1. Rodzaje świadczeń chorobowych
Wszyscy zatrudnieni – zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych, objętych obowiązkiem przystąpienia do ubezpieczeń społecznych – mogą uzyskać prawo do świadczeń w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby. Pracownikom takie świadczenia przysługują zawsze, gdyż są oni objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym (art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, dalej u.s.u.s.). W przypadku zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych warunkiem uzyskania prawa do zasiłków jest zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego, które jest dla tych osób dobrowolne (art. 11 ust. 2 u.s.u.s.).
Pracownikom przysługują dwa rodzaje świadczeń chorobowych:
1) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą – tzw. wynagrodzenie chorobowe, wypłacane przez pracodawcę,
2) zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, wypłacany przez ZUS bezpośrednio lub za pośrednictwem pracodawcy jako płatnika.
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje pracownikom za czas choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, które trwają łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi 14 dni w ciągu roku kalendarzowego (art. 92 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm., dalej k.p.). Po upływie tego okresu pracownik otrzymuje zasiłek chorobowy (art. 92 § 4 k.p.).
Osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych przysługuje wyłącznie zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek ten przysługuje zatrudnionemu od pierwszego dnia niezdolności do pracy, pod warunkiem jednak upłynięcia 90-dniowego okresu wyczekiwania, tj. okresu po upływie którego ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, dalej u.ś.c.m.).
2. Wypłata wynagrodzenia chorobowego
Jak już wcześniej wskazano, art. 92 § 1 pkt 1 k.p. przewiduje obowiązek pracodawcy wypłacania wynagrodzenia przez okres pierwszych 33 dni choroby, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Przyjmuje się, że okres ten rozpoczyna swój bieg zawsze 1 stycznia i kończy się 31 grudnia, nawet wówczas, gdyby nie został wyczerpany. Jeżeli zatem nieprzerwana niezdolność do pracy z powodu choroby przypada na przełomie roku, a w dniu 31 grudnia pracownik miał prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego, od 1 stycznia ma nadal prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego ale już w ramach nowego okresu zasiłkowego (tak I. Jędrasik-Jankowska – komentarz do art. 9 u.ś.c.m. w: „Prawo socjalne” Wyd. LexisNexis, Warszawa 1998-2004).
To oznacza, że od 1 stycznia pracownikowi temu przysługuje kolejny, 33-dniowy okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego, liczony od 1 stycznia (por. M. Mrozowska „Wynagrodzenie pracownika za czas choroby”, Pr. Pracy 1999, nr 12, s. 28).
Pracodawca ma więc obowiązek ciągłego wypłacania wynagrodzenia chorobowego po rozpoczęciu nowego roku kalendarzowego, przez kolejne 33 dni, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - przez 14 dni.
Przykład
Pracownik Andrzej T. zachorował 12 grudnia 2006 r. Wcześniej, w maju przebywał jeszcze 5 dni na zwolnieniu lekarskim. Ponieważ łączny okres niezdolności do pracy w 2006 r. wyniósł 25 dni, pracodawca Andrzeja T. wypłacił mu wynagrodzenie chorobowe za cały okres od 12 do 31 grudnia 2006 r.
Jednak niezdolność do pracy Andrzeja T. przedłużyła się do dnia 22 stycznia 2007 r. Za okres od 1 do 22 stycznia przysługuje mu ponownie wynagrodzenie chorobowe, gdyż okres ten przypadł już na nowy rok kalendarzowy.
Przykład
Pracownik Jacek F. jest niezdolny do pracy od 29 listopada 2006 r. Wynagrodzenie chorobowe otrzymał za 29 i 30 listopada oraz za cały miesiąc grudzień. Od 1 stycznia 2007 r. pracodawca Jacka F. jest ponownie zobowiązany do wypłacenia wynagrodzenia chorobowego, gdyż rozpoczął się nowy, 33-dniowy okres niezdolności do pracy w nowym roku kalendarzowym. Zakończy się on z dniem 2 lutego 2007 r. Od 3 lutego Jacek F. będzie już otrzymywał zasiłek chorobowy.
