Problem powstał na tle decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., który odmówił Markowi K. przyznania prawa do emerytury pomostowej.
Dlatego, że po 31 grudnia 2008 r. nie udowodnił wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Sąd przyznaje prawo do emerytury
Sąd Okręgowy w L. zmienił tę decyzję i przyznał jednemu z wnioskodawców Markowi K. prawo do emerytury pomostowej od 1 lutego 2018 r. i o orzekł o kosztach procesu.
Czytaj: Nie trzeba będzie rezygnować z pracy, by sprawdzić prawo do emerytury pomostowej>>
Wyrokiem z 30 października 2019 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego. W sprawie ustalono, że Marek K. urodzony po 31 grudnia 1948 r., udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat (17 lat, 5 miesięcy i 16 dni), ukończył 60 lat w dniu 22 lutego 2018 r., udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat (łącznie 36 lat, 1 miesiąc i 7 dni), nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy oraz przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Sporne w sprawie pozostawało, czy wnioskodawca legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych. W okresach od 1 do 7 czerwca 2016 r., od 14 do 21 września 2016 r. oraz od 22 do 29 listopada 2016 r. wnioskodawca zajmował się przewozem środków niebezpiecznych. Pojazd skarżącego był oznakowany tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Obowiązki wynikające z zatrudnienia wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, często powyżej 8 godzin dziennie. W ramach pustych przebiegów w drodze powrotnej nie zabierał żadnych ładunków.
Nie ważny czas, lecz warunki
Sąd Apelacyjny podkreślił, że art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych nie wskazuje - jako warunku koniecznego - wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze stale. Zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu, za pracowników wykonujących prace w szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy. Wymaganie to jest związane z czasem narażenia pracownika na wpływ czynników ryzyka.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, uwzględnienie do pracy w warunkach szczególnych czy w szczególnym charakterze okresu zatrudnienia nie zależy od tego, przez jaki okres po 31 grudnia 2008 r., tj. przez jaką liczbę dni, miesięcy praca była wykonywana, lecz od okoliczności, warunków jej wykonywania. Stawianie dodatkowych wymogów koniecznych do uzyskania prawa do emerytury pomostowej, nieprzewidzianych w ustawie, jest nieuprawnione.
Skarga kasacyjna ZUS
Skarżący ZUS wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w L i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy uznał, że rozstrzygnięcie sprawy wymaga odpowiedzi na pytanie, czy dla spełnienia przesłanki nabycia prawa do emerytury pomostowej z art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych konieczne jest wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r. przez okres przynajmniej miesiąca.
Pozytywna odpowiedź na to pytanie wynika z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego. W wyroku z 15 stycznia 2013 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że z wykładni art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych wynika, że dla zaliczenia do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w takich warunkach w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r. wymagane jest, aby co najmniej jeden miesiąc takiego zatrudnienia przypadał przed dniem 1 stycznia 1999 r. oraz jeden miesiąc po dniu 31 grudnia 2008 r.
Ten sam pogląd powielony został w wyrokach Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2016 r., I UK 269/15 i 13 listopada 2018 r., III UK 170/17
Dlaczego - po 31 grudnia 2008 r. - znaczenie ma wyłącznie okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych w szczególnym charakterze nie krótszy niż jeden miesiąc? Praca, która poprzednio uprawniała do wcześniejszej emerytury, nie wystarcza do emerytury pomostowej, chyba że już przed 2009 r. ubezpieczony miał 15 lat pracy szczególnej, czyli takiej jak obecnie kwalifikowana praca w szczególnych warunkach.
Miarą obecnej oceny w kwalifikacji prawnej zatrudnienia w szczególnych warunkach jest negatywne oddziaływanie pracy na zatrudnionego, a zatem praca oceniana nie z krótkiej, lecz z dłuższej perspektywy, a więc zasadniczo nie po kilku czy kilkunastu dniach. Jednakże ustawodawca nie zdecydował się na wyznaczenie limitu (okresu minimalnego) wykonywania pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (po 31 grudnia 2008 r.), ponieważ w art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych nie wskazano żadnego okresu, przez który wskazana w nim praca powinna być wykonywana po dniu 31 grudnia 2008 r.
W ocenie Sądu Najwyższego, nie można tego potraktować jako luki w prawie, gdyż trudno przyjąć, aby ustawodawca w tak istotnej kwestii, związanej przecież z istotą i przyczyną wprowadzenia emerytur pomostowych, zastępujących emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, w sposób niezamierzony nie uregulował.
W ocenie SN, w takim zaś wypadku brak regulacji musi być poczytywany za regulację akceptującą krótkotrwałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.
A zatem - warunek prawa do emerytury pomostowej niewynikający z treści przepisów (przepracowanie co najmniej jednego miesiąca w warunkach szczególnych w rozumieniu w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych) nie znajduje oparcia ani w brzmieniu przepisów ustawy pomostowej, ani w ich wykładni celowościowej wyrażającej się zasadą „emerytura za pracę szkodliwą dla zdrowia”.
Sygnatura akt III UZP 2/22
