Pracodawca jest gminną jednostką budżetową i zatrudnia osoby na stanowisku sprzedawcy biletów. Jest to stanowisko zaliczane do stanowisk pomocniczych i obsługi.
Czy osoby te powinny posiadać w aktach osobowych zapytanie o niekaralności?
Czy skierowanie zapytania o niekaralności do KRK jest prawem, czy obowiązkiem pracodawcy?
Nie. Osoby zatrudnione na stanowiskach nieurzędniczych nie muszą informować pracodawcy samorządowego o braku prawomocnego skazania.
Ewentualne zapytanie pracodawcy do KRK jest obowiązkiem pracodawcy tylko, gdy ustawa przewiduje - jako jeden z warunków zatrudnienia - niekaralność lub brak skazania. Niedopuszczalne jest kierowanie takich pytań bez podstawy prawnej.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458) - u.p.s. pracownikiem samorządowym może być osoba, która:
jest obywatelem polskim, z wyjątkami wskazanym w u.p.s.,
ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Obecnie u.p.s. nie przewiduje zapytania o brak prawomocnego skazania (nie-niekaralność) tylko w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych.
Zgodnie, bowiem z art. 6 ust. 3 u.p.s. pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na stanowisku urzędniczym może być osoba, która spełnia wymagania ogólne dla pracownika samorządowego wskazane wyżej, oraz dodatkowo:
posiada co najmniej wykształcenie średnie;
nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
cieszy się nieposzlakowaną opinią.
W przypadku urzędników samorządowych uzyskanie takiej informacji jest obowiązkowe dla pracodawcy, gdyż jest to jeden z podstawowych warunków zatrudnienia pracownika na stanowisku urzędniczym. Takiego warunku nie ma przy pracownikach niebędących urzędnikami. Tym samym pracodawca samorządowy nie ma obowiązku uzyskania od pracownika zatrudnionego na stanowisku nieurzędniczym informacji z Krajowego Rejestru Karnego (KRK) o braku prawomocnego skazania.
Zarazem uznać należy, że pracodawca nie ma prawa żądania od pracownika na stanowisku nieurzędniczym informacji o niekaralności, braku prawomocnego skazania lub podobnej. Zgodnie, bowiem z art. 221 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., na etapie rekrutacji i ewentualnie później, po zatrudnieniu, pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub od pracownika podania danych osobowych obejmujących:
imię (imiona) i nazwisko,
imiona rodziców,
datę urodzenia,
miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
wykształcenie,
przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
Tylko od pracownika można wymagać:
imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
numeru PESEL.
Zgodnie zaś z art. 221 § 4 k.p. pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone wyżej, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów. Skoro zaś od pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowiskach pomocniczych i obsługi nie wymaga się informacji z KRK, to sam pracodawca, bez podstawy prawnej, nie może żądać takich danych od pracownika, a sam też nie ma prawa do występowania do KRK.
Michał Culepa - specjalista z zakresu prawa pracy
Czy osoby te powinny posiadać w aktach osobowych zapytanie o niekaralności?
Czy skierowanie zapytania o niekaralności do KRK jest prawem, czy obowiązkiem pracodawcy?
Nie. Osoby zatrudnione na stanowiskach nieurzędniczych nie muszą informować pracodawcy samorządowego o braku prawomocnego skazania.
Ewentualne zapytanie pracodawcy do KRK jest obowiązkiem pracodawcy tylko, gdy ustawa przewiduje - jako jeden z warunków zatrudnienia - niekaralność lub brak skazania. Niedopuszczalne jest kierowanie takich pytań bez podstawy prawnej.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458) - u.p.s. pracownikiem samorządowym może być osoba, która:
jest obywatelem polskim, z wyjątkami wskazanym w u.p.s.,
ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Obecnie u.p.s. nie przewiduje zapytania o brak prawomocnego skazania (nie-niekaralność) tylko w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych.
Zgodnie, bowiem z art. 6 ust. 3 u.p.s. pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na stanowisku urzędniczym może być osoba, która spełnia wymagania ogólne dla pracownika samorządowego wskazane wyżej, oraz dodatkowo:
posiada co najmniej wykształcenie średnie;
nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
cieszy się nieposzlakowaną opinią.
W przypadku urzędników samorządowych uzyskanie takiej informacji jest obowiązkowe dla pracodawcy, gdyż jest to jeden z podstawowych warunków zatrudnienia pracownika na stanowisku urzędniczym. Takiego warunku nie ma przy pracownikach niebędących urzędnikami. Tym samym pracodawca samorządowy nie ma obowiązku uzyskania od pracownika zatrudnionego na stanowisku nieurzędniczym informacji z Krajowego Rejestru Karnego (KRK) o braku prawomocnego skazania.
Zarazem uznać należy, że pracodawca nie ma prawa żądania od pracownika na stanowisku nieurzędniczym informacji o niekaralności, braku prawomocnego skazania lub podobnej. Zgodnie, bowiem z art. 221 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., na etapie rekrutacji i ewentualnie później, po zatrudnieniu, pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub od pracownika podania danych osobowych obejmujących:
imię (imiona) i nazwisko,
imiona rodziców,
datę urodzenia,
miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
wykształcenie,
przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
Tylko od pracownika można wymagać:
imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
numeru PESEL.
Zgodnie zaś z art. 221 § 4 k.p. pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone wyżej, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów. Skoro zaś od pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowiskach pomocniczych i obsługi nie wymaga się informacji z KRK, to sam pracodawca, bez podstawy prawnej, nie może żądać takich danych od pracownika, a sam też nie ma prawa do występowania do KRK.
Michał Culepa - specjalista z zakresu prawa pracy