Prowadzimy firmę handlową, która wykorzystuje swój środek transportu do przewozu towarów. Mniej więcej raz lub dwa razy w miesiącu przywozimy towar z Włoch do Polski naszym pojazdem. Pojazd ten to duży samochód zaopatrzony w tachograf. Posiadamy zezwolenie na tego rodzaju przejazdy. Jak wyżej opisaliśmy kursy odbywają się sporadycznie. Czy istnieje możliwość zatrudnienia kierowcy, np. na umowę zlecenia (nie na umowę o pracę)? Jeżeli nie ma takiej możliwości, to czy istnieje inna możliwość zatrudnienia kierowcy, tak aby nie była to umowa o pracę, np. jako podmiotu prowadzącego swoją działalność gospodarczą (samozatrudnienie)?

Wydaje się, że w opisanym przypadku można zatrudnić kierowcę na podstawie umowy zlecenie.

Czytaj również: Zleceniobiorca też ma prawo do świadczeń z ZUS>>

Kierowca na zleceniu?

Tylko w wyjątkowych sytuacjach można zatrudnić takiego kierowcę na podstawie umowy cywilnoprawnej. W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 432/99, "Pr. Pracy" 2000, nr 4, s. 31, zatrudnienie nie musi mieć charakteru pracowniczego. Praca może być świadczona także na podstawie umów cywilnoprawnych.

Potwierdzają to też postanowienia Sądu Najwyższego z 20 lutego 2020 r. (sygn. akt I PK 35/19, LEX nr 3221364) i z 18 listopada 2020 r. (sygn. akt III PK 173/19, LEX nr 3080581), w których sąd stwierdził, że przepis art. 22 par. 11 k.p. nie narusza linii granicznej oddzielającej sferę właściwą dla umowy o pracę od zakresu umów cywilnoprawnych. Strony same wybierają rodzaj umowy, decydując się jednocześnie na odmienny reżim prawny będący konsekwencją takiego wyboru, warunkiem jest jednak przestrzeganie autonomicznych wzorców normatywnych (pracowniczego albo cywilnoprawnego). Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 października 2016 r. (sygn. akt II GSK 708/15, LEX nr 2177538) podkreślił, że przy ustalaniu, czy kierowca był pracownikiem przedsiębiorcy wykonującego przewóz na potrzeby własne, nie można się oprzeć tylko na nazwie łączącej strony umowy i definicji z art. 2 k.p. Należy badać treść umowy, a status kierowcy oceniać na podstawie art. 2 k.p. w związku z art. 22 par. 1, par. 11, par. 2 k.p. Tylko jeśli łączący strony stosunek prawny nie zawiera cech stosunku pracy można przyjąć, że kierowca nie jest pracownikiem przedsiębiorcy.

Dopuszczalne jest więc świadczenie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych.

 

Umowy w obrocie gospodarczym. Wzory. Komentarze. Orzecznictwo

Andrzej Kidyba

Sprawdź  

Liczy się treść umowy a nie tylko jej nazwa

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 charakterze zawartej umowy decyduje przy tym jej treść, a nie nazwa r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1320 ze zm.), jeżeli praca jest wykonywana w warunkach określonych w tym przepisie, to jest to praca świadczona w ramach stosunku pracy, niezależnie od nazwy nadanej przez strony w łączącej ich umowie. W związku z tym nie ma przeszkód, aby powierzyć kierowcy wykonywanie pracy w ramach umowy zlecenia, pod warunkiem jednak, że wykonywana praca nie nosi cech właściwych dla stosunku pracy.

 

 

W literaturze i orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się na następujące cechy stosunku pracy (umowy o pracę):

  • dobrowolność zobowiązania,
  • wzajemność zobowiązania,
  • osobisty charakter świadczenia pracy,
  • odpłatność,
  • podporządkowanie pracownika pracodawcy w procesie pracy,
  • ciągłość świadczenia pracy,
  • ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę.

