Pracodawca w związku z zapewnieniem minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników powinien poddać je wstępnej kontroli. Proszę o podanie przykładowej listy kontrolnej.
W jakim zakresie ta kontrola dotyczy maszyn mobilnych (np. widlaka)?
Wstępna kontrola urządzenia po zainstalowaniu, opisana w rozdziale 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) - dalej r.m.w.u.m. dotyczy w głównej mierze urządzeń stacjonarnych. Kontrole urządzeń mobilnych (wózków jezdniowych), podlegających pod UDT powinny być przeprowadzane z zachowaniem przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. Nr 193, poz. 1890) - dalej r.w.t.d.t.
Zgodnie z § 2 ust. 1-3 r.m.w.u.m. pracodawca powinien podjąć działania mające na celu zapewnienie, że maszyny udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę są właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogą być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. Ponadto pracodawca, dokonując wyboru maszyny, powinien brać pod uwagę specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy, a także istniejące w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności na stanowisku pracy; pracodawca powinien uwzględniać dodatkowe zagrożenia związane z użytkowaniem maszyny. Pracodawca powinien również zastosować odpowiednie rozwiązania mające na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, jeżeli maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.
W rozdziale 2 r.m.w.u.m. wskazano wymagania dotyczące użytkowania maszyn. Zgodnie z nimi maszyny instaluje się, umiejscawia oraz użytkuje w sposób minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi częściami a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się w ich otoczeniu, a także montuje się lub demontuje w bezpiecznych warunkach, w szczególności zgodnie z zaleceniami producenta.
W § 26-29 r.m.w.u.m. wskazano rodzaje kontroli, jakim podlegają maszyny. Jeśli bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy oraz kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu. Kontroli tych dokonują jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje.
Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:
1)okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje,
2)specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby wskazane powyżej, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem prac modyfikacyjnych, zjawisk przyrodniczych, wydłużonego czasu postoju maszyny oraz niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.
Należy wspomnieć, że wyniki kontroli powinny być rejestrowane i przechowane do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
Jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien być dostępny dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny. Pracodawca powinien również zapewnić, aby czynności związane z obsługą, naprawą, remontem lub konserwacją maszyn wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Odrębnie należy kontrolować maszyny i urządzenia niestacjonarne i te podlegające dozorowi technicznemu. Według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. Nr 120, poz. 1021 z późn. zm.) są to m.in.: urządzenia ciśnieniowe, w których znajdują się ciecze lub gazy pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego, zbiorniki bezciśnieniowe przeznaczone do magazynowania i transportu materiałów trujących, żrących i ciekłych zapalnych oraz urządzenia do ich napełniania i opróżniania. Drugim rodzajem urządzeń objętych dozorem są maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu, w tym wózki jezdniowe.
W przepisach r.w.t.d.t. określono warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie eksploatacji urządzeń transportu bliskiego (w skrócie UTB).
Mianem "urządzeń transportu bliskiego" (w skrócie UTB) określa się następujące rodzaje urządzeń technicznych: wciągarki i wciągniki, suwnice, żurawie i układnie, wyciągi towarowe i podesty ruchome, urządzenia dla osób niepełnosprawnych oraz schody i chodniki ruchome, przenośniki okrężne kabinowe i platformowe, dźwigi - w szczególności do transportu osób lub ładunków, dźwigi budowlane i dźwigi towarowe małe, dźwignice linotorowe, urządzenia techniczne służące do przemieszczania kontenerów przy pracach przeładunkowych, wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia oraz dźwigniki przeznaczone do przemieszczania ładunków nieprostoliniowo, w tym systemy do parkowania samochodów.
W zależności od złożoności urządzenia i stopnia zagrożeń związanych z jego eksploatacją są stosowane różne formy dozoru technicznego i różna częstotliwość przeprowadzania badań sprawności danego urządzenia. Formy dozoru technicznego i terminy badań technicznych urządzeń transportu bliskiego określa załącznik nr 1 do r.w.t.d.t., natomiast częstotliwości przeglądów konserwacyjnych załącznik 2 do r.w.t.d.t.
