- Zgodnie z danymi ZUS, świadczenia honorowe dla stulatków otrzymuje kilka tysięcy osób. Jednak jak wskazują naukowcy zajmujący się tematyką ubezpieczeń, świadczenia honorowe dla stulatków są świadczeniami wyjątkowymi i powinny być przyznawane po szczegółowej, opartej na zebranym materiale dowodowym analizie sprawy. W procesie podejmowania decyzji powinien być uwzględniony interes społeczny i słuszny interes obywateli. Tymczasem świadczenia w jednakowej wysokości są przyznawane każdemu wnioskodawcy, który skończył 100 lat. Decyzja podejmowana jest bez względu na jego sytuację rodzinną, majątkową oraz zdrowotną – twierdzą posłanki Joanna Frydrych i Zofia Czernow.

W interpelacji poselskiej (druk sejmowy nr 12769) chciały więc wiedzieć nie tylko, ile osób pobiera świadczenie honorowe dla stulatków, jak jest podstawa prawna decyzji przyznającej świadczenie honorowe dla stulatków, ale także czy świadczenia podlegają corocznej waloryzacji, jakie są koszty realizacji zadań administracyjnych związanych z obsługą tych świadczeń i czy ministerstwo planuje uregulować zasady przyznawania świadczeń honorowych dla stulatków.

Czytaj również: Bonus za wiek, czyli świadczenie honorowe dla stulatków>>
 

Świadczenie za 100 lat

Jak wyjaśnił Stanisław Szwed, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, obywatelom polskim, którzy ukończyli 100 lat życia prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przyznaje świadczenie honorowe, które wynosi tyle, co aktualna kwota bazowa. - W świetle przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53, z późn. zm.), kwota bazowa wynosi 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenie społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Kwotę bazową ustala się w każdym roku kalendarzowym i obowiązuje ona od 1 marca do końca lutego następnego roku kalendarzowego.
Zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, kwota bazowa, a więc świadczenie honorowe dla 100-latków od 1 marca 2020 r. do 28 lutego 2021 r. wynosi 4.294,67 zł brutto – napisał w odpowiedzi na interpelację poselską wiceminister Szwed. Zaznaczył przy tym, że świadczenie honorowe przyznawane jest z urzędu, z wyjątkiem osób, które nie pobierają żadnych świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, bo te powinny złożyć wniosek wraz z dokumentem potwierdzającym datę urodzenia.

Z odpowiedzi tej ponadto wynika, że zgodnie z art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Świadczenie honorowe jest wypłacane co do zasady z urzędu wraz z pobieraną dotychczas emeryturą lub rentą.

Jak twierdzi ministerstwo powołując się na dane ZUS, świadczenie honorowe z tytułu ukończenia 100 lat po waloryzacji w marcu 2020 pobierało 2,2 tys. osób (w latach 2018-2019 – 2 tys. osób).

 

Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium

Grażyna Szyburska-Walczak

Sprawdź  

Wątpliwa podstawa prawna

Wiceminister Szwed twierdzi, że w drodze decyzji podjętej w styczniu 1972 r. Prezes Rady Ministrów upoważnił Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do przyznawania osobom, które ukończyły 100 lat życia, rent wyjątkowych na podstawie art. 116 ustawy z 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1968 r. Nr 3, poz. 6 ze zm.).

- Od 1 stycznia 1999 r. świadczenia w drodze wyjątku są przyznawane na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i finansowane z budżetu państwa w myśl art. 84 tej ustawy. Pragnę podkreślić, że od 1972 r. decyzja Prezesa Rady Ministrów jest konsekwentnie realizowana, a zasadność jej stosowania była wielokrotnie potwierdzana przez właściwych ministrów do spraw zabezpieczenia społecznego – zaznaczył Stanisław Szwed.

