Szczepimy miliony, a ustawy o funduszu kompensacyjnym - brak

Choć w Polsce odnotowano już ponad tysiąc ciężkich niepożądanych odczynów poszczepiennych, to wciąż nie ma ustawy wprowadzającej szybką ścieżkę uzyskania odszkodowania. Ponadto, zgodnie z projektem, pieniądze będą tylko wtedy, gdy producent wpisze dane działanie niepożądane do charakterystyki produktu. Im później to zrobi, tym mniejsze szanse na rekompensatę.

Od 27 grudnia 2020 roku do wtorku 4 maja 2021 roku podano 11 995 786 miliona dawek szczepionki przeciwko Covid-19, a do 9 maja już wszyscy dorośli Polacy będą mieli wystawione e-skierowania. Do 3 maja 2021 roku do Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgłoszono 7192 niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP), z czego 6086 miały charakter łagodny – czyli było to zaczerwienienie oraz krótkotrwała bolesność w miejscu wkłucia. Oznacza to, że 1106 przypadków było poważnych, z tego 82 osoby po szczepieniu zmarły, a blisko 100 było hospitalizowanych. Dla nich miał zostać uchwalona uproszczona ścieżka odszkodowawcza i powołany tzw. fundusz kompensacyjny. Tyle, że projekt ustawy wciąż nie trafił do Sejmu, a nawet gdy zostanie uchwalony - uzyskanie odszkodowania może być trudne.

Rząd myśli kwartał nad odszkodowaniami

18 stycznia 2021 roku Ministerstwo Zdrowia skierowało do prekonsultacji publicznych projekt nowelizacji ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, który przewiduje świadczenie kompensacyjne za niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) z nowo utworzonego Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Jak przekonywał wówczas resort, celem funduszu jest zapewnienie pacjentom środków prawnych umożliwiających szybkie uzyskanie świadczenia pieniężnego w związku z zaistniałymi działaniami niepożądanymi spowodowanymi przez podanie szczepionki przeciwko Covid-19, ale też obowiązkowej dla osób do 19 roku życia. Pierwszy przypadek śmierci po podaniu szczepionki przeciwko koronawirusowi odnotowano dwa dni później, 20 stycznia zmarł 73-letni mężczyzna, zaszczepiony 19 stycznia w  Domu Pomocy Społecznej w Ostrowinie, w województwie dolnośląskim.
Projekt do oficjalnych już konsultacji publicznych trafił 9 kwietnia. Uwagi można było zgłaszać przez 14 dni. Do dziś nie ma jednak informacji, kto zgłosił i jakie, a prace nad projektem nie posuwają się do przodu.

– Ta ustawa powinna zostać uchwalona jak najszybciej, po to, aby zapewnić rekompensaty dla osób, u których wystąpiły już niepożądane odczyny poszczepienne tzw. NOP-y ale też dlatego, że może przyczynić się do zwiększenia zaufania społecznego do szczepień, poprzez zapewnienie bezpieczeństwa prawnego w zakresie uzyskiwania świadczeń pieniężnych z tytułu powikłań poszczepiennych - mówi Monika Kwiatkowska, radca prawny. - Doniesienia medialne o poważnych powikłaniach poszczepiennych zniechęcają część społeczeństwa do zaszczepienia się. Dlatego też nie wystarczą akcje edukacyjne namawiające do szczepień, konieczne jest wprowadzenie szybkiej  i prostej ścieżki uzyskiwania rekompensaty za NOP-y  bez konieczności odwoływania się do dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej - dodaje. Z raportów o niepożądanych odczynach poszczepiennych wynika zaś, że z pewnością są osoby zainteresowane świadczeniami.

