W ramach programu „Za Życiem” rząd tworzy środowiskowe domy samopomocy (ŚDS). To placówki dzienne, w których osoba z niepełnosprawnościami czy też w kryzysie psychicznym może znaleźć wsparcie i terapię blisko miejsca zamieszkania. Nie są one jednak dostosowane do potrzeb osób z autyzmem. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie środowiskowych domów samopomocy zostało podpisane przez minister Elżbietę Rafalską i opublikowane w Dzienniku Ustaw w dniu 22 maja br.
- W związku z realizacją programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za Życiem” wystąpiła konieczność zapewnienia miejsc w ośrodkach wsparcia osobom ze spektrum autyzmu lub osobom z niepełnosprawnością sprzężoną, w tym miejsc całodobowego pobytu. Osoby, o których mowa, nie znajdowały często miejsca w ŚDS. Sytuacja ta spowodowana była zwykle niewystarczającą liczbą kadry przypadającej na jednego uczestnika, brakiem specjalistów, co wiązało się dla takich uczestników z niewystarczającym standardem usług i wyposażenia ŚDS – argumentuje dla Prawo.pl Marcin Zieleniecki, wiceminister MRPiPS.
W szkole, ile rodzic dziecka autystycznego wywalczy, tyle uczeń ma - czytaj tutaj>>
Prawna gwarancja jakości
RPO uważa, że proponowane zmiany nie wystarczą, by respektować prawa osób ze spektrum autyzmu. Środowiskowe domy samopomocy muszą spełniać specjalne standardy i trzeba to zagwarantować prawnie. W wystąpieniu do MRPiPS wskazuje co zrobić, by pomoc państwa dla osób ze spektrum autyzmu i ich rodzin, obiecywana w programie "Za życiem", była naprawdę skuteczna.
Sprawdź w LEX: Przez jaki okres nauki gmina powinna zapewnić uczniowi z niepełnosprawnością sprzężoną dowóz do szkół? >
Po pierwsze muszą być to małe, specjalistyczne placówki oddzielne dla osób z autyzmem oraz dla osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi, gdyż każda z tych grup osób wymaga innego wsparcia. Po drugie trzeba ograniczyć liczbę uczestników środowiskowych domów samopomocy dla osób ze spektrum autyzmu do 10. Natomiast wskaźnik zatrudnienia pracowników zespołu wspierająco-aktywizującego powinien wynosić 1:1 (1 etat na 1 uczestnika).
I w końcu finansowanie środowiskowych domów samopomocy dla osób ze spektrum autyzmu musi być wyższe, gdyż wdrożenie nowych rozwiązań spowoduje zwiększenie zadań.
MRPiPS zapewnia, że pochyliło się nad postulatami RPO, chociaż nie wszystkie zostały spełnione w kształcie zaproponowanym przez PRO. I tak wprowadzone zmiany dadzą możliwość prowadzenia ŚDS tylko dla osób z ze spectrum autyzmu lub tylko dla osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi, bądź łącznie dla tych osób.
Decyzja pozostawiona dla samorządów
O rodzaju placówki mają zadecydować samorządy w zależności od potrzeb w danej gminie lub powiecie. Nowelizacja określa też standard zatrudnienia pracowników zespołu wspierająco-aktywizującego. MRPiPS uznało, że wystarczająca kadra to nie mniej niż 1 etat na 3 uczestników dla nowego typu domu oraz określa minimalną liczbę osób w takim ŚDS - nie mniejszą niż 5, jeżeli uczestnikami domu są wyłącznie osoby ze spektrum autyzmu, oraz 7, jeżeli uczestnikami domu są wyłącznie osoby z niepełnosprawnościami sprzężonymi albo osoby ze spektrum autyzmu i niepełnosprawnościami sprzężonymi.
„Dodatkowe „podwyższone” i dostosowane do tej grupy osób niepełnosprawnych standardy zostały już wprowadzone rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2018 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz. U. poz. 2411) i są to: wyposażenie jednostki w pokój wyciszeń; wprowadzenie treningu umiejętności komunikacyjnych, w tym z wykorzystaniem alternatywnych i wspomagających sposobów porozumiewania się osób niemówiących (AAC).” - czytamy w odpowiedzi na pytania Prawo pl. wydziału Prasowego MRPiPS.
Czytaj w LEX: Ustawa "Za życiem" - zadania OPS >
Natomiast wysokość dotacji ogółem na uczestnika ze spektrum autyzmu i sprzężonymi niepełnosprawnościami w roku 2019 wynosi 2 278,25 zł. Obecnie nie planuje się zwiększenia tej kwoty.
Sprawdź w LEX: Ilu uczniów ze stwierdzonym autyzmem może uczęszczać do jednej klasy? >
Nieadekwatne zapisy prawa
Zdaniem rzecznika praw obywatelskich już sama ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 r. nie daje podstaw prawnych do odpowiedniego wsparcia dla osób wymagających indywidualnego traktowania z uwagi na zaburzenia spektrum autyzmu. Zgodnie z nią osoby z zaburzeniami psychicznymi podzielono na trzy kategorie: chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne), upośledzone umysłowo (niepełnosprawne intelektualnie) oraz wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych. Zaburzenia ze spektrum autyzmu nie mieszczą się w żadnej z tych kategorii.
- Ewentualne wprowadzenie zmian w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, o co apeluje RPO, leży poza kompetencjami Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Niemniej wprowadzając nowy typ ŚDS – D, postulaty RPO zostały uwzględnione w granicach obowiązującego prawa – zapewnia Marcin Zieleniecki, wiceminister MRPiPS.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
