| Doradczynie i doradcy | Adrian LUPU§OR (z ramienia sprawozdawcy, Grupa II) |
| Wniosek o konsultację | Komisja Europejska, 9.10.2024 |
| Podstawa prawna | Artykuł 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna | Sekcja Stosunków Zewnętrznych |
| Data przyjęcia przez sekcję | 10.3.2025 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej | 26.3.2025 |
| Sesja plenarna nr | 595 |
| Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) | 142/0/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej i sprawozdanie Parlamentu Europejskiego w sprawie Planu wzrostu gospodarczego dla Mołdawii - największego pakietu wsparcia finansowego, jaki UE kiedykolwiek przyznała Mołdawii, obejmującego 1,5 mld EUR w formie pożyczek preferencyjnych, 285 mln EUR w formie bezzwrotnego wsparcia finansowego (dotacje) i 135 mln EUR przeznaczonych na pożyczki (9 % całkowitej kwoty pożyczek preferencyjnych), zaplanowane na lata 2025-2027.
1.2. EKES popiera stanowisko Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, by zaangażować partnerów społecznych, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, społeczność ekspertów, środowisko akademickie i lokalne organy publiczne w opracowywanie, monitorowanie i wdrażanie programu reform, a także w formułowanie i monitorowanie konkretnych wskaźników i wskaźników pośrednich służących do pomiaru postępów. Ważnym elementem jest zaangażowanie przedstawicieli zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w opracowywanie tabeli wyników planu oraz niezależne monitorowanie wdrażania programu reform.
1.3. EKES zaleca przeznaczenie środków z komponentu dotacji planu wzrostu gospodarczego na wsparcie działalności organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które przyczyniają się do wdrażania planu i realizacji programu reform.
1.4. EKES zaleca dwa dostosowania koncepcyjne wyżej wymienionych parametrów tego wsparcia:
- zwiększenie udziału dotacji z obecnego odsetka 16 % do 35 %, a następnie proporcjonalne zmniejszenie udziału pożyczek preferencyjnych;
- zwiększenie minimalnego udziału całkowitej kwoty pożyczki przeznaczonej na inwestycje z 25 % do 35 %.
1.5. EKES popiera trzy filary Planu wzrostu gospodarczego dla Mołdawii (zwanego dalej "planem"), ponieważ przyspieszą one gospodarczą i prawną konwergencję tego kraju ze standardami UE.
1.6. EKES uważa, że plan powinien być głównym narzędziem przejścia na nowy model wzrostu gospodarczego oparty na większej konkurencyjności, wartości dodanej i zrównoważonym bilansie handlowym. Mołdawia powinna poprawić efektywność sektora przedsiębiorstw państwowych. Kluczowym źródłem odblokowania inwestycji prywatnych i wzrostu gospodarczego jest rozwój rynku kapitałowego.
1.7. EKES uważa, że plan powinien wspierać Mołdawię w rozwoju jej sektora energetycznego, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury elektroenergetycznej, odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, aby wyeliminować narażenie na rosyjski szantaż energetyczny i promować program dekarbonizacji. Szczególną uwagę należy zwrócić na elektroenergetyczne połączenia międzysystemowe z sąsiadującymi państwami UE, aby ułatwić integrację tego kraju z europejskim rynkiem energii.
1.8. EKES zaleca, by w planie przewidziano wystarczające inwestycje (prywatne i publiczne) w badania i rozwój w celu wsparcia przejścia na nowy model wzrostu gospodarczego oparty na większej wartości dodanej i wydajności. Ponadto w planie należy wykorzystać rządowe programy mające na celu zmianę i podnoszenie kwalifikacji osób bezrobotnych, które wspierałyby mobilność pracowników i ich zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków gospodarczych i technologicznych oraz do zwiększenia wydajności pracy, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Jednak kluczowym elementem sprostania temu wyzwaniu jest potrzeba znacznych inwestycji w reformę systemu kształcenia i szkolenia w Mołdawii.
1.9. EKES zwraca uwagę na znaczenie dostosowania planu do potrzeb rozwoju lokalnego i regionalnego Mołdawii jako niezbędnego warunku zrównoważonego i trwałego rozwoju w całym kraju i w związku z tym co najmniej 20 % wszystkich inwestycji należy przeznaczyć na rozwój lokalny i regionalny.