Są zmarli i hospitalizowani

Zgodnie  z aktualizowanym codziennie raportem o NOP, na dzień 3 maja odnotowano 1106  poważnych niepożądanych odczynów poszczepiennych, z tego 82 osoby zmarły. Przykładowy opis z raportu: mężczyzna, woj. podkarpackie, powiat przeworski, około 10 min po szczepieniu i wyjściu na korytarz osunął się z krzesła na podłogę. Ciśnienie 200/100mmHg, zgon. Tyle że, o czym już pisaliśmy, projekt w sprawie Funduszu Kompensacyjnego nie przewiduje rekompensat dla najbliższych członków rodziny. Blisko 100 osób było zaś hospitalizowanych, na przykład kobieta z woj. świętokrzyskiego. Była hospitalizowana przez 4 dni, bo po 30 godzinach od szczepienia odnotowano u niej duszność, uczucie ucisku w klatce piersiowej, obrzęk twarzy i uczucie drętwienia warg i twarzy. Zgodnie z projektem w przypadku wstrząsu anafilaktycznego, wymagającego obserwacji na SOR albo izbie przyjęć lub hospitalizacji do 14 dni, pacjent powinien otrzymać 3 tys. złotych. Czy ci, którzy byli hospitalizowani mogą liczyć na świadczenie?
– Teoretycznie tak – odpowiada Jolanta Budzowska, radca prawny, partner w kancelarii  Fiutowski i Partnerzy. - Zgodnie z projektem wniosek o przyznanie świadczenia może być złożony w terminie roku od dnia, który był ostatnim dniem obserwacji albo hospitalizacji spowodowanych działaniem niepożądanym – tłumacz mec. Budzowska. Zatem jeśli ustawa wejdzie w życie w tym roku, osoby z ciężkimi NOP zdążą złożyć wniosek o świadczenie. – Tylko dany NOP musi być ujawniony w tzw. Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL). Pieniądze za problemy zdrowotne po szczepieniu będą należeć się tylko, gdy producent dokona odpowiedniego wpisu na liście niepożądanych działań leku. Jeśli zatem dany odczyn nie jest opisany w ChPL, świadczenie nie będzie się należało - wyjaśnia mec. Budzowska.  producenci szczepionek jednak dokonują aktualizacji, co wówczas? - W przypadku aktualizacji ChPL polegającej na dodaniu niewymienionego w niej wcześniej działania niepożądanego, wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego dotyczącego takiego działania niepożądanego, może być złożony w terminie roku od tej aktualizacji, jednak nie później niż w ciągu 3 lat od dnia wykonania szczepienia ochronnego – dodaje mec. Budzowska. 

Niepożądane objawy opóźnione - mogą pozbawić świadczenia

Jest jednak jeszcze jeden problem. Ostateczny termin na złożenie wniosku w przypadku szczepień przeciwko COVID-19 przeprowadzonych w okresie po 26 grudnia 2020 r., a przed dniem wejścia w życie ustawy, upływa z 30 września 2022 r.  Może się więc zdarzyć, że w przypadku zdarzenia wywołanego działaniem niepożądanym szczepionki zaaplikowanej w tym okresie, a dopisanym następnie do ChPL np. w październiku 2022 r., poszkodowani pacjenci zostaną bez świadczenia. - Nie jest to przykład akademicki, zważywszy m.in. na przebieg prac Europejskiej Agencji Leków (EMA) i wprowadzenie uzupełnienia do Charakterystyki Produktu Leczniczego szczepionki AstraZeneca  w postaci ostrzeżenia o przypadkach zdarzeń zakrzepowo-zatorowych, które wystąpiły w związku czasowym ze szczepieniem przeciw COVID-19 preparatem tej firmy. Analizy zajęły kilka miesięcy, a nie w każdym przypadku skutki uboczne mogą ujawnić się w tak krótkim czasie – mówi mec. Budzowska.  Pozostaje jeszcze najważniejszy problem. Warunkiem uzyskania świadczenia jest  udowodnienie związku przyczynowo- skutkowego, a nie tylko – jak dotychczas – czasowego – z faktem zaszczepienia. Opinię o tym, czy wystąpienie NOP miało związek ze szczepieniem, wyda Zespół do Spraw Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Wypłata świadczenia kompensacyjnego będzie następowała na podstawie decyzji wydawanej przez Rzecznika Praw Pacjenta z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Decyzja ma być wydana maksymalnie w terminie 60 dni od dnia otrzymania kompletnego wniosku, a wypłata pieniędzy nastąpi w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji. . Na decyzję przysługiwać będzie skarga do sądu administracyjnego. - Oczywiście można dyskutować o szczegółach zaproponowanych rozwiązań, ale ważne jest aby ta regulacja, nawet niedoskonała, jak najszybciej zaczęła obowiązywać - kwituje mec. Kwiatkowska.