Pracownikom drogowym przydzielane są, zgodnie z zasadami BHP, ubrania robocze np. na okres 1 roku. Czy w razie ustania stosunku pracy przed upływem tego okresu, można obciążyć pracownika kosztami za pozostałe miesiące, w których powinien on z odzieży korzystać?
Pracownik, z którym rozwiązano stosunek pracy przed końcem określonego przez pracodawcę okresu używalności odzieży roboczej, nie jest obowiązany do pokrycia kosztów za niewykorzystany okres używalności.
W myśl art. 2376 oraz 2377 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikom nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Zgodnie z art. 2378 § 1 k.p. rodzaje środków oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie jest niezbędne na określonych stanowiskach oraz przewidywane okresy ich użytkowania określa pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami (art. 23711a k.p.). Zarówno środki ochrony indywidualnej, jak i odzież i obuwie robocze stanowią własność pracodawcy (art. 2378 § 2 k.p.), zatem w sytuacji, gdy stosunek pracy ustaje, pracownik jest obowiązany je zwrócić lub rozliczyć się z pracodawcą (art. 124 § 1 pkt 2 k.p.). Przepis aktu wewnątrzzakładowego stanowiący, że pracownik musi pokryć koszt odzieży lub ochron osobistych proporcjonalny do okresu wykorzystania, jeżeli odejdzie z pracy przed końcem okresu używalności określonego przez pracodawcę, jest niezgodny z art. 2376 oraz 2377 § 1 k.p. Na pracodawcy spoczywa zarówno obowiązek zapewnienia środków ochrony i odzieży roboczej, jak i ryzyko, że nie zostaną one wykorzystane do końca ustalonego okresu używalności w przypadku ustania stosunku pracy. Warto jednak zauważyć, że jeżeli zwrócone ubrania nie utraciły swoich właściwości, dopuszczalne jest ich przydzielenie – z wyjątkiem bielizny osobistej i obuwia – innemu pracownikowi.
Jedyna sytuacja, w której można dochodzić od pracownika pokrycia kosztów, zachodzi wówczas, gdy zniszczy on powierzone mu mienie lub nie rozliczy się z niego (nie zwróci go) w momencie rozstania się z pracodawcą bądź przejścia na inne stanowisko pracy, na którym stosowanie środków ochrony indywidualnej lub odzieży roboczej nie jest wymagane. Zgodnie z art. 87 § 1 i § 7 k.p. z wynagrodzenia za pracę można potrącić tylko następujące należności:
1)sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2)sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3)zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4)kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.;
5)kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
Pozostałe należności, do których niewątpliwie należą niezwrócone (bądź zniszczone) środki ochrony indywidualnej oraz odzież robocza, mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika wyłącznie za jego zgodą wyrażoną na piśmie (art. 91 § 1 k.p.). Nieważna będzie zgoda wyrażona przez pracownika bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności (czyli np. przy podpisywaniu umowy o pracę), co Sąd Najwyższy potwierdził wyrokiem z dnia 5 maja 2004 r., I PK 529/03, Pr. Pracy 2004, nr 10, s. 35.
Praktyka dopuszcza jednak dodatkowe rozwiązanie: pracodawca może wynegocjować wspólnie z pracownikiem koszt odkupienia używanej odzieży. Jest to uzasadnione w przypadku, gdy wymiary pracownika wskazują na duże prawdopodobieństwo, że używana przez niego odzież nie będzie pasowała na kolejnych pracowników, którzy będą zatrudnieni na tym samym stanowisku. Należy jednak pamiętać, że takiego rozwiązania nie można narzucić pracownikowi, a dojście do porozumienia będzie uzależnione od woli obu stron stosunku pracy.
Maciej Ambroziewicz
Pracownik, z którym rozwiązano stosunek pracy przed końcem określonego przez pracodawcę okresu używalności odzieży roboczej, nie jest obowiązany do pokrycia kosztów za niewykorzystany okres używalności.
W myśl art. 2376 oraz 2377 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikom nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Zgodnie z art. 2378 § 1 k.p. rodzaje środków oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie jest niezbędne na określonych stanowiskach oraz przewidywane okresy ich użytkowania określa pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami (art. 23711a k.p.). Zarówno środki ochrony indywidualnej, jak i odzież i obuwie robocze stanowią własność pracodawcy (art. 2378 § 2 k.p.), zatem w sytuacji, gdy stosunek pracy ustaje, pracownik jest obowiązany je zwrócić lub rozliczyć się z pracodawcą (art. 124 § 1 pkt 2 k.p.). Przepis aktu wewnątrzzakładowego stanowiący, że pracownik musi pokryć koszt odzieży lub ochron osobistych proporcjonalny do okresu wykorzystania, jeżeli odejdzie z pracy przed końcem okresu używalności określonego przez pracodawcę, jest niezgodny z art. 2376 oraz 2377 § 1 k.p. Na pracodawcy spoczywa zarówno obowiązek zapewnienia środków ochrony i odzieży roboczej, jak i ryzyko, że nie zostaną one wykorzystane do końca ustalonego okresu używalności w przypadku ustania stosunku pracy. Warto jednak zauważyć, że jeżeli zwrócone ubrania nie utraciły swoich właściwości, dopuszczalne jest ich przydzielenie – z wyjątkiem bielizny osobistej i obuwia – innemu pracownikowi.
Jedyna sytuacja, w której można dochodzić od pracownika pokrycia kosztów, zachodzi wówczas, gdy zniszczy on powierzone mu mienie lub nie rozliczy się z niego (nie zwróci go) w momencie rozstania się z pracodawcą bądź przejścia na inne stanowisko pracy, na którym stosowanie środków ochrony indywidualnej lub odzieży roboczej nie jest wymagane. Zgodnie z art. 87 § 1 i § 7 k.p. z wynagrodzenia za pracę można potrącić tylko następujące należności:
1)sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2)sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3)zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4)kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.;
5)kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
Pozostałe należności, do których niewątpliwie należą niezwrócone (bądź zniszczone) środki ochrony indywidualnej oraz odzież robocza, mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika wyłącznie za jego zgodą wyrażoną na piśmie (art. 91 § 1 k.p.). Nieważna będzie zgoda wyrażona przez pracownika bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności (czyli np. przy podpisywaniu umowy o pracę), co Sąd Najwyższy potwierdził wyrokiem z dnia 5 maja 2004 r., I PK 529/03, Pr. Pracy 2004, nr 10, s. 35.
Praktyka dopuszcza jednak dodatkowe rozwiązanie: pracodawca może wynegocjować wspólnie z pracownikiem koszt odkupienia używanej odzieży. Jest to uzasadnione w przypadku, gdy wymiary pracownika wskazują na duże prawdopodobieństwo, że używana przez niego odzież nie będzie pasowała na kolejnych pracowników, którzy będą zatrudnieni na tym samym stanowisku. Należy jednak pamiętać, że takiego rozwiązania nie można narzucić pracownikowi, a dojście do porozumienia będzie uzależnione od woli obu stron stosunku pracy.
Maciej Ambroziewicz