Przy ustalaniu okresu pobierania wynagrodzenia chorobowego należy zawsze pamiętać, że z początkiem każdego następnego roku, ponownie rozpoczyna się okres pobierania wynagrodzenia chorobowego. Przepisy nie przewidują „przejścia” niewykorzystanego okresu pobierania tego wynagrodzenia na następny rok.
Przykład
Marek N., zatrudniony na podstawie umowy o pracę, przebywał w 2006 r. na zwolnieniu lekarskim w dniach: 20 marca – 2 kwietnia, 14-20 sierpnia oraz 18-26 grudnia. Łączny okres niezdolności do pracy wyniósł zatem 30 dni.
Marek N. zachorował ponownie 9 stycznia 2007 r. i był niezdolny do pracy do 14 stycznia. Pracodawca obowiązany był do wypłacenia wynagrodzenia chorobowego za 6 dni. Oznacza to, że w 2007 r. Marek N. będzie mógł pobierać wynagrodzenie chorobowe jeszcze za 27 dni niezdolności do pracy. „Pozostałe” 3 dni możliwego pobierania wynagrodzenia chorobowego z 2006 r. nie „przeszły” bowiem na kolejny rok.
Wielu pracodawców, „idąc na rękę” zatrudnionym, w związku ze świętami Bożego Narodzenia, dokonuje wypłat wynagrodzeń należnych za miesiąc grudzień znacznie wcześniej niż przewidują to przepisy kodeksy pracy albo przepisy płacowe. Zazwyczaj wypłata taka dokonywana jest przed Wigilią, pomiędzy 20 a 24 grudnia. W sytuacji, gdy pracownik zachoruje po Świętach, należy mu się wówczas za ostatnie dni miesiąca wynagrodzenie chorobowe, które jest liczone według zasad określonych dla zasiłku chorobowego. Może więc dochodzić do różnic, najczęściej na korzyść pracownika (otrzymuje on wynagrodzenie de facto wyższe, niż gdyby otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę i za pozostałą część - wynagrodzenie chorobowe).
Przykład
W spółce N. obowiązuje regulamin wynagradzania przewidujący, że zatrudnionym pracownikom wynagrodzenie jest wypłacane do końca danego miesiąca. Zarazem w firmie tej istniał zwyczaj wypłacania pensji za grudzień jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia. W 2006 r. wszyscy pracownicy otrzymali wynagrodzenia grudniowe już 22 grudnia.
Jeden z zatrudnionych, Ireneusz D. po Wigilii zachorował. Jego niezdolność do pracy trwała do 5 stycznia 2007 r. W tej sytuacji za okres 25-31 grudnia należało mu się wynagrodzenie chorobowe. Ponieważ do czerwca 2006 r. pobory w spółce N. były niższe niż w grudniu (wówczas zarząd przeprowadził znaczną podwyżkę płac dla wszystkich pracowników), w efekcie ustalone na wskazany wyżej okres niezdolności do pracy wynagrodzenie chorobowe byłoby niższe od wynagrodzenia za pracę, faktycznie wypłaconego. Po zsumowaniu wynagrodzenia za pracę wykonaną w grudniu i wynagrodzenia chorobowego Ireneusza D. różnica wynosiłaby ok. 55 zł na korzyść pracownika.
W takim wypadku pracodawca nie powinien jednak dokonywać potrąceń z wynagrodzenia za kolejny miesiąc (tj. za styczeń). Zgodnie bowiem z art. 87 § 1 pkt 3 k.p. z wynagrodzenia za pracę podlegają potrąceniu zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi. Jednak – zgodnie z wykładnią zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2001 r. (I PKN 552/00, OSNP 2003, nr 12, poz. 291) wypłaconego przed terminem wynagrodzenia za pracę nie można uznać zaliczkę udzieloną pracownikowi i przez to nie można jej potrącić w trybie przewidzianym w powyższym przepisie k.p. SN wskazał też, że wypłacone kwoty mogą podlegać jednak zarachowaniu na poczet wynagrodzenia należnego za dany okres obrachunkowy, ale zarazem zasady rozliczeń powinny w takiej sytuacji wynikać z umowy o pracę. Gdy nie ma określonych zasad, brak jest podstawy prawnej rozliczenia różnicy. W praktyce oznacza to, że pracodawca wypłaca wcześniej wynagrodzenie za grudzień na własne ryzyko. (...)
