a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 3 , którym ustanowiono Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, weszło w życie w dniu 19 lutego 2021 r. Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zapewnia wsparcie finansowe na rzecz realizacji reform i inwestycji, co pociąga za sobą impuls fiskalny finansowany przez Unię. Przyczynia się on do ożywienia gospodarczego oraz wdrażania zrównoważonych i pobudzających wzrost gospodarczy reform i inwestycji, których celem jest w szczególności promowanie zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększając jednocześnie odporność i wzrost potencjalny gospodarek państw członkowskich. Pomaga również wzmocnić stabilność finansów publicznych oraz pobudzić wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w średnim i długim okresie. Maksymalny wkład finansowy dla każdego państwa członkowskiego w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zostanie zaktualizowany w czerwcu 2022 r., zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(2) W dniu 24 listopada 2021 r. Komisja przyjęła roczną analizę zrównoważonego wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej na 2022 r. Należycie uwzględniono w niej Zobowiązanie społeczne z Porto, podpisane w dniu 7 maja 2021 r., do dalszego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych, proklamowanego przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. W dniu 25 marca 2022 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. W dniu 24 listopada 2021 r., na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011, Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym wskazała Rumunię jako jedno z państw członkowskich, w przypadku których potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji. W tym samym dniu Komisja przyjęła również wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu na 2022 r., w którym przeanalizowano wdrażanie wytycznych dotyczących zatrudnienia i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. Rada przyjęła wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu w dniu 14 marca 2022 r.
(3) Inwazja Rosji na Ukrainę, która nastąpiła wkrótce po globalnej pandemii, znacząco zmieniła kontekst geopolityczny i gospodarczy. Skutki tej inwazji odczuwane przez gospodarki państw członkowskich to między innymi wyższe ceny energii, żywności i surowców oraz słabsze perspektywy wzrostu gospodarczego. Wyższe ceny energii stanowią duże obciążenie zwłaszcza dla gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, które doświadczają ubóstwa energetycznego lub są nim zagrożone, oraz dla przedsiębiorstw najbardziej podatnych na podwyżki cen energii. Unia doświadcza również bezprecedensowego napływu osób uciekających z Ukrainy. Skutki gospodarcze wynikające z prowadzonej przez Rosję wojny napastniczej w różnym stopniu odciskają się na poszczególnych państwach członkowskich. W tym kontekście w dniu 4 marca 2022 r. decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 4 uruchomiono po raz pierwszy dyrektywę Rady 2001/55/WE 5 , przyznając wysiedleńcom z Ukrainy prawo do legalnego pobytu w Unii, a także dostęp do kształcenia i szkolenia, rynku pracy, opieki zdrowotnej, mieszkań i opieki społecznej. Za pośrednictwem inicjatywy "Działanie w ramach polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie" (CARE) i dodatkowych płatności zaliczkowych w ramach programu "Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy" (REACT-EU) Rumunia otrzymuje nadzwyczajne wsparcie na zaspokojenie pilnych potrzeb w zakresie przyjmowania i integracji osób uciekających z Ukrainy.
(4) Biorąc pod uwagę szybko zmieniającą się sytuację gospodarczą i geopolityczną, europejski semestr ponownie służy do zakrojonej na szeroką skalę koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w 2022 r., ewoluując jednocześnie zgodnie z wymogami dotyczącymi wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, jak opisano w rocznej analizie zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. Realizacja przyjętych planów odbudowy i zwiększania odporności jest istotna dla realizacji priorytetów polityki w ramach europejskiego semestru, ponieważ plany te uwzględniają wszystkie stosowne zalecenia krajowe, wydane w cyklach europejskiego semestru w latach 2019 i 2020, lub znaczną część tych zaleceń. Zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019 i 2020 pozostają aktualne również w odniesieniu do planów odbudowy i zwiększania odporności, które są uzupełniane, aktualizowane lub zmieniane zgodnie z art. 14, 18 i 21 rozporządzenia (UE) 2021/241, obok wszelkich innych zaleceń dla poszczególnych krajów wydanych do dnia przedłożenia takich uzupełnionych, zaktualizowanych lub zmodyfikowanych planów odbudowy i zwiększania odporności.