Rozróżnia się kilka rodzajów badań wykonywanych przez inspektorów UDT. Przed wydaniem decyzji o umieszczeniu urządzenia na rynku po raz pierwszy inspektor przegląda towarzyszącą mu deklarację zgodności. Jeżeli wytwórca w deklaracji zgodności stwierdza, że urządzenie jest gotowe do pracy, to czynności inspektora sprowadzają się do sprawdzenia zgodności dokumentacji z przedstawionym urządzeniem. Jeżeli bezpieczna praca urządzenia zależy od prawidłowego montażu, inspektor przeprowadza badanie odbiorcze mające na celu stwierdzenie, że montaż został przeprowadzony zgodnie z instrukcją wytwórcy i przepisami o dozorze technicznym.
W odstępach czasu wyznaczonych poprzez załącznik nr 2 do r.w.t.d.t. przeprowadzane są badania okresowe, mające na celu sprawdzenie, czy stan urządzeń nie uległ pogorszeniu w sposób zagrażający bezpiecznej eksploatacji. Jeżeli stan urządzenia zagraża bezpieczeństwu, inspektor wydaje decyzję zabraniającą dalszej pracy. Po usunięciu usterek wykonuje doraźne badania eksploatacyjne. Ponadto badania doraźne wykonywane są po każdej modernizacji, a także wypadku lub niebezpiecznej awarii. Jeżeli inspektor uzna to za konieczne, może dodatkowo przeprowadzić doraźne badanie kontrolne.
Przykładowe zagadnienia, które mogą być zamieszczone w liście kontrolnej, z której korzystać mogą osoby wykonujące kontrolę, upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje są następujące:
1. sprawdzenie luzów,
2. sprawdzenia luzów masztu i zużycia łańcucha,
3. smarowanie
4. sprawdzenie układu: kierowniczego, hamulcowego, hydraulicznego,
5. wymiana filtra: oleju, gazu, paliwa, powietrza,
6. kontrola instalacji elektrycznej / gazowej,
7. sprawdzenie olejów hydraulicznych i silnikowych,
8. sprawdzenie stanu ogumienia i ciśnienia,
9. sprawdzenie oświetlenia wózka,
10. kontrola stanu akumulatora,
11. kontrola silników,
12. kontrola stanu kółek i rolek jezdnych,
13. sprawdzenie ogólnego stanu technicznego wózka.
Krzysztof Zamajtys
W jakim zakresie ta kontrola dotyczy maszyn mobilnych (np. widlaka)?
Wstępna kontrola urządzenia po zainstalowaniu, opisana w rozdziale 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) - dalej r.m.w.u.m. dotyczy w głównej mierze urządzeń stacjonarnych. Kontrole urządzeń mobilnych (wózków jezdniowych), podlegających pod UDT powinny być przeprowadzane z zachowaniem przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. Nr 193, poz. 1890) - dalej r.w.t.d.t.
Zgodnie z § 2 ust. 1-3 r.m.w.u.m. pracodawca powinien podjąć działania mające na celu zapewnienie, że maszyny udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę są właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogą być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. Ponadto pracodawca, dokonując wyboru maszyny, powinien brać pod uwagę specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy, a także istniejące w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności na stanowisku pracy; pracodawca powinien uwzględniać dodatkowe zagrożenia związane z użytkowaniem maszyny. Pracodawca powinien również zastosować odpowiednie rozwiązania mające na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, jeżeli maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.
W rozdziale 2 r.m.w.u.m. wskazano wymagania dotyczące użytkowania maszyn. Zgodnie z nimi maszyny instaluje się, umiejscawia oraz użytkuje w sposób minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi częściami a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się w ich otoczeniu, a także montuje się lub demontuje w bezpiecznych warunkach, w szczególności zgodnie z zaleceniami producenta.
W § 26-29 r.m.w.u.m. wskazano rodzaje kontroli, jakim podlegają maszyny. Jeśli bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy oraz kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu. Kontroli tych dokonują jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje.
Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:
1)okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje,
2)specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby wskazane powyżej, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem prac modyfikacyjnych, zjawisk przyrodniczych, wydłużonego czasu postoju maszyny oraz niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.
