Czy istnieje wzór dokumentów powołujących i regulujących funkcjonowanie rad pracowniczych?
Zgodnie z art. 26 ust. 1. ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. Nr 79, poz. 550 z późn. zm.) - dalej u.i.p.k., do dnia 23 marca 2008 r. przepisy ustawy stosuje się do pracodawców zatrudniających co najmniej 100 pracowników. Od dnia 24 marca 2008 r. ustawa o informowaniu znajduje zastosowanie do pracodawców spełniających warunek ustanowiony w art. 1 ust. 2 u.i.p.k., tj. zatrudniających co najmniej 50 pracowników.
Tryb powoływania rady pracowników będzie zależał przede wszystkim od tego, czy u pracodawcy działa zakładowa organizacja związkowa reprezentatywna w rozumieniu art. 24125a § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., czy też nie. Jeżeli u pracodawcy działa przynajmniej jedna zakładowa organizacja związkowa reprezentatywna w rozumieniu art. 24125a § 1 k.p. wówczas wyboru członków rady pracowników dokonują reprezentatywne zakładowe organizacje związkowe (pracodawca, u którego działają zakładowe organizacje związkowe ale żadna z nich nie zrzesza pracowników w liczbie wskazanej w art. 24125a § 1 jest pracodawcą, u którego w myśl u.i.p.k. nie działa zakładowa organizacja związkowa). Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.i.p.k. o informowaniu w przypadku gdy u pracodawcy działa:
jedna organizacja związkowa - zarząd organizacji wybiera członków rady pracowników i powiadamia o tym pracodawcę; powinno to nastąpić do dnia 23 maja 2008 r.(art. 26 u.i.p.k.),
więcej niż jedna organizacja związkowa - organizacje związkowe wybierają radę pracowników i powiadamiają o tym pracodawcę (również do dnia 23 maja 2008 r.).
Zasady powoływania i funkcjonowania rady pracowników, o której mowa w ust. 1 pkt 2 określają organizacje związkowe w drodze porozumienia (art. 4 ust. 2 u.i.p.k.). W razie niezawarcia porozumienia w terminie 30 dni od daty rozpoczęcia negocjacji, organizacje związkowe powiadamiają o tym pracodawcę (art. 4 ust. 3 u.i.p.k.). Zgodnie z art. 26 u.i.p.k. informację tę zakładowe organizacje związkowe powinny przekazać do dnia 23 maja 2008 r. W takiej sytuacji wyboru członków rady pracowników dokonują pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych przez organizacje związkowe. Zgodnie z art. 26 ust. 2 u.i.p.k. w takim przypadku (wyboru dokonywanego przez pracowników w razie niezawarcia porozumienia przez zakładowe organizacje związkowe) pracodawca do dnia 23 lipca 2008 r. obowiązany jest do poinformowania pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o prawie pracowników do wyboru rady pracowników i jej uprawnieniach.
Odmienne zasady powoływania rad pracowników będą obowiązywały u pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa reprezentatywna w rozumieniu art. 24125a § 1 k.p. W takiej sytuacji członków rady pracowników wyłaniają pracownicy w drodze wyborów. Zgodnie z art. 4 ust. 4 u.i.p.k. członków rady pracowników u pracodawcy, u którego nie działa organizacja związkowa, zatrudniającego:
do 100 pracowników - wybierają pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 10 pracowników;
powyżej 100 pracowników - wybierają pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 20 pracowników.
Zgodnie z art. 26 u.i.p.k. w okresie od dnia 24 marca 2008 r. do dnia 23 lipca w przypadku, o którym ma w art. 4 ust. 4 pracodawca obowiązany jest do poinformowania pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o prawie pracowników do wyboru rady pracowników i jej uprawnieniach.
Tryb przeprowadzania wyborów reguluje art. 8 u.i.p.k., zgodnie z którym pracodawca powiadamia pracowników o terminie przeprowadzenia wyborów oraz terminie zgłoszenia kandydatów na członków rady pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy (chodzi o zasady komunikacji z załogą stosowane dotychczas - tablice ogłoszeń zebrania, komunikaty wysyłane pocztą elektroniczną itp.). Powiadomienie następuje nie później niż na 30 dni przed dniem wyborów, termin zgłoszenia kandydatów na członków rady pracowników wynosi 21 dni. Analogiczne zasady stosuje się w przypadku gdy pracownicy dokonują wyboru spośród kandydatów zgłaszanych przez zakładowe organizacje związkowe w razie niezawarcia przez nie porozumienia, o którym mowa w art. 4 ust. 3 u.i.p.k.
Zgodnie z art. 10 u.i.p.k. wyboru członków rady pracowników przeprowadza komisja wyborcza. Skład i zasady powoływania oraz tryb działania komisji wyborczej dla wyborów, o których mowa w:
art. 4 ust. 3 u.i.p.k. - określa regulamin ustalony przez pracodawcę i uzgodniony z organizacjami związkowymi;
art. 4 ust. 4 u.i.p.k. - określa regulamin ustalony przez pracodawcę i uzgodniony w pracownikami wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.
W przypadku nieuzgodnienia regulaminu w terminie 30 dni od dnia jego przekazania regulamin ustala pracodawca, uwzględniając ustalenia dokonane w trakcie jego uzgadniania.
W treści regulaminu przeprowadzenia wyborów należy ująć skład komisji wyborczej (tzn. liczbę członków komisji), zasady powoływania członków komisji (a więc sposób ich wyznaczenia) oraz tryb jej działania (wybór przewodniczącego, kompetencje członków, zasady podejmowania decyzji). W regulaminie mogą się znaleźć ponadto szczegółowe zasady przeprowadzania wyborów, takie jak kwestie dotyczące techniki głosowania, czasu trwania wyborów jak również uprawienia członków komisji - np. zasady zwalniania od pracy (J. Stelina, M. Zieleniecki, Ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji z komentarzem, Gdynia 2006, s. 61). Ustawa nie mówi tego wprawdzie wyraźnie, ale regulamin powinien być wydany w formie pisemnej.
Zgodnie z art. 10 ust. 3 u.i.p.k. wybory przeprowadza się w dniu roboczym, jeżeli jest to możliwe, na ogólnym zebraniu pracowników lub w inny sposób przewidziany w regulaminie, o którym mowa w ust. 2, nie później niż w terminie 30 dni od dnia jego ustalenia. Wybory członków rady pracowników są bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym (art. 10 ust. 4 u.i.p.k.). Wybory są ważne, jeżeli wzięło w nich udział co najmniej 50% pracowników zatrudnionych u pracodawcy (art. 10 ust. 5 u.i.p.k.). W przypadku gdy w wyborach nie wzięło udziału co najmniej 50% pracowników, po upływie 30 dni od dnia tych wyborów przeprowadza się ponowne wybory, które uznaje się za ważne bez względu na liczbę pracowników, którzy wzięli w nich udział (art. 10 ust. 6 u.i.p.k.). Członkami rady pracowników zostają kandydaci, którzy otrzymają kolejno największą liczbę głosów (art. 10 ust. 7 u.i.p.k.).
Nie ma żadnych oficjalnych wzorów pism i dokumentów związanych z powoływaniem rad pracowników - być może że takie wzory pism zostały lub zostaną opracowane przez przedstawicieli praktyki. Rzetelnym opracowaniem dotyczącym rad pracowników jest publikacja J. Steliny i M. Zielenieckiego, Ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji z komentarzem wydany nakładem, Gdynia 2006.
Monika Latos-Miłkowska - specjalista z zakresu prawa pracy