(5) Ogólna klauzula wyjścia przewidziana w pakcie stabilności i wzrostu została uruchomiona w marcu 2020 r. W swoim komunikacie z dnia 3 marca 2021 r., zatytułowanym "Rok od wybuchu pandemii COVID-19: działania z zakresu polityki fiskalnej", Komisja przedstawiła swoją opinię, z której wynika że decyzję w sprawie dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia lub dalszego jej stosowania należy podejmować w ramach oceny ogólnej stanu gospodarki, przy czym jednym z kluczowych kryteriów ilościowych powinien być poziom aktywności gospodarczej w Unii lub w strefie euro w porównaniu z poziomami sprzed kryzysu (na koniec 2019 r.). Zwiększona niepewność i poważne ryzyko pogorszenia się perspektyw gospodarczych w związku z wojną w Europie, bezprecedensowe podwyżki cen energii oraz utrzymujące się zakłócenia w łańcuchu dostaw uzasadniają przedłużenie na 2023 r. ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu.
(6) W dniu 2 marca 2022 r. Komisja przyjęła komunikat zawierający ogólne wytyczne dotyczące polityki fiskalnej w 2023 r. (zwane dalej "wytycznymi fiskalnymi"), aby wesprzeć państwa członkowskie w przygotowaniu programów stabilności i konwergencji, a tym samym wzmocnić koordynację polityki. Opierając się na perspektywach makroekonomicznych w prognozie z zimy 2022 r., Komisja zwróciła uwagę, że w 2023 r. stosowne wydawałoby się przejście od ogółem wspierającego kursu polityki fiskalnej w latach 2020-2022 do zasadniczo neutralnego ogólnego kursu polityki fiskalnej, przy jednoczesnym zachowaniu gotowości do reagowania na zmieniającą się sytuację gospodarczą. Komisja stwierdziła, że zalecenia fiskalne na 2023 r. nadal powinny być różne dla poszczególnych państw członkowskich i uwzględniać potencjalne efekty zewnętrzne dla innych krajów. Komisja wezwała państwa członkowskie do uwzględnienia wytycznych w ich programach stabilności i konwergencji. Komisja zobowiązała się, że będzie ściśle monitorować sytuację gospodarczą i w razie potrzeby dostosuje swoje wytyczne polityczne, najpóźniej pod koniec maja 2022 r. w wiosennym pakiecie europejskiego semestru.
(7) W odniesieniu do wytycznych fiskalnych zalecenia fiskalne na 2023 r. biorą pod uwagę gorsze perspektywy gospodarcze, zwiększoną niepewność i dalsze ryzyko pogorszenia się koniunktury oraz wyższą inflację, niż zakładano w prognozie Komisji z zimy 2022 r. W związku z powyższym działania fiskalne muszą mieć na celu rozwijanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, a także zachowanie siły nabywczej gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, tak aby złagodzić skutki podwyżek cen energii i pomóc ograniczyć presję inflacyjną wynikającą z efektów drugiej rundy za pomocą ukierunkowanych i tymczasowych środków. Polityka fiskalna musi pozostać elastyczna, aby można było ją dostosować do szybko zmieniających się okoliczności, w tym wyzwań, jakie pojawiają się w zakresie obrony i bezpieczeństwa w związku z prowadzoną przez Rosję wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, oraz musi być zróżnicowana w poszczególnych państwach członkowskich w zależności od ich sytuacji fiskalnej i gospodarczej, w tym ich narażenia na kryzys i napływ wysiedleńców z Ukrainy.
(8) W dniu 31 maja 2021 r. Rumunia przedstawiła Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Zgodnie z art. 19 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja oceniła adekwatność, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny zamieszczonymi w załączniku V do tego rozporządzenia. W dniu 3 listopada 2021 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Rumunii 6 . Uruchomienie transz jest uzależnione od przyjęcia przez Komisję decyzji, zgodnie z art. 24 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2021/241, stwierdzającej, że Rumunia osiągnęła w zadowalający sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe określone w decyzji wykonawczej Rady. Osiągnięcie w zadowalający sposób zakłada, że działania związane z uprzednio osiągniętymi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi nie zostały odwrócone.
