1. Wprowadzenie
Pod pojęciem „przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy" należy rozumieć przepisy zawarte w dziale X ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., oraz przepisy szczegółowe zamieszczone w aktach prawnych wydanych na podstawie art. 237 k.p.
„Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy” - przez to pojęcie należy rozumieć zasady pozaprawne, wynikające z techniki i z doświadczenia życiowego, a przestrzeganie ich zapewnia bezpieczeństwo i higienę pracy. Szybki postęp techniczny i rozwój różnorodnych technologii wymusza konieczność posługiwania się ustalonymi i sprawdzonymi regułami postępowania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Niemożliwe staje się uregulowanie prawne całej problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto prawo nie nadąża za szybkimi zmianami dokonującymi się w dziedzinie techniki. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy tworzone są na podstawie już funkcjonujących unormowań prawnych, które sprawdziły się w toku wykonywania określonej pracy.
Uczenie bezpiecznych zachowań pracowników jest nadrzędnym celem szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy!
Tylko znajomość występujących zagrożeń w środowisku pracy, znajomość przepisów i zasad bhp i umiejętność wykonywania pracy w sposób niestwarzający zagrożeń dla pracownika i innych osób pozwala na zmniejszenie liczby wypadków i chorób zawodowych. Dane statystyczne corocznie publikowane przez GUS wskazują, że przyczyną większości wypadków przy pracy jest nieprawidłowe zachowanie się człowieka. Powyższe dane potwierdzają konieczność prowadzenia nieustannej edukacji pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, mającej na celu poszerzanie wiedzy pracowników, kształtowanie ich umiejętności i postaw pracowników w zakresie bezpiecznych zachowań. Nie można oddzielić aspektów bezpieczeństwa w życiu zawodowym od tych w życiu pozazawodowym. Holistyczne (całościowe) podejście do zagadnień bezpieczeństwa wpływa na kształtowanie kultury bezpieczeństwa pracowników – tj. ich przekonań, poglądów, norm zachowań. Obszar obejmujący zagadnienia bezpieczeństwa w firmie powinien być tak samo ważny jak strona ekonomiczna firmy. Nadanie priorytetu problematyce bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie opłaca się – zmniejszają się koszty prowadzenia działalności oraz wpływa to na zadowolenie pracowników z wykonywanej pracy. Łatwiej jest zapobiegać zagrożeniom niż później likwidować skutki wypadków przy pracy.
2. Źródła prawa regulujące problematykę szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
• ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., dział X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”;
• rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.;
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 196, poz. 1420) – dalej r.z.s.b.h.p.
Wymaganie:
1. Art. 2373§ 1 kodeksu pracy
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Art. 2373 § 2 kodeksu pracy
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Wyjaśnienie:
Odbycie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy jest warunkiem dopuszczenia pracownika do pracy a fakt zapoznania z przepisami oraz zasadami bhp pracownik powinien potwierdzić na piśmie. Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikowi odbycia szkolenia, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących wykonywanej pracy.
Wymaganie:
1. Art. 2373 § 21 kodeksu pracy
Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane.
Wyjaśnienie:
Obowiązek odbycia szkolenia w dziedzinie bhp ciąży również na pracodawcy. W załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. Nr 180, poz. 1860) zostały określone ramowe programy wszystkich rodzajów szkoleń bhp. Programy te, określają podstawową tematykę szkolenia, która powinna być uwzględniana w szczegółowych programach szkolenia opracowywanych przez organizatorów szkolenia.