1.10. EKES jest przekonany, że budowanie zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego powinno być traktowane priorytetowo, tak aby organizacje te mogły być kompetentnymi partnerami w całym procesie przystąpienia do UE, zwłaszcza w odniesieniu do reform społeczno-gospodarczych i reform w kwestiach podstawowych. Społeczeństwo obywatelskie powinno odgrywać kluczową rolę w zapewnieniu ogólnej rozliczalności rządu oraz zapewnieniu właściwego wdrożenia programu reform i uwzględnienia zasobów przewidzianych w planie.
1.11. EKES podkreśla, że kwestie praw człowieka, w tym równowagę płci, włączenie osób z niepełnosprawnościami i zasadę "nie pomijać nikogo", należy uznać za priorytety horyzontalne we wszystkich projektach realizowanych w ramach planu.
1.12. EKES uważa, że należy zapewnić odpowiednie środki finansowe na utworzenie i zapewnienie właściwego funkcjonowania komitetu społeczno-gospodarczego w Republice Mołdawii, zgodnie z formalnym wnioskiem Krajowej Konfederacji Związków Zawodowych Mołdawii, Konfederacji Pracodawców Mołdawii i organizacji społeczeństwa obywatelskiego (platforma społeczeństwa obywatelskiego UE-Mołdawia w ramach układu o stowarzyszeniu oraz krajowa platforma Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Partnerstwa Wschodniego).
1.13. EKES zaleca również, by znaczna część inwestycji finansowanych w ramach planu była ukierunkowana na modernizację instytucji publicznych w celu zwiększenia ich zdolności w kontekście negocjacji w sprawie członkostwa i wdrażania dorobku prawnego UE.
1.14. EKES wskazuje również na inne ważne aspekty, które należy wziąć pod uwagę przy wdrażaniu planu: perspektywa środowiskowa; cyfryzacja; inwestycje społeczne; reformy dotyczące decentralizacji i konsolidacji autonomii lokalnej; kampanie informacyjne i utworzenie specjalnego centrum informacyjnego; wdrażanie unijnych norm jakości i bezpieczeństwa żywności na poziomie przedsiębiorstw; modernizacja laboratoriów infrastruktury jakości; kształcenie i szkolenie w dziedzinie infrastruktury jakości; ramy nadzoru rynku krajowego; ramy ochrony konsumentów; instrumenty przyspieszenia akcji kredytowej; kapitalizacja Funduszu Gwarancji Kredytowych (CGF) oraz mołdawskiego Funduszu Przedsiębiorczości i Wzrostu Gospodarczego (FACEM).
1.15. EKES uważa, że absolutnie konieczne jest ustanowienie mechanizmu koordynacji między różnymi programami rządowymi, tworzącego rejestr konsolidujący możliwości finansowania i zapobiegający przyznawaniu wsparcia finansowego z różnych programów na te same projekty inwestycyjne. Jednocześnie konieczne jest przejście od mechanicznej i formalistycznej oceny finansowania do oceny opartej na czynnikach takich jak ryzyko, wytworzona wartość dodana i wpływ na gospodarkę krajową, aby zapewnić, że plan wzrostu gospodarczego w wymierny sposób przyczyni się do zwiększenia potencjału gospodarki krajowej 1 .
2. Uwagi ogólne
2.1. Plan wzrostu gospodarczego dla Mołdawii stanowi pierwsze i najważniejsze konkretne wsparcie dla aspiracji Mołdawii w zakresie integracji europejskiej po przyznaniu jej statusu kraju kandydującego do UE. Potwierdza on zaangażowanie UE we wspieranie Mołdawii i jej obywateli, którzy wyrazili pragnienie europejskiej przyszłości za pomocą środków demokratycznych, nawet w obliczu poważnych kryzysów gospodarczych, społecznych i energetycznych. Wsparcie to jest szczególnie istotne w obliczu utrzymujących się rosyjskich zagrożeń hybrydowych, które zagrażają stabilności społecznej i instytucjom demokratycznym kraju.
2.2. Wpływ tych zasobów na zwiększenie potencjału gospodarczego, wspieranie odporności gospodarczej i społecznej oraz dążenie do konwergencji z UE będzie zależał od uczciwości, inkluzywności i profesjonalizmu w planowaniu, realizacji i monitorowaniu projektów w ramach Planu wzrostu gospodarczego dla Mołdawii.
