Projekt wprowadza możliwość nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego przez osoby, które pobierały świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna w związku ze sprawowaniem opieki nad osobą niepełnosprawną i utraciły to prawo w wyniku śmierci osoby, nad którą opieka była sprawowana lub utratą ważności jej orzeczenia o niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. 

Polecamy: Sprawdź, jakich zwolnień należy udzielać niepełnosprawnym pracownikom

Zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewidują rozszerzenie katalogu osób, którym przysługiwać będzie prawo do zasiłku dla bezrobotnych w taki sposób, że będzie ono przysługiwało także osobom, które przez okres 365 dni w okresie, 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających rejestrację osoby w urzędzie pracy jako bezrobotnej, będą pobierały świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekunów, a następnie utracą te świadczenia w wyniku śmierci osoby, nad która opieka była sprawowana, albo utraty ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności przez osobę będącą pod opieką. Natomiast, na podstawie zmiany ustawy o świadczeniach przedemerytalnych ww. opiekunowie będą mogli nabyć także prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli wskazane wyżej świadczenia opiekuńcze będą pobierali nieprzerwanie przez 365 dni od dnia rejestracji jako osoba bezrobotna.

Z punktu widzenia pracodawcy i pracownika

Wymienione zmiany uznać należy za korzystne dla opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy podejmując się sprawowania opieki nad członkiem rodziny rezygnują jednocześnie z wykonywania pracy zawodowej, co w konsekwencji przyczynić się może do wykluczenia ich z rynku pracy, utraty przydatności i znaczenia w oczach przyszłych pracodawców. W związku z tym, zapewnienie takim osobom prawa do zasiłku dla bezrobotnych oraz świadczenia przedemerytalnego może poprawić ich sytuację, bowiem w przypadku utraty statusu opiekuna z przyczyn wskazanych w projekcie ustawy, osoby takie pozostają bez jakichkolwiek dochodów. 

W ocenie BCC należy jednak zauważyć, że wprowadzenie katalogu zamkniętego przyczyn, których wystąpienie spowoduje nabycie prawa do wyżej wymienionych zasiłków nie jest w pełni korzystne dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Utrata prawa do świadczeń opiekuńczych może nastąpić niekiedy także z przyczyn niezależnych od osób sprawujących opiekę, ale nie zawartych jednocześnie we wskazanym w nowelizacji katalogu. W związku z tym BCC proponuje rozszerzenie tego katalogu także o „okoliczności niezależne od opiekuna lub inne zdarzenia losowe, które spowodowały utratę prawa do świadczeń opiekuńczych”.

Przeczytaj: MF za zawężeniem katalogu opiekunów osób niesamodzielnych uprawnionych do zasiłku

Ponadto wydaje się, że zasadne byłoby przyjęcie, iż prawo do zasiłku dla bezrobotnych oraz świadczenia przedemerytalnego powinno przysługiwać także osobom, które sprawowały osobistą opiekę nad osobą niepełnosprawną, ale nie pobierały świadczeń wskazanych w ustawach. Opiekunowie tacy wykonują bowiem pracę, która powinna być traktowana na równi z zatrudnieniem, zaś świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek dla opiekuna nie zawsze są im przyznawane, z uwagi na różne przewidziane prawem kryteria. W związku z tym osoby sprawujące opiekę bez pobierania świadczeń opiekuńczych nie tylko nie uzyskują żadnych dochodów w trakcie tej działalności, ale także nie są uprawnione do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczeń przedemerytalnych po ustaniu opieki.

Proponowane w projekcie zmiany powinny przyczynić się do poprawy sytuacji osób sprawujących opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, których praca powinna być traktowana analogicznie do zatrudnienia. Zmiany te są szczególnie uzasadnione nie tylko z uwagi na wymiar społeczny takiego działania, ale także ze względu na korzystny wpływ jaki ten rodzaj opieki wywiera na krajowy system opieki. Osoby sprawujące opiekę nad osobami niepełnosprawnymi zwalniają organy państwowe od obowiązku sprawowania opieki, co znacznie obniża koszty ich działania. Dlatego też przyznanie opiekunom prawa do zasiłku dla bezrobotnych oraz świadczeń przedemerytalnych nie tylko zachęca do podejmowania tego rodzaju działalności, ale także znacząco poprawia ich sytuację.

Powyższe wnioski wynikają również ze stanowiska skierowanego do BCC przez Stowarzyszenie osób niepełnosprawnych „Stop Wykluczeniom”, które wskazuje na niekorzystną sytuację opiekunów osób niepełnosprawnych i konieczność zapewnienia im dodatkowych świadczeń.

Autor: Marta Matyjek - ekspert BCC ds. prawa pracy, radca prawny