(9) W dniu 12 maja 2022 r. Rumunia przedłożyła swój krajowy program reform na 2022 r., a w dniu 4 maja 2022 r. - swój program konwergencji na 2022 r., nie dotrzymując terminu ustanowionego w art. 8 rozporządzenia (WE) nr 1466/97. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je równoczesnej ocenie. Zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2021/241 krajowy program reform na 2022 r. odzwierciedla również półroczne sprawozdania Rumunii z postępów w realizacji jej planu odbudowy i zwiększania odporności.
(10) W dniu 23 maja 2022 r. Komisja opublikowała sprawozdanie krajowe dotyczące Rumunii 2022. Oceniono w nim postępy Rumunii we wdrażaniu stosownych zaleceń dla tego kraju przyjętych przez Radę w latach 2019, 2020 i 2021 i podsumowano realizację przez Rumunię planu odbudowy i zwiększania odporności, z uwzględnieniem tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności. Na podstawie tej analizy w sprawozdaniu krajowym wskazano luki dotyczące wyzwań, których nie uwzględniono w planie odbudowy i zwiększania odporności lub uwzględniono je jedynie częściowo, a także nowych i pojawiających się wyzwań, w tym związanych z inwazją Rosji na Ukrainę. Oceniono w nim również postępy Rumunii we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz w realizacji głównych celów Unii dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa, a także postępy w realizacji celów Organizacji Narodów Zjednoczonych w zakresie zrównoważonego rozwoju.
(11) Komisja przeprowadziła szczegółową ocenę sytuacji dla Rumunii na podstawie art. 5 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 i opublikowała jej wyniki w dniu 23 maja 2022 r. Komisja stwierdziła, że Rumunia boryka się z zakłóceniami równowagi makroekonomicznej. Podatność na zagrożenia dotyczy rachunków zewnętrznych, w związku ze znaczącymi deficytami publicznymi, oraz ponownie pojawiających się problemów w zakresie konkurencyjności.
(12) W dniu 3 kwietnia 2020 r. Rada przyjęła decyzję (UE) 2020/509 7 w sprawie istnienia nadmiernego deficytu w Rumunii związanego z nieprzestrzeganiem kryterium deficytu w 2019 r. W dniu 3 kwietnia 2020 r. Rada wydała również zalecenie 8 mające na celu likwidację nadmiernego deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w Rumunii najpóźniej do 2022 r. W obliczu głębokiego spadku aktywności gospodarczej w związku z pandemią COVID-19 oraz wynikającej z tego potrzeby wsparcia odbudowy w 2021 r. i 2022 r. przez politykę fiskalną Rada wydała w dniu 18 czerwca 2021 r. nowe zalecenie dla Rumunii 9 w celu likwidacji nadmiernego deficytu najpóźniej do 2024 r. Rumunia powinna osiągnąć docelowy nominalny deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w wysokości 8,0 % PKB w 2021 r., 6,2 % PKB w 2022 r., 4,4 % PKB w 2023 r. oraz 2,9 % PKB w 2024 r., co jest zgodne z utrzymaniem nominalnej stopy wzrostu publicznych wydatków pierwotnych netto na poziomie 3,4 % w 2021 r., 1,3 % w 2022 r., 0,9 % w 2023 r. oraz 0,0 % w 2024 r. Odpowiada to rocznej korekcie strukturalnej wynoszącej 0,7 % PKB w 2021 r., 1,8 % PKB w 2022 r., 1,7 % PKB w 2023 r. oraz 1,5 % PKB w 2024 r. Procedura nadmiernego deficytu jest zawieszona od jesieni 2021 r. w następstwie przeprowadzenia przez Komisję oceny skuteczności działań.
(13) W 2021 r., według danych zweryfikowanych przez Eurostat, deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Rumunii wyniósł 7,1 % PKB, a dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 47,2 % PKB w 2020 r. do 48,8 % PKB. Jest to zgodne z celem dotyczącym deficytu nominalnego na 2021 r. zaleconym przez Radę. Korekta salda strukturalnego na 2021 r. wynosi 1,5 punktu procentowego PKB, powyżej zalecanego poziomu 0,7 punktu procentowego.