3. Uwagi szczegółowe
3.1. Plan wzrostu gospodarczego dla Mołdawii to największy pakiet wsparcia finansowego, jaki UE kiedykolwiek przyznała Mołdawii, obejmujący 1,5 mld EUR w formie pożyczek preferencyjnych, 285 mln EUR w formie bezzwrotnego wsparcia finansowego (dotacje) i 135 mln EUR przeznaczonych na pożyczki (9 % całkowitej kwoty pożyczek preferencyjnych), zaplanowane na lata 2025-2027. Chociaż jest to imponujący pakiet wsparcia, który ma mieć znaczący wpływ, EKES zaleca dwie poprawki koncepcyjne do wyżej wymienionych parametrów tego wsparcia.
3.2. EKES proponuje zwiększenie udziału dotacji z obecnego odsetka 16 % do 35 %, a następnie proporcjonalne zmniejszenie udziału pożyczek preferencyjnych, biorąc pod uwagę trudne warunki gospodarcze i społeczne w Mołdawii: powolny wzrost gospodarczy, a nawet stagnacja, wysoki wskaźnik ubóstwa, utrzymujące się deficyty budżetowe i zagrożenia inflacyjne wynikające z pogłębiającego się kryzysu energetycznego i rosyjskiej agresji na Ukrainę.
3.3. Biorąc pod uwagę fakt, że około dwóch trzecich całkowitego zewnętrznego wsparcia finansowego udzielanego Mołdawii jest zazwyczaj przeznaczane na wsparcie budżetowe, a jedna trzecia na projekty inwestycyjne, EKES zaleca zwiększenie minimalnego udziału w całkowitej kwocie pożyczek przeznaczonych na inwestycje z 25 % do 35 %. Zwiększy to zdolność planu do pomocy w uwolnieniu potencjału gospodarczego Mołdawii oraz przyspieszeniu wzrostu gospodarczego i konwergencji tego kraju z państwami członkowskimi UE.
3.4. EKES popiera trzy filary planu, ponieważ przyspieszą one konwergencję gospodarczą i prawną kraju ze standardami UE i proponuje następujące priorytety dla każdego filaru:
3.5. Filar 1: Przyspieszenie reform społeczno-gospodarczych i reform w kwestiach podstawowych poprzez specjalny program reform
3.5.1. Plan powinien być głównym narzędziem przechodzenia na nowy model wzrostu gospodarczego oparty na wyższej wydajności i wartości dodanej, ponieważ kraj stopniowo wyczerpał swój obecny model konkurencyjności oparty na nakładach/zasobach (głównie taniej siły roboczej), co prowadzi do spowolnienia wzrostu gospodarczego w ostatnich latach i zmniejszenia potencjału kraju. W związku z tym Mołdawia powinna skupić się na ukierunkowaniu polityki i zasobów na wspieranie sektora prywatnego, który generuje wartość dodaną, poprzez przetwarzanie lokalnych surowców, usprawnianie procesów produkcyjnych i wdrażanie innowacji technologicznych.
3.5.2. Z analiz wynika, że głównym źródłem nieefektywności gospodarczej, a co za tym idzie obszarem o znacznym potencjale gospodarczym, jest sektor przedsiębiorstw państwowych. W związku z tym Mołdawia powinna poprawić efektywność tego sektora poprzez usprawnienie ram prawnych i regulacyjnych dotyczących działalności przedsiębiorstw państwowych, a także wspieranie ładu korporacyjnego tych podmiotów (profesjonalizacja zarządów, zwiększenie przejrzystości w sektorze oraz skuteczne wdrożenie strategii dotyczącej własności państwa zatwierdzonej przez rząd w 2022 r. i opracowanej w oparciu o zasady OECD dotyczące ładu korporacyjnego przedsiębiorstw państwowych).
3.5.3. Ponieważ Mołdawia ma jeden z najniższych poziomów pośrednictwa finansowego w Europie, a jednocześnie posiada dobrze skapitalizowany system bankowy, kluczowym źródłem odblokowania inwestycji prywatnych i wzrostu gospodarczego jest rozwój rynku kapitałowego. W związku z tym plan powinien wspierać rozwój krajowego rynku obligacji korporacyjnych i samorządowych, prywatnych funduszy emerytalnych i krajowej giełdy papierów wartościowych oraz jej integrację z giełdą rumuńską.
