Ostatnio przyjmowałem pacjenta nieposiadającego ubezpieczenia zdrowotnego. Wymagał leczenia lekiem, który refundowany jest przez NFZ.
Nie orientuję się czy w takiej sytuacji, kiedy pacjent jest nieubezpieczony mogę taką receptę wypisać?
Co mówią o tym przepisy prawne?
Czy są jakieś regulacje to określające?

Uprawnienie do zaopatrzenia w leki przysługuje nie tylko osobie objętej ubezpieczeniem (obowiązkowym lub dobrowolnym), ale również osobie posiadającej obywatelstwo polskie i posiadającej miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która spełnia kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.), osobie posiadającej obywatelstwo polskie i posiadającej miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która nie ukończyła 18. roku życia lub jest w okresie ciąży, porodu i połogu a także osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego a korzystającej ze świadczeń zdrowotnych na podstawie przepisów o koordynacji. Brak jednak któregokolwiek ze wskazanych wyżej tytułów do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej wyklucza możliwość zaopatrzenia pacjenta w refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia leki i wyroby medyczne. Co istotne, w przypadku braku w ogóle uprawnień po stronie pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej osoba wystawiająca receptę w odpowiedniej rubryce recepty wpisuje oznaczenie "X". Skutkiem powyższego będzie konieczność poniesienia przez pacjenta pełnej odpłatności za nabycie leku.
Zgodnie z przepisem art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie. W szczególności zaś, jak stanowi art. 15 ust. 2 pkt 14 u.ś.o.z., świadczeniobiorcy przysługują świadczenia gwarantowane z zakresu leków.
Sposób realizacji uprawnień świadczeniobiorcy do zaopatrzenia w leki określa przepis art. 34 u.ś.o.z. Otóż zaopatrzenie to przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego a więc przez lekarza, lekarza dentystę będącego świadczeniodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarza, lekarza dentystę, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Co istotne jednak, zaopatrzenie w leki przysługuje świadczeniobiorcy także na podstawie recepty wystawionej przez lekarza niebędącego lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli tylko posiada on prawo wykonywania zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia umowę upoważniającą go do wystawiania takich recept.

Odnosząc powyższe ustalenia do treści sformułowanego pytania wskazać należy, iż świadczeniobiorcą uprawnionym do zaopatrzenia w leki jest, po myśli art. 2 u.ś.o.z., osoba objęta powszechnym - obowiązkowym i dobrowolnym - ubezpieczeniem zdrowotnym, osoba posiadająca obywatelstwo polskie i posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która spełnia kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy o pomocy społecznej, osoba posiadająca obywatelstwo polskie i posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która nie ukończyła 18. roku życia lub jest w okresie ciąży, porodu i połogu a także osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego a korzystająca ze świadczeń zdrowotnych na podstawie przepisów o koordynacji. Zgodnie z przyjętym zatem przez ustawodawcę założeniem fakt objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, wzmiankowany w treści pytania, jest jedynie jednym z kilku tytułów uprawniających pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej, w tym do zaopatrzenia w leki i wyroby medyczne.

W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z przepisem § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U. Nr 97, poz. 646 z późn. zm.) w przypadku braku w ogóle uprawnień po stronie pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej osoba wystawiająca receptę w odpowiedniej rubryce recepty wpisuje oznaczenie "X". Skutkiem powyższego jest następcza konieczność poniesienia przez pacjenta pełnej odpłatności za nabycie leku refundowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W przypadku braku stosownej adnotacji a następnie zrealizowania recepty przez aptekę, ta ostatnia utraci prawo do refundacji jeśli tylko Narodowy Fundusz Zdrowia dowiedzie, iż nie został spełniony jeden z ustawowych warunków zaopatrzenia w leki i wyroby medyczne - pacjent nie był świadczeniobiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Podkreślenia wymaga wreszcie, iż prawidłowość działań osób wystawiających recepty, w tym w szczególności zgodność danych umieszczonych na receptach z prowadzoną dokumentacją medyczną oraz prawidłowość i zasadność wystawienia recepty, może być przedmiotem kontroli wystawiania recept na refundowane leki i wyroby medyczne.
Artur Paszkowski