadnieniem, o ile to uzasadnienie zostało sporządzone na wniosek którejś ze stron. Jeżeli nie zostało sporządzone, to żaden wniosek o udostępnienie stenogramu z rozprawy (o ile wyrok zapadł na rozprawie, bo mógł przecież zapaść na posiedzeniu niejawnym) czy nagrania nic nie da. Bo obywatel, jeśli był zainteresowany daną sprawą, mógł przyjść na rozprawę i przysłuchiwać się jej w charakterze świadka. Tym, którzy tego nie mogli z różnych względów zrobić, bo nie było np. rozprawy, pozostaje zapoznanie się z sentencją – uważa mec. Marcin Frąckowiak.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.