Strasburg: emeryturę można obniżyć, ale nieprzesadnie
Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji opublikowanej 24 września wskazał, iż obniżenie wysokości świadczenia emerytalnego ze względu na nadzwyczajne środki dyscypliny budżetowej nie narusza praw podstawowych emeryta.
Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Portugalii. Portugalia, ze względu na kryzys i problemy budżetowe, została zobowiązana przez Unię Europejską i Międzynarodowy Fundusz Walutowy do wprowadzenia w 2013 r. specjalnej polityki budżetowej i licznych środków oszczędnościowych. Z tego powodu świadczenia emerytalne skarżącej (pierwotnie w wysokości 1 980 euro miesięcznie brutto) - tak jak świadczenia emerytalne innych osób w tej samej sytuacji - w latach 2011-2014 r. zostały obniżone o około 4,6%. Redukcja należała do pakietu środków wyjątkowych, które dążyły do przywrócenia równowagi budżetowej Portugalii i opierały się na zasadzie solidarności społecznej. Przed Trybunałem skarżąca zarzuciła, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie jej prawa do poszanowania własności, chronionego w art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał nie uznał argumentów skarżącej i uznał jej skargę za niedopuszczalną. Trybunał przypomniał, iż co prawda art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji (gwarantujący prawo do poszanowania mienia) znajduje zastosowanie do świadczeń z zakresu ubezpieczenia społecznego, nie gwarantuje on jednak przyznania takiego świadczenia ani uzyskania świadczenia w konkretnej wysokości. Skarżącej przyznano emeryturę w konkretnej wysokości, którą następnie czasowo obniżono ze względu na stosowanie wyjątkowych środków oszczędnościowych w sytuacji poważnego kryzysu gospodarczego i konieczności ratowania budżetu państwa. Trybunał uznał w tej sytuacji, że co prawda art. 1 protokołu 1 znalazł zastosowanie, a obniżenie wysokości emerytury stanowiło ingerencję w prawa majątkowe skarżącej, to mimo wszystko jej prawo podstawowe do poszanowania mienia nie zostało naruszone.
Ingerencja w prawa skarżącej była przewidziana przez prawo i realizowała uzasadniony prawnie cel, jakim była redukcja wydatków publicznych i przywrócenie równowagi budżetowej państwa. Cele te bezsprzecznie były realizowane w interesie publicznym i jako takie stanowią uzasadnienie ograniczenia prawa własności dopuszczalne w świetle art. 1 protokołu nr 1. Trybunał skoncentrował się zatem na analizie tego, czy obniżenie świadczenia emerytalnego skarżącej o niecałe 5 proc. było proporcjonalne do realizowanego celu i zachowało sprawiedliwą równowagę pomiędzy interesem publicznym a interesami skarżącej. Trybunał wskazał, że uszczerbek na mieniu skarżącej był relatywnie niewielki, a skarżąca nie znalazła się w położeniu, w którym pozbawiono by jej środków do życia. Portugalski Trybunał Konstytucyjny również wypowiedział się w tej sprawie: redukcja emerytur została uznana przez ten sąd za proporcjonalną oraz za środek, który zastosowano w ostateczności, przy braku innych alternatyw. Trybunał w Strasburgu przypomniał, iż w tego typu sytuacjach państwom-stronom przysługuje określony margines swobody decyzyjnej, a zadaniem Trybunału nie jest poszukiwanie i wskazywanie innych rozwiązań, które można stosować w sferach krajowej polityki gospodarczej i społecznej. W konkluzji, mając na względzie znaczenie interesu publicznego (czyli wyjście Portugalii z głębokiego kryzysu ekonomicznego), tymczasowy charakter ograniczenia praw majątkowych skarżącej oraz ich względnie niewysoki wymiar (4,6%), Trybunał uznał, iż nie miało miejsce naruszenie prawa do poszanowania własności i art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji.
Silva Carvalho Rico przeciwko Portugalii - decyzja ETPC z dnia 1 września 2015 r., skarga nr 13341/14.