Lekarze i farmaceuci nie mogą brać udziału w konkursach organizowanych przez firmy farmaceutyczne

Komentarz omawia podstawowe kwestie związane z organizowaniem oraz udziałem w konkursach dla lekarzy oraz farmaceutów w kontekście zakazu kierowania do osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, oferowaniu i obiecywaniu korzyści materialnych.

1. Wprowadzenie

Praktyka pokazuje, że bardzo częstym zjawiskiem na rynku farmaceutycznym jest organizowanie różnego rodzaju konkursów dla lekarzy i farmaceutów. Przepisy sektorowe nie regulują w sposób wyczerpujący takich działań. Analizując przepisy, trzeba zwrócić uwagę zwłaszcza na ustawę z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 z późn. zm.) – dalej u.p.f. odnoszącą się do korzyści, które mogą otrzymywać osoby uprawnione do wypisywania recept oraz osoby prowadzące obrót produktami leczniczymi. Ponadto, nie można zapominać o istnieniu ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540 z późn. zm.).

2. Regulacje prawne

Zgodnie z art. 58 ust. 1 u.p.f. zabrania się kierowania do osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, oferowaniu i obiecywaniu korzyści materialnych, prezentów i różnych ułatwień, nagród, wycieczek oraz organizowaniu i finansowaniu spotkań promocyjnych produktów leczniczych, podczas których przejawy gościnności wykraczają poza główny cel tego spotkania. Artykuł 58 ust. 2 u.p.f. zabrania także przyjmowania wyżej wymienionych korzyści.
Spod powyższego zakresu niedozwolonych działań wyłączone są dwie grupy aktywności. Po pierwsze, zgodnie z art. 58 ust. 3 u.p.f. zakaz nie dotyczy dawania lub przyjmowania przedmiotów o wartości materialnej nieprzekraczającej kwoty 100 złotych, związanych z praktyką medyczną lub farmaceutyczną, opatrzonych znakiem reklamującym daną firmę lub produkt leczniczy. Takie przedmioty mogą być więc nagrodą w ramach konkursów stanowiących reklamę leków.
Drugą grupą działań nieobjętych przywołaną regulacją prawa farmaceutycznego są takie konkursy, których nie stanowią reklamy produktu leczniczego. Warto jednak pamiętać, że istniejąca w art. 52 ust. 1 u.p.f. definicja reklamy jest bardzo szeroka i skupiona nie tyle na samej treści przekazu, co raczej na celu podejmowanych działań. Zgodnie z tym przepisem reklamą produktu leczniczego jest działalność polegająca na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego mająca na celu zwiększenie liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych. Ilekroć więc jakiś konkurs będzie mieć choćby pośrednie odniesienie do produktu leczniczego, wtedy istnieje możliwość uznania go za działanie promocyjne.
Organizując różnego rodzaju konkursy trzeba mieć na uwadze także przepisy dotyczące loterii promocyjnych. Zgodnie z ustawą o grach hazardowych loterie promocyjne to takie, w których uczestniczy się przez nabycie towaru, usługi lub innego dowodu udziału w grze i tym samym nieodpłatnie uczestniczy się w loterii, a podmiot urządzający loterię oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe. Na rynku farmaceutycznym możemy mieć z nimi do czynienia na przykład w sytuacji, gdy za zamówienie produktu przekazywana byłaby jakaś korzyść.
W tym miejscu należy przypomnieć o istnieniu niemal niestosowanego w praktyce przepisu art. 53 ust. 2 u.p.f., który zabrania prowadzenia reklamy produktu leczniczego w postaci oferowania lub obiecywania jakichkolwiek korzyści w sposób pośredni lub bezpośredni w zamian za nabycie produktu leczniczego lub dostarczanie dowodów, że doszło do niego. Powszechnie uważa się, że rabaty wynikające z dobrej praktyki handlowej nie są objęte tym przepisem (poza zakresem niedozwolonym na gruncie art. 49 ust. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.). Ponieważ prawo farmaceutyczne dotyczy reklamy leków, to warto podkreślić, że analogicznych przepisów nie ma w odniesieniu do wyrobów medycznych czy środków spożywczych.

3. Przepisy a praktyka

Z dotychczasowego orzecznictwa Głównego Inspektora Farmaceutycznego dotyczącego konkursów i nagród można wysnuć wniosek, że w ramach konkursów stanowiących reklamę leków nagrodami nie mogą być przedmioty o znacznej wartości materialnej, czy też wycieczki.
Kluczowa dla zagadnienia jest decyzja dotycząca promocji leku w formie ogłoszenia konkursu w czasopiśmie „Farmacja i ja"1. W ramach przedmiotowego konkursu, prowadzonego pod hasłem: „Wymyśl hasło, wygraj Toyotę Aygo", osobom prowadzącym obrót produktami leczniczymi oferowana była korzyść majątkowa w postaci samochodu osobowego wskazanej powyżej marki. Zgodnie z zasadami konkursu, aby wygrać wspomnianą nagrodę należało: 1. Ułożyć hasło, które jest rekomendacją dla przedmiotowego leku. 2. Wysłać je sms-em pod wskazany numer. Hasło musiało zaczynać się od nazwy leku. 3. Sprzedać, w czasie trwania konkursu, co najmniej jedno opakowanie reklamowanego leku i uzyskać zgodę kierownika lub właściciela apteki, na udostępnienie danych sprzedażowych tego produktu. Główny Inspektor Farmaceutyczny uznał, że konkurs ten jest niezgodny z prawem farmaceutycznym.

(...)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie