Jaka jest wymagana liczba uprawnionych pracowników (palaczy) do obsługi kotłów na jednej zmianie roboczej?
W kotłowni na paliwo stałe pracują kotły WR-25 o mocy do 30 MW. Temperatura wody wlot/wylot: 70/150[0]C, ciśnieniu roboczym 1,31 MPa, w systemie trzyzmianowym, sterowanie parametrami w procesie spalania odbywa się z udziałem komputera.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828z późn. zm.) - dalej r.p.k., określa rodzaje urządzeń, instalacji i sieci, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie kwalifikacji. Załącznik nr 1 do r.p.k. wskazuje 3 grupy urządzeń, instalacji i sieci, przy których dozorze lub eksploatacji wymaganie jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji:
1.
Grupa 1. Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną.
2.
Grupa 2. Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne.
3.
Grupa 3. Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, przesyłające, magazynujące i zużywające paliwa gazowe.
W grupie 2 wpisano kotły parowe oraz wodne na paliwa stałe, płynne i gazowe, o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi.
Jak widać z powyższego rozporządzenia pracownicy kotłowni firmy z pytania powinni posiadać stosowne kwalifikacje ponieważ zajmują się dozorem i eksploatacją urządzeń z grupy 2.
Uprawnienia energetyczne wcześniej wydane na okres bezterminowy, od dnia 1 maja 2005 r. ważne są przez okres 5 lat. Powyższą zmianę wprowadził art. 16 ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 552).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 912) - dalej r.b.u.e., określa natomiast definicje: urządzenia energetycznego, świadectwa kwalifikacyjnego, pracowników uprawnionych oraz zespołu pracowników.
Zgodnie z r.b.u.e. poprzez:
1.
urządzenie energetyczne należy rozumieć urządzenia techniczne stosowane w procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw i energii,
2.
świadectwo kwalifikacyjne należy rozumieć świadectwo stwierdzające spełnienie przez daną osobę odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji w ustalonym zakresie: obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym, montażu dla określonych rodzajów urządzeń i instalacji energetycznych,
3.
pracowników uprawnionych należy rozumieć pracowników posiadających sprawdzone i właściwe kwalifikacje w zakresie eksploatacji danego rodzaju urządzeń i instalacji energetycznych, potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym,
4.
zespół pracowników należy przez to rozumieć grupę pracowników, w której skład wchodzą co najmniej dwie osoby wykonujące pracę.
Rozporządzenie to wskazuje prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, określone w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy jako prace szczególnie niebezpieczne, które powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu prób i pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, wykonywanych przez osobę wyznaczoną na stałe do tych prac w obecności pracownika asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy.

Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, które powinny być wykonywane przez co najmniej przez dwie osoby można zaliczyć m.in. prace:
1.
wewnątrz komór paleniskowych kotłów, kanałów spalin, elektrofiltrów, walczaków kotła, zasobników, kanałów i lejów zsypowych oraz w zbiornikach paliw płynnych i gazowych,
2.
konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem,
3.
wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem.
Jak widać z powyższego rozporządzenia prace przy obsłudze kotłów można byłoby zaliczyć do prac o których mowa w pkt 2 lub p 3 z wykazu prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, które powinny być wykonywane przez co najmniej przez dwie osoby.

Ponadto nie obowiązujące już rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. Nr 62, poz. 288) - dalej rozporządzenie, wprowadziło rodzaje prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji, ze względu na możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego. Załącznik wskazywał m.in. pracę, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby:
1.
Prace wykonywane wewnątrz zbiorników, kotłów, silosów i urządzeń technologicznych, w tym prace w zbiornikach otwartych, które nie pozwalają na bezpośredni kontakt wizualny co najmniej z jednym pracownikiem.
2.
Prace w pomieszczeniach, w których występują gazy lub pary trujące, żrące albo duszące, przy których wykonywaniu wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej.
3.
Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się całkowicie lub częściowo pod napięciem, z wyjątkiem prac polegających na wymianie w obwodach o napięciu do 1 kV bezpieczników i żarówek (świetlówek).
4.
Prace wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem.
Jak widać z powyższego rozporządzenia prace przy obsłudze kotłów można byłoby zaliczyć do prac o których mowa w pkt 2, 3 lub 4 z wykazu prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej przez dwie osoby.

Pomimo tego, że Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby już nie obowiązuje, pracodawca dostał obowiązek sporządzenia wykazu takich prac, w związku z wejściem w życie z dniem 18 stycznia 2009 r. nowelizacji art. 225 § 1 i § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p.
Przepis art. 225 § 1 k.p. mówi o tym, że pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. Wykaz pracy, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami.

W związku z powyższym rozporządzeniem i k.p. to pracodawca ma sporządzić wykaz prac, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego i które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.
Sporządzając wykaz pracodawca powinien pamiętać, że pomimo faktu uchylenia omawianego rozporządzenia może być ono wskazówką przy sporządzaniu "Wykazu rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby", który może być elementem procedury bhp w tym zakresie.
W wykazie tym mogą się pojawić prace przy obsłudze kotłów jako jeden z rodzajów prac, gdzie istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego. Skoro takie prace byłby wpisane w wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, to automatycznie oznaczałoby to, że w firmie przy pracach związanych z obsługą kotłów, potrzeba byłby na każdej zmianie co najmniej dwóch pracowników w celach asekuracji.

Krzysztof Zamajtys