 

Sprawdź również książkę: Umowy w obrocie gospodarczym. Wzory. Komentarze. Orzecznictwo >>


Umowa zlecenia – swoboda zleceniobiorcy

Umowa o świadczenie usług, zawierana na podstawie art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm., dalej: k.c.), w związku z przepisami o zleceniu wiąże się przede wszystkim ze zobowiązaniem się przez przyjmującego zlecenie (zleceniobiorcy) do dokonania określonych czynności na rzecz dającego zlecenie (zleceniodawcy). Jest to więc umowa starannego działania. Umowa zlecenia może być zarówno odpłatna, jak i nieodpłatna. W zasadzie umowa zlecenia nie stwarza stosunku podporządkowania co do sposobu, czasu i miejsca wykonywania czynności nim objętych. Co do zasady o tych elementach wykonywania zlecenia decyduje sam zleceniobiorca uwzględniając treść i charakter oraz termin realizacji ustalonych czynności.

Pobierz wzór dokumentu w LEX: Umowa zlecenia >

Swoboda zleceniobiorcy w wykonywaniu zlecenia co do sposobu, czasu i miejsca może jednak zostać ograniczona przez strony w umowie. W wyroku z dnia 15 października 1999 r. (sygn. akt I PKN 307/99, OSNAP 2000, nr 8, poz. 11) Sąd Najwyższy stwierdził, iż przy ocenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony (umowa o pracę, umowa zlecenia) należy uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu zatrudniającego. Umowa zlecenia z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu w dyspozycji zlecającego i wykonywaniu stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco. Taki sposób wykonywania umowy przemawia za uznaniem jej za umowę o pracę (art. 22 par. 1 i 11 k.p.).

Z kolei w wyroku z dnia 23 czerwca 2021 r. (sygn. akt I PSKP 18/21, LEX nr 3223823) Sąd Najwyższy podkreślił, że treść art. 22 par. 1 i par. 11 k.p. nie ma na celu przełamywania zasady pacta sunt servanda, a jedynie stanowi ochronę osoby, która, świadcząc pracę faktycznie w warunkach umowy o pracę, została pozbawiona pracowniczego statusu przez pracodawcę wskutek nadużycia przez niego swojej ekonomiczno-organizacyjnej przewagi. W rezultacie należy przyjąć, że art. 22 par. 11 k.p. koresponduje z art. 3531 k.c. Obie normy zastrzegają, że zawarty przez strony stosunek prawny musi być pod względem celu i treści zgodny z jego właściwością (naturą). Ponadto, obydwa przepisy nie zawierają ograniczeń co do rodzaju umowy, którą strony mają zawrzeć, pod warunkiem, że będzie ona spełniała cechy charakterystyczne (elementy konstrukcyjne, essentialia negotii) przewidziane dla danego rodzaju stosunku prawnego. Założenie to jest konsekwencją stanowiska, zgodnie z którym decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony (podmiot zatrudniający i podmiot zatrudniany) ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów - nawet wbrew postanowieniom umownym - tych cech, które charakteryzują umowę o pracę.

Pobierz wzór dokumentu w LEX: Umowa o pracę z kierowcą >

Według SN, w zleceniu mogą wystąpić cechy kierownictwa i podporządkowania, choć nie takie same, jak w zależności właściwej dla stosunku pracy. Bez wątpienia, o ile również w umowie zlecenia zleceniodawca ma możliwość kontrolowania sposobu wykonywania zlecenia oraz wpływania na miejsce jego wykonywania, to jednak wydawanie bezpośrednich, wiążących poleceń dotyczących bieżącego wykonywania zadań jest cechą charakterystyczną dla kierownictwa typowego dla stosunku pracy.

Zasadą przy umowie zlecenia jest osobiste wykonywanie zlecenia. W pewnych okolicznościach dopuszczalne jest jednak powierzenie wykonania zlecenia osobie trzeciej. Zleceniobiorca może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej, ale tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy jest do tego zmuszony okolicznościami. W takim przypadku obowiązany jest jednak zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i miejscu zamieszkania swego zastępcy, i w przypadku zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy (art. 738 par. 1 k.c.).

Dr Magdalena Rycak, radca prawny.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.