3.5.4. Plan powinien wspierać Mołdawię w rozwoju jej sektora energetycznego, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury elektroenergetycznej, odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, aby wyeliminować jej narażenie na rosyjski szantaż energetyczny i promować program dekarbonizacji. Plan powinien w szczególności wspierać programy realizowane za pośrednictwem Krajowego Ośrodka ds. Zrównoważonej Energii, utworzonego w 2024 r. w celu wdrożenia polityki rządu w zakresie zwiększania efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii.
3.5.5. Szczególną uwagę należy zwrócić na sektor mieszkaniowy, w którym istnieje znaczny niewykorzystany potencjał w zakresie oszczędności energii i wytwarzania energii. Kolejnym priorytetem powinny być elektroenergetyczne połączenia międzysystemowe z sąsiednimi państwami UE, aby ułatwić integrację tego kraju z europejskim rynkiem energii. Ważne jest również wspieranie rozwoju elektrowni w całym kraju w celu rozwoju instalacji do wytwarzania i kogeneracji energii w kraju.
3.5.6. W planie należy priorytetowo potraktować inwestycje (prywatne i publiczne) w badania i rozwój, aby wspierać przejście na nowy model wzrostu gospodarczego oparty na wyższej wartości dodanej i wydajności. W szczególności można by opracować specjalny program, który dotowałby część inwestycji w badania i rozwój w sektorze prywatnym.
3.5.7. Z uwagi na rosnący deficyt na rynku pracy konieczne jest wykorzystanie rządowych programów mających na celu zmianę i podnoszenie kwalifikacji osób bezrobotnych - programów, które wspierałyby mobilność pracowników i ich zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków gospodarczych i technologicznych oraz zwiększałyby wydajność pracy. Ważne jest również stworzenie środków aktywnego zatrudnienia wspierających integrację osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy. Kompleksowy przegląd systemów kształcenia i szkolenia zawodowego jest niezbędny, aby zapewnić ich dostosowanie do potrzeb nowoczesnego, dynamicznego rynku pracy. Ta reforma powinna koncentrować się na wyposażeniu obywateli w umiejętności niezbędne do sprostania obecnym i przyszłym wymaganiom wobec siły roboczej, przy jednoczesnym wspieraniu uczenia się przez całe życie i zdolności adaptacyjnych.
3.5.8. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego przy wsparciu planu powinno być zrównoważone z punktu widzenia ochrony środowiska. W związku z tym konieczne jest wspieranie strategicznych ocen środowiskowych wszystkich odpowiednich polityk publicznych, poprawa sprawozdawczości ekologicznej, społecznej i dotyczącej ładu korporacyjnego w sektorze prywatnym, przyłączenie Mołdawii do międzynarodowych rynków jednostek emisji dwutlenku węgla, wdrożenie mechanizmów finansowych w obszarach gospodarowania odpadami i efektywności energetycznej, zwiększenie zdolności mołdawskiego Ministerstwa Środowiska oraz ustanowienie celów w zakresie różnorodności biologicznej zgodnie z zasadami UE.
3.5.9. Reformy dotyczące decentralizacji i konsolidacji autonomii lokalnej powinny być głównym priorytetem politycznym w celu ułatwienia regionalnego i lokalnego rozwoju kraju oraz zapewnienia ludności odpowiedniego dostępu do odpowiedniej infrastruktury i usług publicznych.
3.6. Filar 2: Zwiększenie dostępu Mołdawii do jednolitego rynku UE
3.6.1. Biorąc pod uwagę ograniczone informacje dostępne dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w Mołdawii na temat warunków niezbędnych do wejścia na jednolity rynek UE oraz ich ograniczone możliwości w tym zakresie, konieczne jest rozpoczęcie kampanii informacyjnych, utworzenie specjalnego centrum informacyjnego, wspieranie budowania zdolności MŚP i świadczenie usług doradczych w tym zakresie.
3.6.2. MŚP należy wyposażyć w narzędzia i wiedzę niezbędne do poprawy ich zdolności cyfrowych i infrastruktury cyfrowej oraz dostosowania się do unijnych norm cyfrowych.
3.6.3. Plan powinien wspierać program mający na celu wdrożenie unijnych norm jakości i bezpieczeństwa żywności na poziomie przedsiębiorstwa.