Należy wspomnieć, że wyniki kontroli powinny być rejestrowane i przechowane do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
Jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien być dostępny dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny. Pracodawca powinien również zapewnić, aby czynności związane z obsługą, naprawą, remontem lub konserwacją maszyn wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Odrębnie należy kontrolować maszyny i urządzenia niestacjonarne i te podlegające dozorowi technicznemu. Według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. Nr 120, poz. 1021 z późn. zm.) są to m.in.: urządzenia ciśnieniowe, w których znajdują się ciecze lub gazy pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego, zbiorniki bezciśnieniowe przeznaczone do magazynowania i transportu materiałów trujących, żrących i ciekłych zapalnych oraz urządzenia do ich napełniania i opróżniania. Drugim rodzajem urządzeń objętych dozorem są maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu, w tym wózki jezdniowe.
W przepisach r.w.t.d.t. określono warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie eksploatacji urządzeń transportu bliskiego (w skrócie UTB).
Mianem "urządzeń transportu bliskiego" (w skrócie UTB) określa się następujące rodzaje urządzeń technicznych: wciągarki i wciągniki, suwnice, żurawie i układnie, wyciągi towarowe i podesty ruchome, urządzenia dla osób niepełnosprawnych oraz schody i chodniki ruchome, przenośniki okrężne kabinowe i platformowe, dźwigi - w szczególności do transportu osób lub ładunków, dźwigi budowlane i dźwigi towarowe małe, dźwignice linotorowe, urządzenia techniczne służące do przemieszczania kontenerów przy pracach przeładunkowych, wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia oraz dźwigniki przeznaczone do przemieszczania ładunków nieprostoliniowo, w tym systemy do parkowania samochodów.
W zależności od złożoności urządzenia i stopnia zagrożeń związanych z jego eksploatacją są stosowane różne formy dozoru technicznego i różna częstotliwość przeprowadzania badań sprawności danego urządzenia. Formy dozoru technicznego i terminy badań technicznych urządzeń transportu bliskiego określa załącznik nr 1 do r.w.t.d.t., natomiast częstotliwości przeglądów konserwacyjnych załącznik 2 do r.w.t.d.t.
Rozróżnia się kilka rodzajów badań wykonywanych przez inspektorów UDT. Przed wydaniem decyzji o umieszczeniu urządzenia na rynku po raz pierwszy inspektor przegląda towarzyszącą mu deklarację zgodności. Jeżeli wytwórca w deklaracji zgodności stwierdza, że urządzenie jest gotowe do pracy, to czynności inspektora sprowadzają się do sprawdzenia zgodności dokumentacji z przedstawionym urządzeniem. Jeżeli bezpieczna praca urządzenia zależy od prawidłowego montażu, inspektor przeprowadza badanie odbiorcze mające na celu stwierdzenie, że montaż został przeprowadzony zgodnie z instrukcją wytwórcy i przepisami o dozorze technicznym.
W odstępach czasu wyznaczonych poprzez załącznik nr 2 do r.w.t.d.t. przeprowadzane są badania okresowe, mające na celu sprawdzenie, czy stan urządzeń nie uległ pogorszeniu w sposób zagrażający bezpiecznej eksploatacji. Jeżeli stan urządzenia zagraża bezpieczeństwu, inspektor wydaje decyzję zabraniającą dalszej pracy. Po usunięciu usterek wykonuje doraźne badania eksploatacyjne. Ponadto badania doraźne wykonywane są po każdej modernizacji, a także wypadku lub niebezpiecznej awarii. Jeżeli inspektor uzna to za konieczne, może dodatkowo przeprowadzić doraźne badanie kontrolne.
Przykładowe zagadnienia, które mogą być zamieszczone w liście kontrolnej, z której korzystać mogą osoby wykonujące kontrolę, upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje są następujące:
1. sprawdzenie luzów,
2. sprawdzenia luzów masztu i zużycia łańcucha,
3. smarowanie
4. sprawdzenie układu: kierowniczego, hamulcowego, hydraulicznego,
5. wymiana filtra: oleju, gazu, paliwa, powietrza,
6. kontrola instalacji elektrycznej / gazowej,
7. sprawdzenie olejów hydraulicznych i silnikowych,
8. sprawdzenie stanu ogumienia i ciśnienia,
9. sprawdzenie oświetlenia wózka,
10. kontrola stanu akumulatora,
11. kontrola silników,
12. kontrola stanu kółek i rolek jezdnych,
13. sprawdzenie ogólnego stanu technicznego wózka.
Krzysztof Zamajtys