Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228 z późn. zm.) - dalej r.z.w.m. maszyny mogą być oddane do użytku, jeżeli po prawidłowym zainstalowaniu i konserwacji oraz zastosowaniu zgodnym z przeznaczeniem lub w warunkach, które można przewidzieć nie stwarzają zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia obsługi oraz są wyposażone w instrukcje obsługi.
Obowiązkiem pracodawcy jest udostępnienie pracownikom na terenie zakładu pracy lub w innym wyznaczonym miejscu maszyn właściwych do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowanych do jej wykonywania. Powinien on ponadto zapewnić ich użytkowanie bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.
Pracodawca, dokonując wyboru maszyny, powinien brać pod uwagę specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy, a także istniejące w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, jak również dodatkowe zagrożenia związane z użytkowaniem maszyny. Pracodawca powinien zastosować odpowiednie rozwiązania mające na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, jeżeli maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. Jednym z możliwych rozwiązań mających na celu zminimalizowanie tego ryzyka jest zastosowanie do użytkowanej maszyny dodatkowych elementów bezpieczeństwa.
Zgodnie z § 3 pkt 3 r.z.w.m. przez element bezpieczeństwa należy rozumieć element, który służy do spełnienia funkcji bezpieczeństwa, jest wprowadzany do obrotu oddzielnie, a jego uszkodzenie lub nieprawidłowe działanie zagraża bezpieczeństwu osób, oraz nie jest niezbędny do działania maszyny lub można go zastąpić zwykłymi elementami tak, aby maszyna mogła działać.
Orientacyjny wykaz elementów bezpieczeństwa określa załącznik nr 1 do r.z.w.m. W pkt 7 wykazu elementów bezpieczeństwa wskazano osłony i urządzenia ochronne zaprojektowane w celu ochrony osób przed zagrożeniami powodowanymi przez części ruchome związane z prawidłową pracą maszyny. Osłony należy traktować więc jako element bezpieczeństwa, który służy do spełnienia funkcji bezpieczeństwa.
Rozdział 2 r.z.w.m. opisuje zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące projektowania oraz wytwarzania maszyn. Ruchome elementy maszyny powinny być zaprojektowane i wykonane tak, aby zapobiec ryzyku zetknięcia, mogącego być przyczyną wypadku. Jeśli ryzyko to nadal istnieje, ruchome elementy maszyny powinny być wyposażone w osłony lub urządzenia ochronne. Osłony i inne urządzenia ochronne, powinny być dobierane stosownie do rodzaju zagrożenia. Przy doborze osłon lub urządzeń ochronnych należy postępować w sposób określony w § 34 r.z.w.m.
Zgodnie z § 34 r.z.w.m. osłony zaprojektowane w celu ochrony osób przed zagrożeniami stwarzanymi przez ruchome elementy przenoszenia napędu powinny być osłonami stałymi albo ruchomymi osłonami blokującymi. Stosowanie osłon ruchomych blokujących w przypadku ruchomych elementów maszyny jest wskazane, jeżeli przewiduje się konieczność częstego dostępu do nich.
Osłony lub urządzenia ochronne zaprojektowane w celu ochrony osób przed zagrożeniami, które mogą być spowodowane przez ruchome elementy maszyny, powinny być:
1) osłonami stałymi,
2) ruchomymi osłonami blokującymi, albo
3) urządzeniami ochronnymi, albo
4) kombinacją osłon lub urządzeń ochronnych.
Jeżeli niektóre ruchome elementy maszyny bezpośrednio związane z procesem technologicznym nie mogą być całkowicie niedostępne podczas pracy ze względu na operacje wymagające ingerencji operatora, wówczas te ruchome elementy maszyny powinny być wyposażone w:
1) osłony stałe lub ruchome osłony blokujące, zapobiegające dostępowi do tych fragmentów ruchomych elementów maszyny, które nie są wykorzystywane podczas pracy,
2) osłony nastawne, ograniczające dostęp do tych fragmentów ruchomych elementów maszyny, do których dostęp jest niezbędny.
Zgodnie z § 36 r.z.w.m. osłony i urządzenia ochronne:
1) powinny:
a) mieć wytrzymałą konstrukcję,
b) być stabilnie zamocowane na swoim miejscu,
c) być umieszczone w odpowiedniej odległości od strefy niebezpiecznej,
d) umożliwiać, w miarę możliwości bez konieczności demontażu osłon lub wyłączenia urządzeń ochronnych, dostęp konieczny do wykonywania prac związanych z mocowaniem lub wymianą narzędzi oraz konserwacją, przy czym dostęp ten powinien być ograniczony tylko do obszaru niezbędnego do wykonywania tych prac,
e) w miarę możliwości chronić przed wyrzucaniem lub spadaniem materiałów lub przedmiotów oraz przed emisjami powodowanymi przez maszyny;
2) mogą powodować tylko minimalne utrudnienia w obserwacji procesu produkcyjnego,
3) nie powinny:
a) powodować żadnego dodatkowego ryzyka,
b) dawać łatwo się obejść lub wyłączyć.
Zgodnie z § 37 r.z.w.m. osłony stałe powinny być mocowane w sposób umożliwiający ich otwarcie lub demontaż wyłącznie przy użyciu narzędzi. Tam gdzie jest to możliwe, usunięcie elementów mocujących powinno uniemożliwiać pozostawienie osłon na swoim miejscu. Systemy mocowania osłon muszą pozostać przymocowane do osłon lub do maszyny, jeżeli osłony zostały usunięte.
Osłony ruchome blokujące powinny:
1) o ile to możliwe, pozostawać po otwarciu przymocowane do maszyn,
2) być zaprojektowane i wykonane tak, aby mogły być regulowane tylko poprzez zamierzone działanie;
3) być sprzężone z układem blokującym, zapobiegającym uruchomieniu niebezpiecznych funkcji maszyny do chwili zamknięcia osłony i wydającym polecenie zatrzymania, gdy tylko osłona jest otwierana.
Osłony nastawne ograniczające dostęp do stref elementów ruchomych maszyny, niezbędnych do pracy, powinny być:
1) nastawiane ręcznie lub automatycznie, w zależności od rodzaju pracy;
2) łatwe do nastawienia bez użycia narzędzi.
Urządzenia ochronne powinny być zaprojektowane i sprzężone z układem sterowania tak, aby:
1) ruchome elementy maszyny nie mogły zostać uruchomione, dopóki operator może do nich dosięgnąć,
2) osoba narażona nie mogła dosięgnąć ruchomych elementów maszyny po ich uruchomieniu,
3) mogły być nastawiane tylko przez działania zamierzone,
4) brak lub uszkodzenie jednego ich elementu uniemożliwiało uruchomienie ruchomych elementów maszyny lub zatrzymywało elementy znajdujące się w ruchu.