3.6.4. Innym ważnym priorytetem powinna być modernizacja laboratoriów infrastruktury służącej zapewnianiu jakości oraz tworzenie dodatkowych laboratoriów w celu właściwego egzekwowania unijnych norm jakości i bezpieczeństwa.
3.6.5. Konieczne jest również inwestowanie w kształcenie i szkolenie w dziedzinie infrastruktury wysokiej jakości oraz zwiększenie zdolności lokalnych audytorów, personelu kontroli jakości i jednostek certyfikujących do oceny produktów zgodnie z normami UE.
3.6.6. Należy wzmocnić ramy nadzoru rynku krajowego, tak aby produkty wprowadzane do obrotu spełniały unijne normy jakości i bezpieczeństwa. Ponadto należy znacznie poprawić ramy ochrony konsumentów poprzez wdrożenie odpowiednich narzędzi cyfrowych ułatwiających składanie petycji konsumenckich i zarządzanie nimi, wzmocnienie otoczenia instytucjonalnego i pełne dostosowanie do dorobku prawnego UE.
3.7. Filar 3: Zwiększenie pomocy finansowej w celu wspierania reform społeczno-gospodarczych i reform w kwestiach podstawowych oraz przyciągania inwestycji
3.7.1. EKES podkreśla kluczowe znaczenie wydatnej poprawy jakości zarządzania w sektorze publicznym, zwłaszcza w instytucjach publicznych, które zarządzają i będą zarządzać zasobami finansowymi UE, aby zwiększyć zdolność Mołdawii do jak najskuteczniejszego wykorzystania tego wsparcia.
3.7.2. W szczególności ważne jest, aby w tych instytucjach publicznych były wdrażane na szeroką skalę kluczowe elementy zarządzania, a mianowicie: (i) rozdzielenie funkcji oceny, wdrażania i monitorowania; (ii) niezależność decyzji w sprawie finansowania; (iii) jakość organów zarządzających (rad i organów wykonawczych); (iv) podział i wydatkowanie zasobów finansowych w oparciu o zasady przejrzystości i zrównoważoności.
3.7.3. Dotyczy to zwłaszcza instytucji, które zarządzają wsparciem finansowym dla sektora rolnego, środowiska i infrastruktury drogowej, w przypadku których kwestie związane z zarządzaniem wydają się najistotniejsze. Ponadto konieczne jest skonsolidowanie zdolności instytucji publicznych i jednostek realizujących projekty w celu zapewnienia profesjonalnej absorpcji zasobów planu.
3.7.4. Instrumenty wsparcia finansowego - przede wszystkim dotacje dla rolnictwa i programy Organizacji Rozwoju Przedsiębiorczości - muszą wyraźnie traktować priorytetowo działalność gospodarczą, która przyczynia się do łańcucha wartości i generuje wartość dodaną. Obejmuje to priorytetowe traktowanie sektorów i działań, które koncentrują się na: przetwarzaniu lokalnych surowców, technicyzacji procesów produkcyjnych, wdrażaniu innowacji na poziomie przedsiębiorstwa oraz wspieraniu zorientowania na wywóz przy potencjalnej integracji z globalnymi łańcuchami dostaw.
3.7.5. Jednocześnie ważne jest ustanowienie mechanizmu koordynacji między różnymi programami poprzez utworzenie rejestru konsolidującego możliwości finansowania i zapobiegającego przyznawaniu wsparcia finansowego z różnych programów na te same projekty inwestycyjne. Ważne jest również skoncentrowanie się na usprawnieniu mechanizmów przydzielania środków finansowych. W związku z tym konieczne jest przejście od mechanicznej i formalistycznej oceny finansowania do oceny opartej na takich czynnikach, jak ryzyko, wytworzona wartość dodana i szerszy wpływ przedsiębiorstw na dany sektor i gospodarkę krajową 2 .
3.7.6. Należy skupić się na instrumentach przyspieszenia akcji kredytowej. Aby pomóc sektorowi prywatnemu w dostępie do kredytów bankowych, zwłaszcza z perspektywy ryzyka kredytowego, rząd może zwiększyć kapitalizację Funduszu Gwarancji Kredytowych (CGF), którego potencjał do zwiększenia zdolności jest znacznie większy w przypadku pobudzania inwestycji niż w przypadku dotacji lub grantów: za każde MDL (lej mołdawski) wydane przez państwo za pośrednictwem CGF (gdy gwarancja jest wykonywana i nie ma już szans na odzyskanie wierzytelności) uzyskuje się co najmniej 60 MDL przyznanych w formie kredytów 3 .