Zdaniem dr Antoniego Kolka, prezesa Instytutu Emerytalnego Sp. z o.o., w przypadku świadczeń dla stulatków zasadniczym problemem jest wątpliwa podstawa prawna przyznawania świadczeń, wynikająca z decyzji podjętej w styczniu 1972 r., gdy ówczesny Prezes Rady Ministrów upoważnił Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do przyznawania osobom, które ukończyły 100 lat życia, rent wyjątkowych na podstawie art. 116 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1968 r. Nr 3, poz. 6, ze zm.). - Wątpliwości narastają, jeśli zapytać o podstawę do wydawania decyzji przez Prezesa KRUS – podkreśla dr Kolek.

- Z podstawą prawną dla tego świadczenia jest pewien problem, bowiem – moim zdaniem - w przypadku ZUS świadczenie przyznawane jest w oparciu o dyskusyjną, a w przypadku KRUS o nieistniejącą podstawę prawną – pisze dr hab. Damian Walczak, adiunkt na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, w uzasadnieniu złożonej przez siebie 17 sierpnia 2020 r. petycji w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej w sprawie wprowadzenia świadczenia honorowego dla 100-latków (nr BKSP-145-IX-191/20). Dlatego, według niego, głównie z powodu konieczności wprowadzenia podstawy prawnej dla tego świadczenia, ale również obniżenia wydatków na to świadczenie z powodu rosnącej liczny 100-latków i narastającego deficytu w szeroko rozumianym systemie emerytalnym, a także zapewnienia waloryzacji świadczenia, konieczne jest przyjęcie regulacji prawnej w tym zakresie.

 

Sprawdź również książkę: Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium >>


Świadczenie honorowe, ale nie waloryzowane

Wiceminister Stanisław Szwed potwierdził, że prezes Zakładu przyznaje świadczenia honorowe w kwocie stałej odpowiadającej wysokości kwoty bazowej obowiązującej w dniu ukończenia 100 lat. Przyznane świadczenia honorowe nie są waloryzowane.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie dysponuje natomiast danymi o kosztach realizacji zadań administracyjnych związanych z obsługą świadczeń honorowych dla stulatków. Wiadomo natomiast, że kwoty wypłaconych przez ZUS świadczeń honorowych w okresie od stycznia do września 2020 r. wyniosły 83,4 mln zł (w 2018 r. – 79,5 mln zł, a w 2019 r. - 86,9 mln zł). - Nadmieniam, że świadczenia z tytułu ukończenia 100 lat życia przyznaje Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – podkreślił Stanisław Szwed.

- Jak wskazuje dr hab. Damian Walczak, problemem, jest brak waloryzacji świadczenia dla stulatków, gdy najdłużej żyjący Polacy otrzymują niewaloryzowane świadczenie, do końca swoich dni.  Wydaje się, że świadczenie to mogłoby podlegać rocznej waloryzacji, a co za tym idzie wiele osób mogłoby się ubiegać o rekompensatę. Zatem wartym rozważenia byłoby przede wszystkim uporządkowanie świadczeń honorowych wśród innych świadczeń wypłacanych przez państwo, a także dookreślenie wysokości tego świadczenia w poczuciu sprawiedliwości społecznej – podkreśla dr Antoni Kolek.

Wiceminister Stanisław Szwed zapewnił, że obecnie nie przewiduje się zmiany zasad przyznawania świadczeń dla stulatków. Niewykluczone jednak, że zajmą się tym posłowie. Petycja dr hab. Damiana Walczaka, w której zaproponował on nie tylko coroczną, automatyczną waloryzację świadczeń, ale także obniżenie tego świadczenia do poziomu minimalnej emerytury (dziś – 1200 zł), objęcie ustawą wyłącznie osób, które ukończą 100 lat życia od dnia wejścia jej w życie i wprowadzenia dodatkowego  (oprócz wieku) ograniczenia w postaci np. okresu 20 lat zamieszkiwania w Polsce, 17 września 2020 r. została skierowana do Sejmowej Komisji do Spraw Petycji.