Wszyscy zatrudnieni – zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych, objętych obowiązkiem przystąpienia do ubezpieczeń społecznych – mogą uzyskać prawo do świadczeń w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby. Pracownikom takie świadczenia przysługują zawsze, gdyż są oni objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym (art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, dalej u.s.u.s.). W przypadku zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych warunkiem uzyskania prawa do zasiłków jest zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego, które jest dla tych osób dobrowolne (art. 11 ust. 2 u.s.u.s.).
Pracownikom przysługują dwa rodzaje świadczeń chorobowych:
1) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą – tzw. wynagrodzenie chorobowe, wypłacane przez pracodawcę,
2) zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, wypłacany przez ZUS bezpośrednio lub za pośrednictwem pracodawcy jako płatnika.
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje pracownikom za czas choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, które trwają łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi 14 dni w ciągu roku kalendarzowego (art. 92 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm., dalej k.p.). Po upływie tego okresu pracownik otrzymuje zasiłek chorobowy (art. 92 § 4 k.p.).
Osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych przysługuje wyłącznie zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek ten przysługuje zatrudnionemu od pierwszego dnia niezdolności do pracy, pod warunkiem jednak upłynięcia 90-dniowego okresu wyczekiwania, tj. okresu po upływie którego ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, dalej u.ś.c.m.).
2. Wypłata wynagrodzenia chorobowego
Jak już wcześniej wskazano, art. 92 § 1 pkt 1 k.p. przewiduje obowiązek pracodawcy wypłacania wynagrodzenia przez okres pierwszych 33 dni choroby, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Przyjmuje się, że okres ten rozpoczyna swój bieg zawsze 1 stycznia i kończy się 31 grudnia, nawet wówczas, gdyby nie został wyczerpany. Jeżeli zatem nieprzerwana niezdolność do pracy z powodu choroby przypada na przełomie roku, a w dniu 31 grudnia pracownik miał prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego, od 1 stycznia ma nadal prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego ale już w ramach nowego okresu zasiłkowego (tak I. Jędrasik-Jankowska – komentarz do art. 9 u.ś.c.m. w: „Prawo socjalne” Wyd. LexisNexis, Warszawa 1998-2004).
To oznacza, że od 1 stycznia pracownikowi temu przysługuje kolejny, 33-dniowy okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego, liczony od 1 stycznia (por. M. Mrozowska „Wynagrodzenie pracownika za czas choroby”, Pr. Pracy 1999, nr 12, s. 28).
Pracodawca ma więc obowiązek ciągłego wypłacania wynagrodzenia chorobowego po rozpoczęciu nowego roku kalendarzowego, przez kolejne 33 dni, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - przez 14 dni.
Przykład
Pracownik Andrzej T. zachorował 12 grudnia 2006 r. Wcześniej, w maju przebywał jeszcze 5 dni na zwolnieniu lekarskim. Ponieważ łączny okres niezdolności do pracy w 2006 r. wyniósł 25 dni, pracodawca Andrzeja T. wypłacił mu wynagrodzenie chorobowe za cały okres od 12 do 31 grudnia 2006 r.
Jednak niezdolność do pracy Andrzeja T. przedłużyła się do dnia 22 stycznia 2007 r. Za okres od 1 do 22 stycznia przysługuje mu ponownie wynagrodzenie chorobowe, gdyż okres ten przypadł już na nowy rok kalendarzowy.
Przykład
Pracownik Jacek F. jest niezdolny do pracy od 29 listopada 2006 r. Wynagrodzenie chorobowe otrzymał za 29 i 30 listopada oraz za cały miesiąc grudzień. Od 1 stycznia 2007 r. pracodawca Jacka F. jest ponownie zobowiązany do wypłacenia wynagrodzenia chorobowego, gdyż rozpoczął się nowy, 33-dniowy okres niezdolności do pracy w nowym roku kalendarzowym. Zakończy się on z dniem 2 lutego 2007 r. Od 3 lutego Jacek F. będzie już otrzymywał zasiłek chorobowy.
