Zamawianie projektów i robót w zakresie budynków energooszczędnych w obliczu nowych regulacji

Komentarz omawia wpływ nowych krajowych i unijnych regulacji prawnych na przygotowanie i przeprowadzenie postępowań o zamówienie projektów i robót budowlanych, których przedmiotem są nowe budynki oraz inne kubaturowe obiekty budowlane podlegające regulacjom w zakresie oszczędności energii i optymalizacji kosztów całego cyklu życia obejmującego budowę, użytkowanie, wyburzenie i utylizację.

Pełna treść komentarza dostępna jest w programie Serwis Budowlany.

Zaproponowano nowe podejście do sposobu oceny ofert i ich przygotowania z użyciem elektronicznych środków przetwarzania informacji techniczno-budowlanych celem obliczenia parametrów oferty podlegających ocenie, porównania z warunkami granicznymi do spełnienia przez przedmiot oferty oraz z warunkami równoważności ofert. Jest to część pierwsza opracowania.

1. Wymagania dla budynków w świetle dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i ustawy o charakterystyce energetycznej budynków


Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, promując poprawę charakterystyki budynków w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem warunków klimatycznych i lokalnych właściwych miejscu ich położenia, a także z uwzględnieniem wymagań dotyczących klimatu wewnątrz budynków i aspektów ekonomicznych, zgodnie z art. 1 formułuje:
a) wspólne wytyczne dla metodologii obliczania zintegrowanej charakterystyki energetycznej budynków oraz ich modułów;
b) minimalne wymagania w zakresie charakterystyki energetycznej nowych budynków oraz ich modułów;
c) minimalne wymagania w zakresie charakterystyki energetycznej budynków poddawanych renowacji, modernizacji, przebudowie, a także ich modułów oraz istotnych elementów konstrukcyjnych i składających się na system techniczny budynku takich jak: przegrody zewnętrzne, instalacje i urządzenia ogrzewające, chłodzące, wentylacyjne, ciepłej i zimnej wody, oświetleniowe oraz inne elementy wyposażenia wpływające na charakterystykę energetyczną budynków, koszty użytkowania i eksploatacji;
d) wymagania odnoszące się do krajowych planów w sprawie zwiększenia liczby budynków o niemal zerowym zużyciu energii;
e) zasady certyfikacji energetycznej budynków oraz ich modułów;
f) wymagania w zakresie regularnych przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji;
g) zasady kontroli wydanych świadectw charakterystyki energetycznej oraz sprawozdań z przeglądów technicznych budynków.

Przepisem art. 2 pkt 14 dyrektywy 2010/31/UE wprowadzono pojęcie optymalnej charakterystyki energetycznej z punktu widzenia najniższych kosztów szacunkowego ekonomicznego cyklu życia związanych z energią zużytą podczas budowy budynku, jego eksploatacji i utrzymania w należytym stanie technicznym, rozbiórki i utylizacji. Przepisem art. 4 ust. 1 dyrektywy 2010/31/UE nałożono na państwa członkowskie obowiązek określenia minimalnych wymagań do spełnienia przez budynki lub ich moduły, których wyrazem będą charakterystyki energetyczne optymalizowane na podstawie minimalnego kosztu cyklu życia. W dyrektywie 2010/31/UE uwzględniono regulacje dotyczące zarówno nowych budynków, jak i starych poddawanych renowacji, modernizacji, przebudowie, remontom itp., a także regulacje odnoszące się do szacunkowego ekonomicznego cyklu życia budynków.

Zgodnie z art. 6dyrektywy 2010/31/UE projektanci nowych budynków i obiektów są zobowiązani:
a) przeanalizować możliwość uwzględnienia dostaw energii ze źródeł energii odnawialnej lub ze zdecentralizowanych systemów wykorzystujących te źródła, a także energii wytwarzanej w procesie kogeneracji;
b) optymalizować energooszczędność z zastosowaniem kryterium minimalnego kosztu odniesionego do kosztów:
– przeprowadzenia inwestycji,
– eksploatacji i bieżącego utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie technicznym umożliwiającym jego użytkowanie w zgodzie z przeznaczeniem przez cały przewidywany cykl życia;
c) optymalizować koszty wpływu wybudowania, użytkowania oraz rozbiórki i utylizacji obiektu budowlanego po zakończeniu ekonomicznie uzasadnionego cyklu życia na środowisko naturalne, z założeniem, że wpływ ten powinien być jak najmniejszy.

W art. 8 dyrektywy 2010/31/UE nałożono na państwa członkowskie obowiązek stosowania w budynkach systemów technicznych umożliwiających optymalizację zużycia energii, które obejmują co najmniej instalacje ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, ciepłej wody użytkowej, wyposażone w źródła energii odnawialnej i urządzenia do odzyskiwania energii rozpraszanej po zużyciu, a także zachęty do wdrażania inteligentnych systemów pomiarowych wspomagających działanie systemów technicznych oraz na bieżąco kontrolujących pobór i zużycie energii użytkowej z podziałem na energię:
– końcową, niezbędną do właściwego użytkowania budynku;
– pierwotną nieodnawialną z uwzględnieniem rodzajów wykorzystywanego paliwa kopalnego;
– pozyskiwaną ze źródeł energii odnawialnej, z uwzględnieniem rodzajów pozyskiwanej energii, np. elektrycznej, cieplnej, dostarczanej przez ogrzane powietrze, wodę, światło słoneczne lub inny rodzaj nośnika.

W art. 9 dyrektywy 2010/31/UE przewidziano, że od 2020 r. wszystkie wznoszone budynki będzie cechować niemal zerowe zużycie energii, a od 2019 r. wszystkie nowe budynki użyteczności publicznej zajmowane przez władze publiczne mają być budynkami o niemal zerowym zużyciu energii.