Wymaganie:
Art. 2373§ 3 kodeksu pracy
Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Wyjaśnienie:
Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być prowadzone w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Przepis ten jest zgodny postanowieniami art. 12 Dyrektywy Unii Europejskiej dnia 12 czerwca 1989 r. o wprowadzaniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy (Dz. U. UE L Nr 183, s. 1) - dalej Dyrektywa 89/391/EEC. Oznacza to, że szkolenia bhp powinny być organizowane w czasie pracy a w przypadku, gdy odbywają się w czasie wolnym od pracy pracownikowi przysługuje rekompensata w postaci czasu wolnego lub dodatkowego wynagrodzenia. Za czas uczestniczenia w szkoleniu organizowanym przez pracodawcę lub, na które pracownik został skierowany przez pracodawcę pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Czas udziału pracownika w szkoleniu powinien być wliczony do czasu pracy. Zgodnie z art. 128 k.p. „czas pracy jest to czas, którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym wyznaczonym miejscu”. Dlatego w przypadku, gdy szkolenie bhp odbywa się podczas pracy i uczestniczy w nich pracownik, nawet, gdy nie jest obecny na stanowisku pracy to nadal taki pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy należą do grupy szkoleń obligatoryjnych wynikających z przepisów prawa pracy i pracownik ma obowiązek uczestniczenia w szkoleniach bhp.
Wymaganie:
1. Art. 2374 kodeksu pracy
§ 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
§ 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Art. 2375 kodeksu pracy
Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.
Wyjaśnienie:
W wykonaniu upoważnienia zawartego w art. 2375 k.p. wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepisy tego rozporządzenia straciły swą moc w dniu 1 lipca 2005 r., a w życie weszło rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Jedną z ważniejszych zmian wprowadzonych tym rozporządzeniem było zwolnienie pracodawców z dotychczasowego obowiązku przeprowadzania szkolenia podstawowego. Związane to było z planami Ministra Edukacji Narodowej, wprowadzenia w 2005 r. i latach następnych do programów nauczania podstawowych zagadnień z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy a w związku z tym ograniczenie kosztów ponoszonych przez pracodawców na szkolenia. By w pełni dostosować polskie prawo do dyrektyw wspólnotowych, a szczególnie Dyrektywy 89/391/EWG o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy, między innymi zobowiązano pracodawcę, na którego terenie wykonują pracę pracownicy innego zakładu, do poinformowania o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia, jakie mogą wystąpić podczas ich pracy na tym terenie(...)
Pod pojęciem „przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy" należy rozumieć przepisy zawarte w dziale X ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., oraz przepisy szczegółowe zamieszczone w aktach prawnych wydanych na podstawie art. 237 k.p.
„Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy” - przez to pojęcie należy rozumieć zasady pozaprawne, wynikające z techniki i z doświadczenia życiowego, a przestrzeganie ich zapewnia bezpieczeństwo i higienę pracy. Szybki postęp techniczny i rozwój różnorodnych technologii wymusza konieczność posługiwania się ustalonymi i sprawdzonymi regułami postępowania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Niemożliwe staje się uregulowanie prawne całej problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto prawo nie nadąża za szybkimi zmianami dokonującymi się w dziedzinie techniki. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy tworzone są na podstawie już funkcjonujących unormowań prawnych, które sprawdziły się w toku wykonywania określonej pracy.
Uczenie bezpiecznych zachowań pracowników jest nadrzędnym celem szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy!
Tylko znajomość występujących zagrożeń w środowisku pracy, znajomość przepisów i zasad bhp i umiejętność wykonywania pracy w sposób niestwarzający zagrożeń dla pracownika i innych osób pozwala na zmniejszenie liczby wypadków i chorób zawodowych. Dane statystyczne corocznie publikowane przez GUS wskazują, że przyczyną większości wypadków przy pracy jest nieprawidłowe zachowanie się człowieka. Powyższe dane potwierdzają konieczność prowadzenia nieustannej edukacji pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, mającej na celu poszerzanie wiedzy pracowników, kształtowanie ich umiejętności i postaw pracowników w zakresie bezpiecznych zachowań. Nie można oddzielić aspektów bezpieczeństwa w życiu zawodowym od tych w życiu pozazawodowym. Holistyczne (całościowe) podejście do zagadnień bezpieczeństwa wpływa na kształtowanie kultury bezpieczeństwa pracowników – tj. ich przekonań, poglądów, norm zachowań. Obszar obejmujący zagadnienia bezpieczeństwa w firmie powinien być tak samo ważny jak strona ekonomiczna firmy. Nadanie priorytetu problematyce bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie opłaca się – zmniejszają się koszty prowadzenia działalności oraz wpływa to na zadowolenie pracowników z wykonywanej pracy. Łatwiej jest zapobiegać zagrożeniom niż później likwidować skutki wypadków przy pracy.
