Z sygnałów, jakie docierają do redakcji Prawo.pl wynika, że niepełnosprawni mają duży problem z odwołaniem się od orzeczeń powiatowych lub wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności. A to za sprawą lakonicznych uzasadnień, które nie wyjaśniają powodu ustalenia określonego stopnia niepełnosprawności, braku wskazań co do potrzeb niepełnosprawnego. – Orzeczenia praktycznie są bez wyjaśnień i nie wiadomo, czego konkretnie dotyczy odmowa – skarży się jeden z rodziców niepełnosprawnego dziecka.
Nie jest to jednak pojedynczy przypadek.
- Faktycznie powiatowe i wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności nie podają szczegółów w uzasadnieniach wydawanych orzeczeń. I o ile lakoniczne uzasadnienie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności zgodnego z oczekiwaniem strony nie jest problemem, o tyle przy orzeczeniu nie spełniającym tych oczekiwań już tak – potwierdza radca prawny Magdalena Januszewska, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego.
Decyzja specjalistyczna
Zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności uregulowane są w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 426, ze zm.) oraz w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2018 r. poz. 2027, ze zm.).
Jak podkreśla Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w przekazanej nam odpowiedzi, orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności jest decyzją administracyjną, dlatego powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, a w tym winno spełniać wymogi przypisane mu przez par. 13 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2018 r. poz. 2027, ze zm.). Uzasadnienie orzeczenia o ustaleniu lub odmowie ustalenia niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności powinno zawierać w szczególności wskazanie faktów, które uznano za istotne w sprawie i udowodnione, dokumentów potwierdzających ustalenie lub odmowę ustalenia stopnia niepełnosprawności.
- Zasadniczą rolą uzasadnienia jest zatem wyjaśnienie stanowiska organu celem realizacji ogólnej zasady przekonywania oraz zasady budowania zaufania (art. 8 i art. 11 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego – Dz. U. z 2020 r. poz. 256, ze zm.), które niewątpliwie znajdują zastosowanie również w postępowaniu w sprawie ustalenia niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności (art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – Dz. U. z 2020 r. poz. 426, ze zm.) – zapewnia Anna Iwańczyk, naczelnik Wydziału Analiz i Współpracy Międzynarodowej w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
Jak podkreśla, orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności ma charakter specjalistyczny. Jest aktem stosowania prawa, ale zarazem efektem interdyscyplinarnej i fachowej oceny specjalistycznej dokonywanej przez lekarzy, psychologów, pedagogów, pracowników socjalnych i doradców zawodowych. - Zasadnicze motywy tej oceny powinny być zawarte w uzasadnieniu orzeczenia. Treść uzasadnienia może zatem zawierać dane dotyczące stanu zdrowia osoby orzekanej, w tym informacje na temat schorzeń występujących u danej osoby stanowiących podstawę kwalifikacji do niepełnosprawności albo określonego stopnia niepełnosprawności, ograniczeń w funkcjonowaniu czy zależności od innych osób, zasadnym jest jednak aby wskazanie faktów i dowodów uzasadniających treść podjętego rozstrzygnięcia nie było nadmiarowe, a jednocześnie wyjaśniało sentencję orzeczenia z powołaniem się na ustalony stan faktyczny – twierdzi Anna Iwańczyk.
Jak podkreśla, orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności jest podstawą do korzystania z ulg czy uprawnień na podstawie odrębnych przepisów stąd w wielu przypadkach przedstawiane jest innym organom, czy osobom m.in. w celu skorzystania z uprawnień wynikających z danego orzeczenia.
To prawda. Niepełnosprawni przedstawiają to orzeczenie, gdy występują o świadczenie pielęgnacyjne, zasiłek pielęgnacyjny, zasiłek stały czy kartę parkingową.
Jak jednak wygląda rzeczywistość?