3.7.7. Należy jeszcze bardziej dokapitalizować Mołdawski Fundusz Przedsiębiorczości i Wzrostu Gospodarczego (FACEM). Mołdawia nadal doświadcza poważnych i ciągłych wahań stóp procentowych. W odpowiedzi na to FACEM wspiera długoterminowe pożyczki o stałym oprocentowaniu. Ponadto możliwość stosowania stóp procentowych poniżej kosztów rynkowych może zachęcać do prywatnych inwestycji długoterminowych i uzupełniać wysiłki podejmowane za pośrednictwem Funduszu Gwarancji Kredytowych. Już teraz wyniki pokazują, że krajowi przedsiębiorcy potrzebują przewidywalności, zwłaszcza w zakresie stóp procentowych, aby realizować swoje plany inwestycyjne w prognozowanych warunkach.
3.7.8. W celu zwiększenia konkurencyjności w sektorze rolnym konieczne jest opracowanie programu mającego na celu wspieranie dywersyfikacji upraw rolnych, ze szczególnym uwzględnieniem upraw o większym potencjale generowania wartości dodanej i większej odporności na susze. Postęp technologiczny w rolnictwie, strategie płodozmianu, odpowiedzialne stosowanie nawozów i pestycydów oraz zrównoważona gospodarka rolna powinny być głównymi priorytetami tego programu.
3.7.9. Plan powinien wyraźnie nadać priorytet rozwojowi lokalnemu i regionalnemu jako niezbędnemu warunkowi zrównoważonego i trwałego rozwoju w całym kraju. W związku z tym:
- co najmniej 20 % 4 wszystkich inwestycji powinno być przeznaczone na rozwój lokalny i regionalny;
- należy zapewnić wsparcie, aby umożliwić sektorowi prywatnemu dostęp do kluczowej infrastruktury: połączeń elektroenergetycznych, infrastruktury drogowej, zaopatrzenia w wodę, systemu kanalizacyjnego, dostaw gazu ziemnego itp.;
- należy opracować obligacje samorządowe, aby pomóc lokalnym władzom publicznym w dostępie do możliwości finansowania;
- należy wspierać stowarzyszenia lokalnych władz publicznych i współpracę międzygminną;
- należy rozszerzyć lokalną podstawę fiskalną i zróżnicować możliwości rozwoju lokalnego;
- należy zapewnić odpowiednie finansowanie lokalnym grupom działania, które już zostały utworzone (obecnie w Mołdawii istnieją 54 takie grupy, które obejmują ponad 850 miejscowości) i które są obecnie niedofinansowane (lokalne grupy działania w Mołdawii napędzają wzrost gospodarczy na obszarach wiejskich; stosują one unijne zasady LEADER i reprezentują partnerstwa publiczno-obywatelsko-przedsiębiorcze, które ułatwiają długoterminowy rozwój społeczności i szanują lokalne priorytety poprzez wykorzystanie i docenienie międzysektorowego wkładu każdego z partnerów).
3.7.10. Społeczeństwo obywatelskie powinno odgrywać kluczową rolę w zwiększaniu stopnia odpowiedzialności rządu, a także w doradzaniu organom rządowym i wspieraniu ich w trakcie wdrażania programu reform oraz w uczestnictwie w procesie decyzyjnym, tak aby zasoby przewidziane w planie zostały wykorzystane w sposób skuteczny i z maksymalnym oddziaływaniem. W związku z tym konieczne jest wzmocnienie mechanizmu konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim w procesie opracowywania i wdrażania polityki publicznej. Jednocześnie konieczne jest uzgodnienie odpowiedniego finansowania dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, wspieranie ich podstawowych działań oraz realizacja konkretnych projektów w zakresie niezależnego i profesjonalnego monitorowania i oceny wykorzystania zasobów planu w Republice Mołdawii.
3.7.11. EKES stwierdza, że budowanie zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego powinno być traktowane priorytetowo, tak aby mogły one być kompetentnymi partnerami w całym procesie przystąpienia do UE. W tym kontekście zasadnicze znaczenie ma zapewnienie współpracy między rządem, sektorem prywatnym, społeczeństwem obywatelskim i innymi zainteresowanymi stronami, tak aby mogły one omawiać potrzeby i identyfikować bariery utrudniające integrację Mołdawii z UE, szczególnie w odniesieniu do reform społeczno-gospodarczych i reform w kluczowych kwestiach.