Przy ustalaniu okresu pobierania wynagrodzenia chorobowego należy zawsze pamiętać, że z początkiem każdego następnego roku, ponownie rozpoczyna się okres pobierania wynagrodzenia chorobowego. Przepisy nie przewidują „przejścia” niewykorzystanego okresu pobierania tego wynagrodzenia na następny rok.
Przykład
Marek N., zatrudniony na podstawie umowy o pracę, przebywał w 2006 r. na zwolnieniu lekarskim w dniach: 20 marca – 2 kwietnia, 14-20 sierpnia oraz 18-26 grudnia. Łączny okres niezdolności do pracy wyniósł zatem 30 dni.
Marek N. zachorował ponownie 9 stycznia 2007 r. i był niezdolny do pracy do 14 stycznia. Pracodawca obowiązany był do wypłacenia wynagrodzenia chorobowego za 6 dni. Oznacza to, że w 2007 r. Marek N. będzie mógł pobierać wynagrodzenie chorobowe jeszcze za 27 dni niezdolności do pracy. „Pozostałe” 3 dni możliwego pobierania wynagrodzenia chorobowego z 2006 r. nie „przeszły” bowiem na kolejny rok.
Wielu pracodawców, „idąc na rękę” zatrudnionym, w związku ze świętami Bożego Narodzenia, dokonuje wypłat wynagrodzeń należnych za miesiąc grudzień znacznie wcześniej niż przewidują to przepisy kodeksy pracy albo przepisy płacowe. Zazwyczaj wypłata taka dokonywana jest przed Wigilią, pomiędzy 20 a 24 grudnia. W sytuacji, gdy pracownik zachoruje po Świętach, należy mu się wówczas za ostatnie dni miesiąca wynagrodzenie chorobowe, które jest liczone według zasad określonych dla zasiłku chorobowego. Może więc dochodzić do różnic, najczęściej na korzyść pracownika (otrzymuje on wynagrodzenie de facto wyższe, niż gdyby otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę i za pozostałą część - wynagrodzenie chorobowe).
Przykład
W spółce N. obowiązuje regulamin wynagradzania przewidujący, że zatrudnionym pracownikom wynagrodzenie jest wypłacane do końca danego miesiąca. Zarazem w firmie tej istniał zwyczaj wypłacania pensji za grudzień jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia. W 2006 r. wszyscy pracownicy otrzymali wynagrodzenia grudniowe już 22 grudnia.
Jeden z zatrudnionych, Ireneusz D. po Wigilii zachorował. Jego niezdolność do pracy trwała do 5 stycznia 2007 r. W tej sytuacji za okres 25-31 grudnia należało mu się wynagrodzenie chorobowe. Ponieważ do czerwca 2006 r. pobory w spółce N. były niższe niż w grudniu (wówczas zarząd przeprowadził znaczną podwyżkę płac dla wszystkich pracowników), w efekcie ustalone na wskazany wyżej okres niezdolności do pracy wynagrodzenie chorobowe byłoby niższe od wynagrodzenia za pracę, faktycznie wypłaconego. Po zsumowaniu wynagrodzenia za pracę wykonaną w grudniu i wynagrodzenia chorobowego Ireneusza D. różnica wynosiłaby ok. 55 zł na korzyść pracownika.
W takim wypadku pracodawca nie powinien jednak dokonywać potrąceń z wynagrodzenia za kolejny miesiąc (tj. za styczeń). Zgodnie bowiem z art. 87 § 1 pkt 3 k.p. z wynagrodzenia za pracę podlegają potrąceniu zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi. Jednak – zgodnie z wykładnią zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2001 r. (I PKN 552/00, OSNP 2003, nr 12, poz. 291) wypłaconego przed terminem wynagrodzenia za pracę nie można uznać zaliczkę udzieloną pracownikowi i przez to nie można jej potrącić w trybie przewidzianym w powyższym przepisie k.p. SN wskazał też, że wypłacone kwoty mogą podlegać jednak zarachowaniu na poczet wynagrodzenia należnego za dany okres obrachunkowy, ale zarazem zasady rozliczeń powinny w takiej sytuacji wynikać z umowy o pracę. Gdy nie ma określonych zasad, brak jest podstawy prawnej rozliczenia różnicy. W praktyce oznacza to, że pracodawca wypłaca wcześniej wynagrodzenie za grudzień na własne ryzyko. (...)