(14) Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe w programie konwergencji na 2022 r., jest realistyczny w 2022 r. i korzystny w późniejszym okresie. Rząd prognozuje, że realny PKB wzrośnie w 2022 r. o 2,9 %, a w 2023 r. - o 4,4 %. Dla porównania w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewidziano niższy wzrost realnego PKB w wysokości 2,6 % w 2022 r. oraz 3,6 % w 2023 r. Różnice te są przede wszystkim efektem wysokiej inflacji, która wpływa na siłę nabywczą gospodarstw domowych, skutków, jakie ewentualny dalszy spadek zaufania otoczenia międzynarodowego może mieć dla konsumpcji i inwestycji, oraz negatywnego wpływu eksportu netto, jako że spodziewany jest dalszy wzrost cen towarów energetycznych. W programie konwergencji na 2022 r. rząd oczekuje, że w 2022 r. deficyt nominalny spadnie do poziomu 6,2 % PKB, a w 2023 r. - do 4,4 % PKB. Spadek w 2022 r. jest głównie odzwierciedleniem silnego wzrostu nominalnego PKB, spodziewanego zwiększenia skuteczności poboru podatków, zamrożenia większości wynagrodzeń w sektorze publicznym oraz planu utrzymania wzrostu wydatków na towary i usługi, pomoc społeczną i inne transfery poniżej stopy wzrostu nominalnego PKB. W programie konwergencji na 2022 r. przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB wzrośnie w 2022 r. do 49,4 %, a w 2023 r. - do 49,7 %. Przy uwzględnieniu środków z zakresu polityki znanych w dniu granicznym prognozy deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2022 i 2023 przewidziany w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. ma wynieść odpowiednio 7,5 % PKB i 6,3 % PKB. To większy deficyt, niż przewidywano w programie konwergencji na 2022 r., głównie ze względu na wyższe od oczekiwanych wydatki socjalne i wydatki z tytułu odsetek, wyższy od szacowanego wpływ netto środków wprowadzanych w obliczu podwyżek cen energii, bardziej ostrożne założenia spodziewanych wpływów z poboru podatków oraz brak określonych działań konsolidacyjnych po stronie wydatków w ramach programu konwergencji na 2022 r. W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się wyższą relację długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, która w 2022 r. ma wynieść 50,9 %, a w 2023 r. - 52,6 %. Różnice te wynikają głównie z wyższych prognozowanych deficytów. Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. średniookresowy (średnia z 10 lat) wzrost produktu potencjalnego szacowany jest na 3,6 %. Szacunki te nie uwzględniają jednak wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i które mogą zwiększyć potencjalny wzrost gospodarczy Rumunii.
(15) W 2022 r. rząd stopniowo wycofał większość środków wprowadzonych w reakcji na kryzys związany z COVID-19, w związku z czym prognozuje się, że tymczasowe nadzwyczajne środki zmaleją z 1,1 % PKB w 2021 r. do 0,2 % PKB w 2022 r. Na deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych mają wpływ środki, które przyjęto, aby przeciwdziałać gospodarczym i społecznym skutkom wzrostu cen energii, których wartość w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. szacuje się na 0,7 % PKB w 2022 r. i 0,1 PKB w 2023 r. 10 Środki te obejmują głównie pułapy cenowe na ceny detaliczne i hurtowe po stronie wydatków oraz opodatkowanie dodatkowych zysków producentów energii po stronie dochodów. Do pozostałych środków należą systemy rekompensat dla gospodarstw domowych oraz MŚP z tytułu rachunków za energię i gaz oraz dopłaty do energii dla konsumentów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Środki te ogłoszono jako tymczasowe. Jeżeli jednak ceny energii pozostaną wysokie w 2023 r., niektóre z tych środków mogłyby zostać utrzymane. Niektóre z tych środków nie są ukierunkowane, w szczególności ogólny pułap cenowy na ceny energii dla gospodarstw domowych. Na deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych mają również wpływ koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy, które według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. mają wynieść 0,1 % PKB w 2022 i 2023 r. 11 , a także wzrost kosztów wydatków na obronę o 0,5 punktu procentowego PKB w 2023 r.
