W zakresie leczenia psychiatrycznego oraz leczenia uzależnień przepisy stanowią, że świadczenia te udzielane są bezpłatnie. Potwierdza to również NFZ w swoich zarządzeniach i informatorach. Za świadczenia te obecnie płaci świadczeniodawcom NFZ ze środków budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia. Fundusz opłaca z tych środków jedynie świadczenia udzielone osobom nieubezpieczonym.
Czy wobec wyczerpania limitów w kontrakcie istnieje możliwość, żeby różnicę pomiędzy ilością świadczeń wykonanych a zapłaconych fundusz pokrył z dotacji celowej z ministerstwa w zakresie świadczeń psychiatrycznych, leczenia uzależnień i chorób zakaźnych?

Świadczeniobiorcom przysługują świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień udzielane świadczeniodawcom na podstawie umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia. Są one jednak limitowane wysokością zawartej umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Niezależną podstawą do udzielania świadczeń psychiatrycznych, oderwaną od ewentualnego posiadania uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego, są zasady wynikające z przepisów art. 12 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. Świadczenia udzielane na tej podstawie finansowane są dodatkowo przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ze środków budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia. Ograniczeniem pozostaje tutaj rozmiar zaplanowanych przez Ministra Zdrowia środków budżetowych na dany rok i przeznaczonych na ten właśnie cel.
Zgodnie z treścią art. 15 u.ś.o.z. świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie. Jak stanowi art. 15 ust. 2 pkt 4 u.ś.o.z. świadczeniobiorcy przysługują świadczenia gwarantowane między innymi z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. W takim przypadku podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez Fundusz jest umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarta pomiędzy świadczeniodawcą a dyrektorem oddziału wojewódzkiego Funduszu. Co istotne, z uwagi na ograniczenia w zakresie możliwości finansowania świadczeń opieki zdrowotnej, wysokość łącznych zobowiązań Funduszu wynikających z zawartych ze świadczeniodawcami umów nie może przekroczyć wysokości kosztów przewidzianych na ten cel w planie finansowym Narodowego Funduszu Zdrowia.
Ustawodawca w sposób wyjątkowy traktuje jednak określoną grupę pacjentów i dąży jednocześnie do zapewnienia tej grupie szczególnej ochrony zdrowotnej. I tak zgodnie z brzmieniem art. 12 u.ś.o.z. przepisy ustawy nie naruszają przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej udzielanych bezpłatnie bez względu na uprawnienia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego przez zakłady opieki zdrowotnej na podstawie art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.), art. 26 ust. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 z późn. zm.), art. 10 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.) czy też na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 z późn. zm.) - w przypadku świadczeń zdrowotnych związanych ze zwalczaniem chorób, zakażeń i chorób zakaźnych. W tym miejscu podkreślić należy, iż świadczenia udzielane na rzecz wskazanych wyżej osób (chorym psychicznie - wykazującym zaburzenia psychotyczne, upośledzonym umysłowo, osobom uzależnionym od alkoholu, osobom, które w wyniku używania środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych albo używania ich w celach medycznych znajdują się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji) przysługują im bez względu na uprawnienia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Artykuł 13 u.ś.o.z., zgodnie z którym świadczenia opieki zdrowotnej udzielane świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni są finansowane z budżetu państwa, obejmuje swoim zakresem podmiotowym zupełnie inną grupę osób, a mianowicie kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu oraz osoby, które nie ukończyły 18. roku życia.

W przypadku świadczeń udzielanych na podstawie przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, sposób ich finansowania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2008 r. w sprawie sposobu i trybu finansowania z budżetu państwa świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 137, poz. 858). Jak stanowi § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia świadczenia opieki zdrowotnej, o których mowa wyżej są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ze środków budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia. Zgodnie z przyjętą procedurą centrala Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie danych otrzymanych z oddziałów wojewódzkich Funduszu sporządza miesięczne sprawozdania z wykonanych przez świadczeniodawców i rozliczonych przez świadczeń i przekazuje je ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, wraz z wnioskami o uruchomienie dotacji. Właściwy zaś do spraw zdrowia minister, w terminie 30 dni od dnia otrzymania sprawozdań wraz z wnioskiem o uruchomienie dotacji, przekazuje centrali Narodowego Funduszu Zdrowia dotację na sfinansowanie wskazanych w sprawozdaniu świadczeń, w ramach zaplanowanych na dany rok środków budżetowych przeznaczonych na ten cel.
Artur Paszkowski