Wojewoda: wybory sołtysa to nie wybory do parlamentu

Przepisy Kodeksu wyborczego nie mają zastosowania do ustalenia czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach na sołtysa i członków rady sołeckiej. Kwestie te reguluje art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym stwierdził wojewoda dolnośląski.

Rada Gminy Udanin nadała statuty poszczególnym sołectwom położonym na terenie gminy. Zawarła w nich regulacje skopiowane z art. 10 par. 2 i art. 11 par. 2 Kodeksu wyborczego, które pozbawiły czynnego prawa wyborczego w wyborach na sołtysa i członków rady sołeckiej m.in. osoby pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.

Regulacje te pozbawiły też biernego prawa wyborczego osoby skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe oraz osoby, wobec których wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944- 1990 oraz treści tych dokumentów.

Wojewoda dolnośląski stwierdził nieważność tych regulacji jako niezgodnych z przepisami ustawy o samorządzie gminnym, Kodeksu wyborczego, ustawy o Trybunale Stanu oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944- 1990 oraz treści tych dokumentów.
 

Szukasz więcej informacji dotyczących samorządu?
Poznaj LEX Administracja >>
Zdobądź wiedzę, dzięki której Twoja praca stanie się łatwiejsza


Wybory w sołectwach na szczegółowych zasadach

Organ nadzoru wskazał, że przepisy Kodeksu wyborczego mają zastosowanie do wyborów do Sejmu i do Senatu oraz w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej, w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, w wyborach wójta w danej gminie.

Nie mają natomiast zastosowania w wyborach do organów sołectwa.  Organy jednostek pomocniczych gminy nie są bowiem organami jednostki samorządu terytorialnego (na szczeblu gminnym takimi są tylko rada gminy oraz wójt).

Wojewoda podkreślił, że w przypadku określenia zarówno czynnego jak i biernego prawa wyborczego w wyborach na sołtysa i członków rady sołeckiej ma zastosowanie - jako lex specialis w stosunku do art. 10 i 11 Kodeksu wyborczego – art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym.

Przepis ten stanowi, że „Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania”. Nie można więc poprzez analogię stosować wprost do mieszkańców sołectwa i do kandydatów na sołtysów i członków rady sołeckiej wspominanych przepisów Kodeksu wyborczego.

Sołtys to nie organ JST

Organ nadzoru stwierdził, że rada gminy bezpodstawnie pozbawiła czynnego prawa wyborczego w wyborach na sołtysa i członków rady sołeckiej osób pozbawionych praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. Kara ta, jak wynika z treści 25 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Stanu nie odnosi do wyborów organów sołectwa (przepis wymienia organy samorządu terytorialnego).

Rada bezpodstawnie pozbawiała też biernego prawa wyborczego osoby, które złożyły niezgodne z prawem oświadczenie lustracyjne. Wojewoda wskazał, że przepis art. 21a ust. 2a ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów mówi wprawdzie o utracie prawa wybieralności w wyborach organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, ale tylko takiej, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy.

Co do zasady utworzenie jednostki pomocniczej ma charakter fakultatywny (art. 5 ustawy o samorządzie gminnym). Jedynym wyjątkiem jest utworzenie jednostki pomocniczej na podstawie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy, gdzie utworzenie dzielnic miast stołecznego Warszawy jest obowiązkowe.

Za nieistotne naruszenie prawa, organ nadzoru uznał natomiast regulacje powtórzone z Kodeksu wyborczego o nieposiadaniu czynnego prawa wyborczego przez osoby pozbawionej praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, jak i osoby ubezwłasnowolnionej prawomocnym orzeczeniem sądu. Przepisy te stanowią bowiem tylko potwierdzenie stanu prawnego wynikającego  z innych przepisów ustawowych.

rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego nr NK-N.4131.142.1.2018.MC