Ocenę energochłonności budynków oparto na wskaźnikach rocznego zużycia energii odniesionego do 1 m2 powierzchni. Przepisy dyrektywy 2010/31/UE nie określają rodzaju powierzchni, względem której określa się wartości wskaźników: użytkowej czy całkowitej budynku. Logika nakazuje brać pod uwagę całą powierzchnię budynku poddaną działaniu systemu technicznego budynku i uwzględniać w bilansie energetycznym różne zapotrzebowanie na energię w poszczególnych pomieszczeniach i strefach budynku, zależnie od sposobu oraz intensywności ich użytkowania. W przepisach art. 12 i 13 dyrektywy 2010/31/UE, dotyczących wydawania świadectw charakterystyki energetycznej i obowiązku zamieszczania świadectw w widocznym miejscu budynku publicznego, posłużono się terminem powierzchni użytkowej w kontekście klasyfikacji budynków objętych obowiązkiem certyfikacji energetycznej oraz publikowania świadectwa energetycznego.

W załączniku nr I do dyrektywy 2010/31/UE określono wspólne zasady obliczania charakterystyki energetycznej budynków. Charakterystykę tę określa się na podstawie obliczonej lub faktycznie zużywanej (zmierzonej) energii w okresie roku na cele użytkowe, z podziałem na energię:
– potrzebną do ogrzania lub chłodzenia budynku oraz do zapewnienia dostaw ciepłej wody użytkowej;
– pierwotną (odnawialną i nieodnawialną) ze wskazaniem poszczególnych nośników tej energii.

Obliczenia charakterystyki energetycznej budynku obejmują:
a) charakterystykę cieplną budynku, w tym jego ścian wewnętrznych, uwzględniającą:
– pojemność cieplną konstrukcji i przegród,
– izolacje termiczne,
– ogrzewanie pasywne,
– elementy chłodzące,
– mostki cieplne;
b) system techniczny budynku uwzględniający wbudowane instalacje:
– grzewcze i zaopatrzenia w ciepłą wodę użytkową z charakterystyką termoizolacyjną,
– klimatyzacyjne,
– naturalnej i mechanicznej wentylacji i system uszczelnienia powietrznego budynku,
– oświetleniowe;
c) zaprojektowane położenie i zorientowanie budynku względem stron świata oraz klimat zewnętrzny właściwy geograficznemu miejscu ulokowania budynku;
d) pasywne systemy budynku umożliwiające przechwytywanie energii cieplnej z otoczenia lub ochronę przed nadmiernym nasłonecznieniem;
e) zaprojektowane parametry klimatu wnętrza i obciążeń wewnętrznych związanych z zamierzonym sposobem użytkowania budynku.

W obliczeniach należy uwzględniać również:
– wpływ lokalnych warunków nasłonecznienia;
– sposobność bezpośredniego wykorzystania światła słonecznego do celów oświetleniowych;
– możliwość wykorzystania urządzeń przetwarzających energię światła słonecznego na pożądane formy energii użytkowej, np. elektryczną, cieplną, do ogrzania ciepłej wody użytkowej;
– dostępność do innych, oprócz światła słonecznego, źródeł energii odnawialnej oraz możliwość wykorzystania generatorów lub urządzeń odzyskujących energię z czynników uchodzących do otoczenia, np. powietrza, ścieków;
– możliwość pozyskania energii elektrycznej i cieplnej wytwarzanej w procesie kogeneracji;
– dostęp do lokalnych lub blokowych systemów grzewczych i chłodzących.

W obliczeniach należy również uwzględniać sporadycznie występujące okoliczności, w których obciążenie budynku może okazać się większe od przewidywanego albo którym towarzyszą warunki otoczenia (pogodowe) istotnie odbiegające od średnich warunków określonych w długim przedziale czasu. W załączniku nr III do dyrektywy 2010/31/UE zalecono państwom członkowskim:
– opracowanie definicji referencyjnych budynków energooszczędnych z uwzględnieniem ich podstawowych cech funkcjonalno-użytkowych, położenia geograficznego, warunków klimatycznych i wymagań odniesionych do klimatu wewnątrz przestrzeni użytkowej z podziałem na budynki mieszkalne i niemieszkalne, nowe oraz istniejące;
– określenie środków poprawy efektywności dla budynków referencyjnych;
– oszacowanie zapotrzebowania budynków referencyjnych na energię pierwotną i końcową, także w odniesieniu do budynków, wobec których zastosowano zdefiniowane środki poprawy efektywności energetycznej;
– oszacowanie optymalnych kosztów wdrożenia środków poprawy efektywności energetycznej budynków referencyjnych w trakcie przewidywanego ekonomicznego cyklu życia tych budynków, z uwzględnieniem progu ekonomicznej opłacalności dla różnych kategorii budynków referencyjnych.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków – dalej u.c.e.b., która stanowi implementację przepisów dyrektywy2010/31/UE, określa m.in. w art. 1 zasady i sposoby:
– sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej oraz posługiwania się nimi przez właścicieli lub dysponentów budynków bądź ich części;
– kontroli systemów ogrzewania i klimatyzacji w budynkach.

W rozdziale 3 „Zasady kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji w budynkach" w art. 23 ust. 1 u.c.e.b. zobowiązano właścicieli lub zarządców budynków do okresowych kontroli stanu technicznego systemów ogrzewania i klimatyzacji celem oceny ich sprawności i dostosowania do potrzeb użytkowych budynków.

Pełna treść komentarza dostępna jest w programie Serwis Budowlany.