(16) Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. przewidywany deficyt nominalny w 2022 r. jest o 1,3 punktu procentowego PKB wyższy niż zalecany przez Radę docelowy deficyt nominalny, natomiast korekta salda strukturalnego ma wynieść - 0,2 punktu procentowego PKB w 2022 r. w porównaniu z zalecaną korektą w wysokości 1,8 punktu procentowego PKB. Z tego względu konieczna jest staranna analiza w oparciu o wartość odniesienia dotyczącą wydatków. W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się, że wzrost wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o środki jednorazowe i środki polityki fiskalnej po stronie dochodów) w 2022 r. wyniesie 9,6 %, a więc powyżej zalecanego poziomu 1,3 %. Prognozowany wzrost wydatków ogółem w 2022 r. wynika głównie ze zwiększenia wydatków socjalnych na skutek indeksacji emerytur i zaplanowanych w budżecie środków socjalnych, a także z kosztów budżetowych środków mających ograniczyć ceny energii (po skorygowaniu o działania po stronie dochodów) oraz działań podejmowanych w związku z napływem wysiedleńców z Ukrainy. Przyczynia się do tego również, choć w mniejszym stopniu, wzrost wydatków na zużycie pośrednie napędzany głównie wysoką oczekiwaną inflacją cen konsumpcyjnych. Odchylenie wzrostu wydatków netto od zalecenia Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. zmierza w tym samym kierunku, co odchylenie korekty salda strukturalnego, choć jest większe (2,7 punktu procentowego PKB w przypadku wzrostu wydatków netto w porównaniu z 2,0 punktu procentowego PKB w przypadku salda strukturalnego). Różnicę tę można częściowo wyjaśnić wyższą relacją dochodów do PKB przewidywaną na 2022 r. w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. w porównaniu z prognozą Komisji z wiosny 2021 r. (wyższą o 0,9 punktu procentowego PKB), która przyczynia się do poprawy salda strukturalnego, ale nie ma wpływu na wartość odniesienia dotyczącą wydatków. Ze starannej analizy wynika, że istnieje ryzyko, iż Rumunia nie zapewni zgodności z celami fiskalnymi na 2022 r. określonymi w zaleceniu Rady z 18 czerwca 2021 r.
(17) Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. przewidywany deficyt nominalny w 2023 r. jest o 1,9 punktu procentowego PKB wyższy niż zalecany przez Radę w jej zaleceniu z dnia 18 czerwca 2021 r. docelowy deficyt nominalny, natomiast korekta salda strukturalnego ma wynieść 0,0 punktu procentowego PKB w 2022 r. w porównaniu z zalecaną korektą w wysokości 1,7 punktu procentowego PKB. Z tego względu konieczna jest staranna analiza w oparciu o wartość odniesienia dotyczącą wydatków. W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się, że wzrost wydatków pierwotnych netto (po skorygowaniu o środki jednorazowe i środki polityki fiskalnej po stronie dochodów) w 2023 r. wyniesie 1,7 %, a więc powyżej zalecanego poziomu 0,9 %, z powodu braku konkretnych działań służących osiągnięciu celów. Ze starannej analizy wynika, że istnieje ryzyko, iż Rumunia nie zapewni zgodności z celami fiskalnymi na 2023 r. określonymi w zaleceniu Rady z 18 czerwca 2021 r. W świetle ryzyka, że zalecane cele fiskalne nie zostaną osiągnięte w 2022 r. ani w 2023 r., dodatkowe środki budżetowe wydają się istotne dla zapewnienia zgodności ze ścieżką dostosowania i korekty nadmiernego deficytu do 2024 r.
(18) W programie konwergencji na 2022 r. przewiduje się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stopniowo obniżać się do 2,95 % PKB w 2024 r. i do 2,9 % do 2025 r. W związku z tym planuje się, że do 2024 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadnie poniżej 3 % PKB. Konsolidacja budżetowa planowana jest przede wszystkim po stronie wydatków budżetu. Nie przedstawiono jednak żadnych informacji na temat planowanych środków konsolidacyjnych. W programie konwergencji na 2022 r. przewidziano, że do 2025 r. relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB ustabilizuje się - w 2024 r. zmaleje do 49,4 %, a w 2025 r. - do 48,9 %. Z analizy przeprowadzonej przez Komisję wynika, że zagrożenie dla długookresowej zdolności do obsługi długu wydaje się wysokie w średnim okresie.
