Pracodawcy mają obowiązek w szczególności:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania;
- zapewniać przestrzeganie w firmie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy (takie jak np. PIP i PIS);
- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Wszystkie te, zadania pracodawcy powinni realizować, pamiętając o stosowaniu rozwiązań nowoczesnych - czyli przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Przykładowo spawacze (tzw. elektryczni) zasłaniają twarz maską z odpowiednio ciemną szybką, przez którą – po zgaśnięciu łuku elektrycznego – praktycznie nic nie widać. Tymczasem coraz powszechniejsze są maski, których szybka (filtr) jest prawie przezroczysta i dopiero w ułamku sekundy po zapaleniu się łuku elektrycznego przyciemnia się do wcześniej ustawionej gęstości optycznej. Nowoczesna maska nie tylko nie zmusza spawacza do ciągłego odchylania maski sprzed oczu, ale dzięki temu ułatwia i przyśpiesza jego pracę oraz skuteczniej chroni oczy przed działaniem promieniowania ultrafioletowego.
Organizowanie pracy w taki sposób, aby zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania, można i należy głównie przez:
- przeszkolenie wszystkich pracowników rozpoczynających pracę w zakładzie - oraz ich przełożonych - w zakresie przepisów o ochronie pracy, w tym zwłaszcza przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej firmy oraz warunkujących bezpieczeństwo pracy na poszczególnych stanowiskach;
- zapewnienie warunków do stosowania i egzekwowanie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Znajomość przepisów związanych z wykonywaną pracą – znajomość przez pracodawców, podległych im kierowników oraz pracowników – jest niezbędnym warunkiem bezpiecznego organizowania stanowisk pracy i samej pracy. W pełni sprostać temu obowiązkowi można wtedy, gdy zarówno pracownicy wykonawczy firmy, jak i osoby pełniące funkcje kierownicze (kierownicy działów, mistrzowie, brygadziści, itp.), będą systematycznie i solidnie szkoleni w zakresie bhp. Dobra znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa pracy, a przede wszystkim stosowanie tej wiedzy w praktyce – pozwoli rozważnie i bezpiecznie pracować.
Zapewnić przestrzeganie przepisów bhp pracodawca może i powinien w szczególności przez odpowiednie zapisy w:
- regulaminie pracy;
- instrukcjach stanowiskowych;
- indywidualnych zakresach obowiązków wręczanych poszczególnym pracownikom.
Pracodawca nie może lekceważyć przepisów bhp. Każde niefrasobliwe lub lekkomyślne zachowanie pracowników powinny skłonić każdego pracodawcę, przełożonego oraz pracownika służby bhp do natychmiastowej i stanowczej reakcji – i to zarówno wobec pracowników, jak i ich bezpośrednich przełożonych.
Każde miejsce pracy mają prawo odwiedzić (o każdej porze dnia i nocy) inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy oraz inspektorzy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, czyli przedstawiciele organów nadzoru nad warunkami pracy. Odwiedziny te nie mają jednak charakteru kurtuazyjnego lecz kontrolny – ich celem jest skontrolowanie stanu warunków pracy, w tym warunków sanitarno-higienicznych, a także przestrzeganie prawa pracy wobec pracowników. Każda nieprawidłowość zanotowana przez kontrolującego inspektora przyjmuje formę decyzji lub nakazu, które pracodawca ma obowiązek wykonać pod groźbą kary grzywny.
Wewnętrznym organem mającym prawo kontrolować warunki pracy jest przedstawiciel pracowników, nazwany społecznym inspektorem pracy, który w wyniku kontroli wydaje, tylko zalecenia, ale pracodawca ma obowiązek zapewnić wykonanie tych zaleceń.