Odpowiedź
Kadm oraz jego związki nieorganiczne traktowane są jako czynniki szkodliwe dla zdrowia, których najwyższe dopuszczalne stężenie określone jest w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 817 z późn. zm.) - dalej r.n.d.s.
Jeśli na stanowiskach pracy mają miejsce przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, pracodawca nie może zlecać pracownikom pracy nadliczbowej wynikającej ze szczególnych potrzeb pracodawcy. Należy ponadto zwrócić uwagę na brak możliwości przekraczania dobowej normy czasu pracy powyżej 8 godzin pracowników zatrudnionych w warunkach przekroczenia NDS czynników szkodliwych dla zdrowia, jeśli świadczą oni pracę w systemie równoważnego czasu pracy.
Uzasadnienie
Kadm jest szeroko stosowany w środowisku pracy, m.in.: do produkcji akumulatorów, materiałów fluorescencyjnych, farb, gumy, w przemyśle hutniczym oraz odlewniczym. Mimo szerokiego spektrum zastosowania, należy mieć na względzie, że kadm jest metalem ciężkim, który zarówno w stanie czystym, jak i w postaci związków chemicznych nie jest obojętny dla organizmu pracowników świadczących prace z wykorzystaniem tego pierwiastka. Może on prowadzić do zatruć ostrych, przewlekłych, jak do procesów nowotworowych.
Kadm oraz jego związki nieorganiczne traktowany jest w kategoriach czynników szkodliwych dla zdrowia. Stężenia takich czynników są określone w załączniku nr 1 do r.n.d.s. Niezależnie od typowych obowiązków pracodawcy wynikających z przepisów technicznego bezpieczeństwa pracy, należy w omawianym przypadku zwrócić na obowiązki związane z bezpieczeństwem pracowników, niewynikające bezpośrednio z przepisów bhp. Przepisy o czasie pracy są normami ochronnymi w zakresie pozostawania w dyspozycji pracodawcy w danych warunkach środowiska pracy. Normy te nabierają szczególnego charakteru, gdy w pracy występują czynniki szkodliwe, w tym gdy ma miejsce przekroczenie ich najwyższych dopuszczalnych stężeń.
W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na art. 151 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1666) - dalej k.p. Zakazuje on zatrudniania pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w godzinach nadliczbowych. Jeżeli u pracodawcy wyniki pomiarów wskazują na przekroczenia, o których wyżej mowa, pracodawca nie ma prawa zlecać pracy nadliczbowej.
Warto zwrócić uwagę na art. 148 k.p., zgodnie z którym w ramach równoważnego systemu czasu pracy pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia nie mogą świadczyć pracy powyżej 8 godzin. Można zatem w stosunku do takich pracowników stosować równoważny system czasu pracy, ale bez przekraczania 8 godzinnej normy czasu pracy.
Normy czasu pracy, które są powszechne dla większości pracowników (8 godzin dziennie i przeciętnie 40 godzin w tygodniu) mogą okazać się zbyt długie dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia. Zgodnie z art. 145 § 1 k.p., skrócenie czasu pracy poniżej przywołanych wyżej norm dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie szkodliwych dla zdrowia może polegać na ustanowieniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy albo na obniżeniu tych norm. O tym, czy w danym wypadku praca będzie zaliczona do prac szczególnie szkodliwych decyduje pracodawca po konsultacji z pracownikami oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Liczbę godzin, o które czas pracy zostanie skrócony dla pracowników ujętych w wykazie prac szczególnie szkodliwych ustala pracodawca. Przepisy o czasie pracy nie regulują tej kwestii.
Sebastian Kryczka, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 20 października 2016 r.
Czy wprowadzenie kadmu do procesu produkcji wiąże się z koniecznością skrócenia czasu pracy?
Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHPJakie konsekwencje dla pracodawcy ma wprowadzenie do stosowania w procesie hutniczym kadmu - poza koniecznością dokonywania pomiarów w środowisku pracy, koniecznością prowadzenia rejestrów substancji mutagennych i innych związanych ze stosowaniem substancji mutagennych? Czy konieczne jest skrócenie czasu pracy albo zakaz nadgodzin?