(19) Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) 2021/241 i kryterium 2.2 załącznika V do tego rozporządzenia plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji do realizacji, które należy zakończyć do dnia 31 sierpnia 2026 r., wraz z orientacyjnym harmonogramem ich realizacji. Pomagają one sprostać wszystkim wyzwaniom gospodarczym i społecznym, które zostały wskazane w stosownych zaleceniach krajowych skierowanych do Rumunii przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2019 i 2020 r., obok zaleceń dla tego kraju wydanych do dnia przyjęcia planu odbudowy i zwiększania odporności, lub znacznej części tych wyzwań. W szczególności plan odbudowy i zwiększania odporności zakłada pełną cyfryzację administracji podatkowej oraz stopniowe wycofywanie nadmiernych zachęt podatkowych w celu poprawy jakości i stabilności finansów publicznych. Plan odbudowy i zwiększania odporności przyczynia się również do zapewnienia zrównoważonego i sprawiedliwego charakteru publicznego systemu emerytalnego. Oczekuje się, że reformy opieki zdrowotnej, którym towarzyszyć będą inwestycje w cyfryzację, poprawią dostępność, opłacalność i odporność opieki zdrowotnej. Proces decyzyjny oparty na dowodach, planowanie długoterminowe i konsultacje publiczne, a także środki usprawniające procedurę udzielania zamówień publicznych powinny się przyczynić do poprawy jakości i skuteczności administracji publicznej, a przez to doprowadzić do lepszego wykorzystania funduszy unijnych. Przez wzmocnienie niezależności i zwiększenie efektywności sądownictwa, poprawę dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz nasilenie walki z korupcją plan odbudowy i zwiększania odporności ma na celu rozwiązanie istotnych problemów związanych z praworządnością w Rumunii zgodnie z odpowiednim orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i z uwzględnieniem zaleceń zawartych w sprawozdaniach sporządzanych w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji, sprawozdaniach Grupy Państw przeciwko Korupcji (GRECO), opiniach Komisji Weneckiej i sprawozdaniach na temat praworządności. Kluczowe reformy dotyczące określenia minimalnego wynagrodzenia i włączającego dochodu minimalnego, wzmocnienia ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach państwowych oraz dialogu społecznego również przyczynią się do realizacji długofalowych zaleceń krajowych. Plan odbudowy i zwiększania odporności zakłada też ustanowienie dobrej jakości jednolitego i inkluzywnego systemu wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, czemu towarzyszyć będą inwestycje w opiekę nad dziećmi. W planie odbudowy i zwiększania odporności promuje się zrównoważone i cyfrowe inwestycje oraz wspiera działalność badawczo-rozwojową. Kluczowe reformy i inwestycje dotyczące dekarbonizacji, utworzenia chmury rządowej i wprowadzenia elektronicznego dowodu tożsamości przyczyniają się do wspierania zielonej i cyfrowej transformacji.
(20) Oczekuje się, że realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności Rumunii przyczyni się do dalszych postępów zielonej i cyfrowej transformacji. Środki wspierające realizację celów klimatycznych w Rumunii stanowią 41 % łącznej alokacji w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, a środki wspierające realizację celów cyfrowych - 21 %. Pełna realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z odpowiednimi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi, pomoże Rumunii szybko przezwyciężyć skutki kryzysu związanego z COVID-19, wzmacniając jednocześnie jej odporność. Systematyczne angażowanie partnerów społecznych i innych odpowiednich zainteresowanych stron pozostaje ważne dla pomyślnej realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, a także innych polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia wykraczających poza zakres tego planu, ponieważ służy zapewnieniu szerokiego poczucia odpowiedzialności za cały program polityczny.
