Przepisy art. 1401 Kodeksu pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1510, dalej: k.p.) dają możliwość wprowadzenia rozwiązań, które umożliwią:
- planowanie w rozkładach czasu pracy ponownego rozpoczynania pracy w niezakończonej dobie (określanie różnych godzin rozpoczynania pracy w harmonogramach), lub
- ustalenia pewnego przedziału czasu, w którym pracownicy mogą rozpocząć pracę.
W obu przypadkach ponowne rozpoczynanie pracy w niezakończonej dobie jest po pierwsze dopuszczalne, po drugie nie będzie stanowić pracy nadliczbowej.
Drugie rozwiązanie – ruchomy rozkład czasu pracy - polega na ustaleniu pewnego przedziału czasu (np. pomiędzy 8:00 a 10:00, pomiędzy 8:00 a 8:30), w którym pracownicy mogą rozpocząć pracę. Ich czas pracy będzie liczony od faktycznego „startu”, który to będzie zależeć od ich decyzji, rzeczywistego dojazdu do pracy itp. (w granicach wyznaczonych przez ten przedział godzinowy).
Czytaj również: Ustalenia dotyczące czasu pracy w umowie o pracę>>
Doba pracownicza
Doba pracownicza to 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Przykładowo, jeżeli harmonogram czasu pracy wskazuje na godzinę rozpoczęcia pracy w środę o 9:00, to doba kończy się w czwartek o 9:00. W tym przedziale czasowym rozliczamy normę dobową czasu pracy, maksymalne dobowe wydłużenie czasu pracy w systemie równoważnym, minimalny odpoczynek dobowy.
Czytaj w LEX: Godziny nadliczbowe - przekroczenie dobowej i przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy >
W ruchomym rozkładzie nastąpić może „ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie”. Wprost przepisy nie wskazują na to, że doba ulega odpowiedniemu skróceniu. Konieczne jest jednak przyjęcie, że doba liczona jest każdorazowo od godziny faktycznego rozpoczynania pracy, o ile następuje to w przyjętych widełkach czasowych w rozkładzie ruchomym.
Przykład: Pracownicy mogą rozpocząć pracę pomiędzy 7:00 a 10:00. Pracownik przyszedł do pracy w poniedziałek na 10:00, we wtorek na 9:00, w środę na 7:00. Przyjęcie, że doba nie uległa zmianie prowadziłoby do skutku w postaci trwania doby w godzinach 10:00-10:00 do momenty wystąpienia dnia wolnego od pracy. To z kolei skutkowałoby niedopuszczalnym wydłużaniem okresu, w jakim wykorzystany mógłby być odpoczynek dobowy. Pracownik rozpoczynając pracę o 7:00 w środę mógłby mieć zapewniony odpoczynek minimalny do godz. 10:00 w czwartek.
Sprawdź w LEX: Czy pracodawca może okresowo wprowadzać ruchome rozkłady czasu pracy pracownikom? >
Rozpoczęcie kolejnej doby musi być liczone od godziny rzeczywistego rozpoczynania pracy przez pracownika w granicach wyznaczonych w ruchomym rozkładzie. W powyższym przykładzie oznaczałoby to zatem, że doba „poniedziałkowa” trwa od 10:00 do 10:00 we wtorek, ale w związku z rozpoczęciem pracy we wtorek o godz. 9:00 od tej godziny liczona będzie „wtorkowa” doba pracownicza.
Zobacz procedurę: Zasady wprowadzania i stosowania ruchomego czasu pracy >
Wyznaczenie godziny rozpoczęcia pracy przez pracodawcę
Ruchomy rozkład czasu pracy nie wyłącza ani nie ogranicza uprawnień pracodawcy do wyznaczania w konkretnych przypadkach godzin pracy, w szczególności do narzucania pracy w godzinach nadliczbowych.
Przyjąć należy, że pracodawca może w razie konieczności wyznaczyć pracownikowi godzinę rozpoczęcia pracy w ramach przyjętego rozkładu ruchomego i nie będzie to oznaczało godzin nadliczbowych.
Czytaj w LEX: Rekompensowanie za pracę w godzinach nadliczbowych >
Przykład: Pracownik pracuje w ruchomy rozkładzie z czasem rozpoczynania pracy od 8:00 do 10:00. Pracodawca wydał polecenie aby pracownik rozpoczął kolejnego dnia pracę od godz. 8:00. W tym przypadku sam fakt narzucenia konkretnej godziny rozpoczęcia pracy nie skutkuje powstaniem pracy nadliczbowej.
Sprawdź w LEX: Jak powinno wyglądać polecenie pracy w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych z ruchomym czasie pracy? >
Takie działanie pracodawcy powinno być jednak czymś wyjątkowym. Możliwość wyboru godzin rozpoczynania pacy w rozkładzie ruchomym przez pracownika nie może być bowiem iluzoryczna, a ustalenie takiego rozkładu nie może stanowić „sposobu” obchodzenia przepisów o harmonogramach czasu pracy. Tak by zaś było, gdyby pracodawca regularnie wskazywał konkretną godzinę rozpoczynania pracy w ramach przyjętych „widełek”.
Czytaj w LEX: Jak wprowadzić ruchomy czas pracy - poradnik krok po kroku >
Praca nadliczbowa powstanie jednak wówczas, gdy pracodawca zleci dodatkową pracę poza przyjętymi granicami godzinowymi.
WZORY DOKUMENTÓW:
Wniosek pracownika dotyczący objęcia go ruchomym systemem czasu pracy [art. 140(1) § 1 k.p.] >
Porozumienie w sprawie stosowania ruchomego czasu pracy >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