3.7.12. EKES podkreśla, że kwestie praw człowieka, w tym równowagę płci, włączenie osób z niepełnosprawnościami i zasadę "nie pomijać nikogo", należy uznać za priorytety horyzontalne we wszystkich projektach realizowanych w ramach planu. Znaczna część inwestycji finansowanych w ramach planu powinna być ukierunkowana na wzmocnienie zdolności instytucjonalnych krajowych instytucji praw człowieka, w tym ich roli we wdrażaniu i monitorowaniu krajowego planu w zakresie praw człowieka. Zapewniłoby to solidniejsze ramy ochrony i promowania praw człowieka, wspierania rozliczalności i dostosowania polityk krajowych do międzynarodowych standardów praw człowieka.
3.8. EKES zdecydowanie zaleca, by zapewnić odpowiednie środki finansowe na utworzenie komitetu społeczno- gospodarczego w Republice Mołdawii, zgodnie z formalnym wnioskiem Krajowej Konfederacji Związków Zawodowych Mołdawii, Konfederacji Pracodawców Mołdawii i społeczeństwa obywatelskiego (platforma społeczeństwa obywatelskiego UE-Mołdawia w ramach układu o stowarzyszeniu oraz krajowa platforma Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Partnerstwa Wschodniego). Ta nowa instytucja powinna odgrywać kluczową rolę w monitorowaniu i wspieraniu wdrażania programu reform.
3.8.1. Znaczna część inwestycji finansowanych w ramach planu powinna być ukierunkowana na modernizację instytucji publicznych w celu zwiększenia ich zdolności w kontekście negocjacji w sprawie członkostwa i wdrażania dorobku prawnego UE.
3.8.2. Ponadto plan powinien wspierać inwestycje społeczne, a także inwestycje gospodarcze. Obejmuje to udzielanie zamówień publicznych na usługi społeczne podmiotom pozarządowym, a także zachęcanie do prywatnych inwestycji w usługi społeczne, promowanie partnerstw publiczno-prywatnych w sektorze społecznym oraz przedsiębiorczości społecznej. W związku z tym konieczne jest również zakończenie reformy systemu ochrony dzieci i opieki nad dziećmi w Mołdawii, a przy tym nadanie priorytetu rozwojowi usług, zwłaszcza usług dla dzieci z niepełnosprawnościami, takich jak usługi w zakresie asystencji osobistej, usługi zespołów mobilnych, usługi rehabilitacyjne, usługi interwencji we wczesnym dzieciństwie, opieka dzienna, usługi w zakresie edukacji włączającej i rodzinna piecza zastępcza. Jednym z podstawowych celów filaru 3 powinny być kompleksowe środki walki z ubóstwem, koncentrujące się na przeciwdziałaniu ubóstwu dzieci na obszarach wiejskich, gdzie wynosi ono powyżej 40 %.
Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.
05.12.2025
4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.
05.12.2025
Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.
04.12.2025
Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.
02.12.2025
Resort pracy nie podjął nawet próby oszacowania, jak reklasyfikacja umów cywilnoprawnych i B2B na umowy o pracę wpłynie na obciążenie sądów pracy i długość postępowań sądowych. Tymczasem eksperci wyliczyli, że w wariancie skrajnym, zakładającym 150 tys. nowych spraw rocznie, skala powstałych zaległości rośnie do ponad 31 miesięcy dodatkowej pracy lub koniecznego zwiększenia zasobów sądów o 259 proc. Sprawa jest o tyle ważna, że na podobnym etapie prac są dwa projekty ustaw, które – jak twierdzą prawnicy – mogą zwiększyć obciążenie sądów.
25.11.2025
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym - poinformował w środę rzecznik rządu Adam Szłapka. Przygotowana przez resort zdrowia propozycja zakłada, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł w 2025 r. otrzymać dodatkowo około 3,6 mld zł z Funduszu Medycznego. MZ chce również, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego.
19.11.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.2965 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Komunikat w sprawie Planu wzrostu gospodarczego dla Mołdawii |
| Data aktu: | 16/06/2025 |
| Data ogłoszenia: | 16/06/2025 |