Uchwała siedmiu sędziów, która zapadła 17 października br. w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ma moc zasady prawnej i wiąże wszystkie sądy pracy od dnia podjęcia uchwały.
Udział ławników
Zagadnienie prawne przedstawiła I Prezes SN prosząc o dokonanie tzw. abstrakcyjnej wykładni przepisów postępowania cywilnego określających skład sądu pierwszej instancji.
SN podjął uchwałę następującej treści:
Sprawę o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy dochodzone przez pracownika od pracodawcy na podstawie art. 415 kc w związku z art. 300 kp rozpoznaje sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników (art. 47 § 2 pkt 1 lit. a kpc).
Źródłem dostrzeżonej przez Pierwszego Prezesa SN rozbieżności orzeczniczej były odmienne sposoby wykładni przepisów prawa procesowego cywilnego określających skład sądu pierwszej instancji (art. 47 § 1 i § 2 pkt 1 k.p.c.).
Rozbieżności w orzecznictwie
Wyraźna różnica zdań, jaka zarysowała się w judykaturze Sądu Najwyższego, dotyczyła sposobu rozumienia zwrotu „sprawa z zakresu prawa pracy o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy”. W odniesieniu do tego zagadnienia prezentowano dwa stanowiska orzecznicze.
- Wedle pierwszego z nich sąd pierwszej instancji w składzie 1 sędziego zawodowego (jako przewodniczącego) i 2 ławników (art. 47 § 2 pkt 1 lit. a) k.p.c.) rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy o odszkodowania dochodzone wyłącznie na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Natomiast w przypadku spraw o tzw. roszczenia uzupełniające, których pracownik dochodzi od pracodawcy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, sąd pierwszej instancji orzeka jednoosobowo.
- W myśl drugiego wariantu orzeczniczego sprawy o roszczenia z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy dochodzone przez pracownika od pracodawcy na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p. podlegają rozpoznaniu przez sąd pracy w składzie ławniczym.
Skutki: nieważność wyroku
- Problematyka składu sądu ma fundamentalne znaczenie w kontekście realizacji standardów procesu cywilnego, albowiem rozpoznanie sprawy w składzie sprzecznym z prawem jest okolicznością skutkującą stwierdzeniem nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji - powiedział sędzia Józef Iwulski.
Wyrok wydany w postępowaniu dotkniętym nieważnością podlega uchyleniu przez sąd drugiej instancji, a sprawa – przekazaniu sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, z czym wiąże się konieczność powtórzenia czynności procesowych.
Sąd Najwyższy w składzie powiększonym odpowiedział, że w pierwszej instancji sprawę o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy rozpoznaje sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników (art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c.).
Pogląd ten ma kolosalne znaczenie dla praktyki. Oznacza, że wszystkie sprawy z zakresu prawa pracy, w których pracownik występuje z roszczeniami odszkodowawczymi wywodzonymi z faktu wadliwego rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy (niezależnie od ich podstawy prawnej) podlegają rozpoznaniu w pierwszej instancji w składach kolegialnych, z udziałem ławników.
Stosowanie do spraw w toku
Zaprezentowany w uchwale sposób interpretacji art. 47 k.p.c. znajdzie zastosowanie tylko w tych sprawach z zakresu prawa pracy o zapłatę odszkodowania „uzupełniającego”, które jeszcze nie zostały definitywnie zakończone.
Natomiast w już zakończonych sprawach o zapłatę takiego odszkodowania, rozpoznanych w pierwszej instancji jednoosobowo zamiast w składzie ławniczym nie zachodzą podstawy do wzruszenia orzeczeń kończących postępowanie.
Sygnatura akt III PZP 5/19, uchwała 7 sędziów SN z 17 października 2019 r.
