Odpowiedzialność karna lekarza

Czy lekarz może odpowiadać karnie na podstawie art. 155 Kodeksu karnego za śmierć płodu w 34 tygodniu ciąży, która nastąpiła przed rozpoczęciem porodu, a pacjentka przebywała w oddziale patologii ciąży? Proszę o uwzględnienie komentarzy do Kodeksu karnego w zakresie odpowiedzialności lekarzy profesorów A. Zolla i M. Filara.

Artykuł 155 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks Karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.; dalej jako: k.k.) dotyczy odpowiedzialności karnej za nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka. Powszechnie w doktrynie prezentowany jest pogląd, że przestępstwa tego można dopuścić się jedynie w stosunku do człowieka, przy czym należy przez to rozumieć organizm ludzki od chwili narodzin do chwili śmierci. Przy takiej interpretacji przestępstwa z art. 155 k.k. nie można dopuścić się zatem w stosunku do płodu przed rozpoczęciem porodu.

Inne, dodatkowe okoliczności podane w pytaniu nie miałyby w tej sytuacji żadnego znaczenia. W doktrynie a także w orzecznictwie sądowym pojawia się jednak także pogląd o rozciągnięciu ochrony prawnokarnej także na płód, który zdolny jest do życia poza organizmem matki. Wydaje się, że wskazana w pytaniu okoliczność, że płód miał już 34 tydzień może świadczyć o takiej możliwości. Oczywiście zawarte w pytaniu dane nie pozwalają na stwierdzenie, czy płód zdolny byłby do życia poza organizmem matki. Stwierdzenia takiego mógłby dokonać jedynie biegły w konkretnej sprawie i na podstawie wszystkich jej okoliczności. Fakt przebywania pacjentki w oddziale patologii ciąży ma tu najmniejsze znaczenie. Istotne mogłyby być jedynie powody, dla których pacjentka ta znajdowała się na takim właśnie oddziale, które oczywiście powinny być przy wydawaniu opinii uwzględnione. Opinia taka powinna zresztą być w konkretnej sprawie, w moim przekonaniu, sporządzona niezależnie od przyjętego poglądu co do możliwości popełnienia przestępstwa z art. 155 k.k. w stosunku do płodu.

Pierwszy ze wskazanych poglądów podzielany jest przez prof. Andrzeja Zolla (zob. Kodeks karny. Część szczególna, Kraków 1999, por. teza 5 do art. 155 k.k.).

Prof. Marian Filar nie zajmuje w tej kwestii jednoznacznego stanowiska, aczkolwiek wskazuje na występowanie w doktrynie i orzecznictwie drugiego z wyżej prezentowanych tu poglądów (zob. Lekarskie prawo karne, Kraków 2000, por. przyp. 55 na str. 197).

Jak wyżej wskazano w doktrynie przeważa jednak pogląd, że przestępstwa z art. 155 k.k. nie można dopuścić się względem płodu, możliwe jest jednak dokonanie takiej kwalifikacji w razie popełnienia przez lekarza błędu w sztuce w czasie trwania porodu. Nie oznacza to oczywiście, że lekarz nie może ponieść odpowiedzialności, w tym także karnej w omawianej sytuacji. W szczególności rozważać ją trzeba na gruncie przepisów Kodeksu karnego dotyczących ochrony płodu. Istnienie tych przepisów stanowi jedno z ważniejszych uzasadnień dla przyjęcia, że art. 155 k.k. nie miałby zastosowania w odniesieniu do śmierci płodu przed rozpoczęciem porodu.