Enigmatyczne orzeczenie... dla dobra dziecka
Zespoły orzekające o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności nie podają szczegółów w uzasadnieniach decyzji odmownych tłumacząc się… ochroną danych osobowych. W jednym z pism będących odpowiedzią na odwołanie do sądu, wojewódzki zespół odpowiadając na zarzut lakoniczności uzasadnienia stwierdził, że orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i niepełnosprawności zawierają co prawda elementy decyzji administracyjnej zgodnie z dyspozycją art. 107 k.p.a., jednakże w odniesieniu do orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności mają zastosowanie przepisy szczególne, jakimi są przepisy rozporządzenia w sprawie orzekania, tj. w przypadku orzeczenia o niepełnosprawności par. 3 ust. 1 oraz par. 13 ust. 4 rozporządzenia, które to nie zostały naruszone. - Orzeczenie zawiera zarówno uzasadnienie faktyczne (ustalenie stanu faktycznego), jak i prawne (m.in. cytowaną definicję niepełnosprawności). Ponadto zawiera wskazanie dowodów w sprawie, jakie wzięte zostały pod uwagę, tj. dokumentację medyczną wymienioną z dat i nazw bez podawania szczegółów, ze względu na ochronę danych osobowych, odniesienie do zaocznej oceny stanu zdrowia oceny psychologicznej. Z tego samego powodu – ochrony danych osobowych – w uzasadnieniu organ nie może odnieść się szczegółowo do stanu zdrowia dziecka, ani w szczegółach opisywać ograniczeń, jakie z niego wynikają, gdyż przedstawiciele ustawowi dziecka przedkładają orzeczenie w różnych instytucjach, które nie są uprawnione do zapoznania się ze stanem zdrowia dziecka, któremu wydano orzeczenie. Dlatego też w orzeczeniach przyczyna niepełnosprawności wpisywana jest jako symbol, który odnosi do danej grupy schorzeń, a nie do konkretnej jednostki chorobowej – czytamy w piśmie.
Sprawdź również książkę: Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego ebook >>
Ochrona danych osobowych a uzasadnienie decyzji
Zapytaliśmy Urząd Ochrony Danych Osobowych o to, czy powiatowy lub wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności ma prawo w orzeczeniu o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności nie odnosić się w uzasadnieniu do ustalonego przez siebie stanu zdrowia danej osoby i ograniczeń z tego wynikających, zasłaniając się ochroną danych osobowych. W odpowiedzi Adam Sanocki, rzecznik prasowy UODO stwierdził, że RODO w wielu przypadkach stało się wymówka dla niektórych podmiotów do tego, by np. nie przekazywać pewnych danych. - W wielu przypadkach zastosowanie mają przepisy szczególne, a nie regulacje dotyczące ochrony danych osobowych. Również i w tym przypadku zasady orzekania o niepełnosprawności uregulowane są w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także w rozporządzeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności - podkreślił Sanocki.
Według niego, wspomniane rozporządzenie w par. 13 ust. 4 określa jedynie, że „uzasadnienie orzeczenia o ustaleniu lub odmowie ustalenia niepełnosprawności, stopnia niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień powinno zawierać w szczególności wskazanie faktów, które uznano za istotne w sprawie i udowodnione, dokumentów potwierdzających ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności, stopnia niepełnosprawności lub wskazań do ulg i uprawnień.” Ponadto przepisy tego rozporządzenia (par. 16) umożliwiają odwołanie się od decyzji powiatowego zespołu orzekającego do wojewódzkiego zespołu, za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie.
- Należy mieć też na uwadze przepis art. 6b1 ust. 6 wspomnianej ustawy, zgodnie z którym na wniosek osoby badanej lub jej przedstawiciela ustawowego wydaje się kopie wyników badań, które zostały przeprowadzone w wojewódzkim zespole w przypadku osób ubiegających się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Dlatego też nawet jeżeli w uzasadnieniu nie ma informacji dotyczących zdrowia konkretnej osoby czy jej wyników badań, to można wystąpić o ich kopie – zaznacza Adam Sanocki.
Zdaniem mec. Magdaleny Januszewskiej, brak szczegółów w uzasadnieniu stanowi utrudnienie dla osób, które chcą się odwołać od niekorzystnego orzeczenia. – Bez wyjaśnienia powodów odmowy nie wiadomo, który element stanu faktycznego został zakwestionowany i dlaczego, ani nawet tego, czy zespół uwzględnił całą dokumentację i czy uznał ją za wiarygodną – podkreśla mec. Januszewska. Jej zdaniem, lakoniczność uzasadnienia i brak wyjaśnień co do powodów podjęcia konkretnej decyzji utrudnia zaskarżenie takiej decyzji do sądu powszechnego. Sprawia też, że strona nie jest przekonana, czy jest wniosek został prawidłowo i wnikliwie rozpoznany. A przecież uzasadnienie mogłoby być przekazywane oddzielnie.
- To faktycznie jest wymówka, bo uzasadnienie decyzji można w tym przypadku przekazać osobnym pismem albo na osobnej kartce papieru. Dołożyć można je automatycznie. To fakt, że rodzice tę decyzję mogą okazywać w różnych instytucjach, ale to jest kwestia rodziców i oni robią to na własną odpowiedzialność – mówi Prawo.pl Krzysztof Stucke, prawnik prowadzący własną kancelarię prawa pracy, biegły sądowy z zakresu prawa pracy i RODO, mediator sądowy i pozasądowy. I dodaje: - To jest na siłę udawanie, że lakoniczne uzasadnienie decyzji odmownej jest zgodne z RODO. Rozumiem dbałość o dane osobowe, ale dane osobowe są też przecież w szpitalach. Ważne, by nie były dostępne dla wszystkich.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.