2. Źródła prawa regulujące problematykę szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
• ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., dział X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”;
• rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.;
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 196, poz. 1420) – dalej r.z.s.b.h.p.
Wymaganie:
1. Art. 2373§ 1 kodeksu pracy
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Art. 2373 § 2 kodeksu pracy
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Wyjaśnienie:
Odbycie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy jest warunkiem dopuszczenia pracownika do pracy a fakt zapoznania z przepisami oraz zasadami bhp pracownik powinien potwierdzić na piśmie. Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikowi odbycia szkolenia, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących wykonywanej pracy.
Wymaganie:
1. Art. 2373 § 21 kodeksu pracy
Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane.
Wyjaśnienie:
Obowiązek odbycia szkolenia w dziedzinie bhp ciąży również na pracodawcy. W załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. Nr 180, poz. 1860) zostały określone ramowe programy wszystkich rodzajów szkoleń bhp. Programy te, określają podstawową tematykę szkolenia, która powinna być uwzględniana w szczegółowych programach szkolenia opracowywanych przez organizatorów szkolenia.
Wymaganie:
Art. 2373§ 3 kodeksu pracy
Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Wyjaśnienie:
Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być prowadzone w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Przepis ten jest zgodny postanowieniami art. 12 Dyrektywy Unii Europejskiej dnia 12 czerwca 1989 r. o wprowadzaniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy (Dz. U. UE L Nr 183, s. 1) - dalej Dyrektywa 89/391/EEC. Oznacza to, że szkolenia bhp powinny być organizowane w czasie pracy a w przypadku, gdy odbywają się w czasie wolnym od pracy pracownikowi przysługuje rekompensata w postaci czasu wolnego lub dodatkowego wynagrodzenia. Za czas uczestniczenia w szkoleniu organizowanym przez pracodawcę lub, na które pracownik został skierowany przez pracodawcę pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Czas udziału pracownika w szkoleniu powinien być wliczony do czasu pracy. Zgodnie z art. 128 k.p. „czas pracy jest to czas, którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym wyznaczonym miejscu”. Dlatego w przypadku, gdy szkolenie bhp odbywa się podczas pracy i uczestniczy w nich pracownik, nawet, gdy nie jest obecny na stanowisku pracy to nadal taki pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy należą do grupy szkoleń obligatoryjnych wynikających z przepisów prawa pracy i pracownik ma obowiązek uczestniczenia w szkoleniach bhp.
Wymaganie:
1. Art. 2374 kodeksu pracy
§ 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
§ 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Art. 2375 kodeksu pracy
Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.
Wyjaśnienie:
W wykonaniu upoważnienia zawartego w art. 2375 k.p. wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepisy tego rozporządzenia straciły swą moc w dniu 1 lipca 2005 r., a w życie weszło rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Jedną z ważniejszych zmian wprowadzonych tym rozporządzeniem było zwolnienie pracodawców z dotychczasowego obowiązku przeprowadzania szkolenia podstawowego. Związane to było z planami Ministra Edukacji Narodowej, wprowadzenia w 2005 r. i latach następnych do programów nauczania podstawowych zagadnień z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy a w związku z tym ograniczenie kosztów ponoszonych przez pracodawców na szkolenia. By w pełni dostosować polskie prawo do dyrektyw wspólnotowych, a szczególnie Dyrektywy 89/391/EWG o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy, między innymi zobowiązano pracodawcę, na którego terenie wykonują pracę pracownicy innego zakładu, do poinformowania o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia, jakie mogą wystąpić podczas ich pracy na tym terenie(...)