(21) W dniu 14 kwietnia 2022 r. Rumunia przedłożyła dokumenty programowe dotyczące polityki spójności w odniesieniu do umowy o partnerstwie, przewidziane w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 12 , a w dniu 6 maja 2022 r. - w odniesieniu do swojego pierwszego programu. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1060 Rumunia ma uwzględnić w programowaniu funduszy polityki spójności na lata 2021-2027 stosowne zalecenia krajowe. Jest to jeden z warunków wstępnych poprawy skuteczności i zmaksymalizowania wartości dodanej wsparcia finansowego otrzymywanego z funduszy polityki spójności, przy jednoczesnym przyczynianiu się do koordynacji, komplementarności i spójności między tymi funduszami polityki spójności a innymi instrumentami i funduszami unijnymi. Pomyślne wdrożenie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz programów polityki spójności zależy również od usunięcia przeszkód dla inwestycji wspierających zieloną i cyfrową transformację oraz zrównoważony rozwój terytorialny.
(22) Celem wniosku Komisji w sprawie planu REPowerEU - przygotowanego na podstawie mandatu powierzonego Komisji przez szefów państw lub rządów Unii w Deklaracji wersalskiej - jest jak najszybsze uniezależnienie Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. W tym celu Komisja zamierza określić najodpowiedniejsze projekty, inwestycje i reformy na poziomie krajowym, regionalnym i unijnym w porozumieniu z państwami członkowskimi. Środki te służą zmniejszeniu ogólnej zależności od paliw kopalnych, a także znalezieniu innych źródeł importu paliw kopalnych niż Rosja.
(23) Według danych z 2020 r. 13 koszyk energetyczny Rumunii jest wysoce uzależniony od paliw kopalnych; ropa i gaz stanowią każde około 30 %, zaś węgiel kolejne 10 %. Rumunia sama produkuje około 80 % zużywanego przez siebie gazu, natomiast reszta pochodzi z Rosji (w Unii na ogół import gazu pokrywa większość zużycia i średnio 44 % importu pochodzi z Rosji). W przypadku surowej ropy naftowej import z Rosji stanowi 32 % ogółu importu, podczas gdy średnia unijna wynosi 26 %. Rumunia zobowiązała się do wycofania węgla do 2032 r. Z myślą o osiągnięciu tego ambitnego celu w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności Rumunii oraz innych funduszy unijnych, takich jak fundusz modernizacyjny ustanowiony dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 14 , przewidziano znaczne inwestycje we wspieranie dekarbonizacji przez tworzenie nowych zdolności w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Zielona transformacja oraz prognozowany znaczny wzrost zużycia energii wymagać będą jednak istotnych ulepszeń sieci przesyłowych energii oraz szybszego rozwoju zielonej infrastruktury. Do tego konieczne będą usprawnione ramy regulacyjne oraz większe inwestycje, a także wzmocnienie pozycji konsumentów, aby umożliwić im aktywne uczestnictwo w rynku energii elektrycznej, indywidualnie lub grupowo za pośrednictwem wspólnot energetycznych. Koncentracja na wstępie inwestycji w infrastrukturę, w tym służącą do magazynowania, oraz w gazowe i elektroenergetyczne połączenia międzysystemowe z sąsiednimi państwami mogłaby zwiększyć dywersyfikację dostaw energii oraz stabilność rynku i jego zdolność przystosowywania się do różnic regionalnych. Postrzegać to należy w kontekście zarówno inwazji Rosji na Ukrainę, jak i ograniczenia zależności od importu, ponieważ system energetyczny jest wciąż w dużym stopniu uzależniony od paliw kopalnych. Ponadto odkrycie podmorskich złóż gazu w Morzu Czarnym to dla Rumunii duża szansa dalszego rozwoju niezależności energetycznej i znacznego wsparcia sąsiednich państw członkowskich w ograniczaniu ich zależności od rosyjskiego importu gazu ziemnego. Zaleca się, aby nowe inwestycje w infrastrukturę i sieci związane z gazem były w miarę możliwości dostosowane do przyszłych wyzwań, tak by przez zmianę ich przeznaczenia do celów wykorzystania zrównoważonych paliw można było zapewnić ich długoterminowy zrównoważony charakter. Równocześnie plan odbudowy i zwiększania odporności Rumunii przewiduje przeznaczenie 3 mld EUR na środki na rzecz efektywności energetycznej publicznych i prywatnych budynków mieszkalnych oraz sektorów przemysłowych. Aby ograniczyć zużycie energii i zależność od paliw kopalnych, konieczne jest wyjście poza tę pierwszą falę renowacji, ponieważ cel planu odbudowy i zwiększania odporności nie obejmie całości zasobów budowlanych. Rumunia musi dalej udoskonalać ramy polityki, aby przyspieszyć renowację budynków. Realizacja celów pakietu "Gotowi na 55" będzie wymagać dalszego zwiększenia ambicji w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej.
(24) Chociaż przyspieszenie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej oraz odchodzenia od paliw kopalnych spowoduje znaczne koszty restrukturyzacji w kilku sektorach, Rumunia może skorzystać z mechanizmu sprawiedliwej transformacji w kontekście polityki spójności, aby złagodzić społeczno-gospodarcze skutki transformacji w najbardziej dotkniętych nimi regionach. Ponadto Rumunia może wykorzystać Europejski Fundusz Społeczny Plus, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 15 , do poprawy możliwości zatrudnienia i wzmocnienia spójności społecznej.
(25) W świetle dokonanej przez Komisję szczegółowej oceny sytuacji i powyższej oceny Rada przeanalizowała krajowy program reform na 2022 r. i program konwergencji na 2022 r. Zalecenia Rady na mocy art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 znajdują odzwierciedlenie w zaleceniach 1, 2 i 3. Polityki fiskalne, o których mowa w zaleceniu 1, pomagają między innymi eliminować zakłócenia związane z dużym i utrzymującym się deficytem obrotów bieżących, ponieważ lepsze salda budżetowe pomogą ograniczyć znaczne potrzeby całej gospodarki Rumunii w zakresie finansowania zewnętrznego. Polityki, o których mowa w zaleceniu 2, pomagają między innymi przeciwdziałać zagrożeniom związanym z konkurencyjnością. Polityki, o których mowa w zaleceniu 3, pomagają przeciwdziałać między innymi zagrożeniom związanym z rachunkami zewnętrznymi w dłuższym okresie,
NINIEJSZYM ZALECA Rumunii podjęcie w latach 2022 i 2023 działań mających na celu:
1 Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1.
2 Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25.
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).
4 Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony (Dz.U. L 71 z 4.3.2022, s. 1).
5 Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami (Dz.U. L 212 z 7.8.2001, s. 12).
6 Dok. ST 12319/21; dok. ST 12319/21 ADD1.
7 Decyzja Rady (UE) 2020/509 z dnia 3 kwietnia 2020 r. w sprawie istnienia nadmiernego deficytu w Rumunii (Dz.U. L 110 z 8.4.2020, s. 58).
8 Zalecenie Rady z dnia 3 kwietnia 2020 r. mające na celu likwidację nadmiernego deficytu budżetowego w Rumunii (Dz.U. C 116 z 8.4.2020, s. 1).
9 Zalecenie Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Rumunię programu konwergencji na 2021 r. (Dz.U. C 304 z 29.7.2021, s. 107).
10 Dane liczbowe odzwierciedlają poziom rocznych kosztów budżetowych tych środków wprowadzanych od jesieni 2021 r., w tym bieżących dochodów i wydatków, a także - w stosownych przypadkach - środków w zakresie nakładów inwestycyjnych.
11 Zakłada się, że łączna liczba wysiedleńców, którzy dotrą z Ukrainy do Unii, osiągnie stopniowo 6 mln do końca 2022 r., a ich rozmieszczenie geograficzne szacuje się na podstawie wielkości istniejącej diaspory, względnej liczby ludności przyjmującego państwa członkowskiego oraz rzeczywistego rozmieszczenia wysiedleńców z Ukrainy w całej Unii od marca 2022 r. W przypadku kosztów budżetowych na osobę szacunki opierają się na modelu mikrosymulacyjnym Euromod opracowanym przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji, z uwzględnieniem zarówno transferów pieniężnych, do których osoby te mogą być uprawnione, jak i świadczeń rzeczowych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna.
12 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 159).
13 Eurostat (2020), udział importu z Rosji w imporcie ogółem. Średnia wielkość całkowitego importu dla UE-27 opiera się na wielkości importu spoza UE-27. W przypadku Rumunii całkowity import obejmuje handel wewnątrzunijny. Dane dla ropy naftowej nie obejmują produktów rafinowanych.
14 Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.U. L 275 z 25.10.2003, s. 32).
15 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 21).
