Powołana ustawa zakładała dobrowolne przekształcenie publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dzięki czemu miały one uzyskać znaczną samodzielność w zakresie gospodarowania środkami finansowymi. Nieznaczny procent publicznych zakładów opieki zdrowotnej skorzystał z powyższej możliwości i uzyskał status SPZOZ. Dopiero w wyniku nałożenia obowiązku przekształcenia w SPZOZ, w związku z wprowadzeniem kas chorych i system kontraktowania świadczeń zdrowotnych ustawą z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 ze zm.), przekształcania objęły ogół publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Nie rozwiązało to jednak problemów finansowych zakładów opieki zdrowotnej będących konsekwencją niedofinansowania ochrony zdrowia ze środków publicznych. Próbą niesienia pomocy publicznej służbie zdrowia miał być, przygotowany przez rząd na początku roku 2008, tzw. Pakiet ustaw zdrowotnych mających zastąpić ustawę z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej zakładający m.in. komercjalizację SPZOZ.

Pod pojęciem komercjalizacji samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej należy rozumieć ich przekształcenie w spółki kapitałowe, akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością, i poddanie ich reżimowi prawnemu charakerystycznemu dla przedsiębiorców działających na zasadach rynkowych. W jej efekcie własność Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego stanie się własnością spółki prawa handlowego.

W gruncie rzeczy propozycja transferu mienia, w zakresie przekształcenia SPZOZ w spółki kapitałowe, jest formą uwłaszczenia spółek kapitałowych, a wywłaszczenia Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, jeśli chodzi o własność gruntów, budynków, urządzeń oraz lokali stanowiących przedmiot użytkowania przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Powyższe rozwiązanie wzbudza wątpliwości, po pierwsze, chociażby z punktu zgodności z konstytucyjną ochroną własności państwowej oraz własności samorządu terytorialnego. Po drugie, wywiera również znaczący skutek w sferze wykonywania zadań władzy publicznej w zakresie ochrony zdrowia. Do realizacji zadań nałożonych na władzę publiczną, m.in. wymienionych w art. 68 ust. 2, 3, 4 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej , konieczna jest własność publiczna, mienie o niekomercyjnym przeznaczeniu, natomiast jego transfer na spółki kapitałowe będzie skutkował utratą mienia Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego i w ten sposób utrudniał, a nawet uniemożliwiał, realizację zadań publicznych w ochronie zdrowia – dojdzie do upośledzenia tzw. wspólnot ryzyka choroby (inaczej wspólnoty ryzyka niezdrowia), zabraknie bowiem mienia niezbędnego do niekomercyjnych form ochrony. Po trzecie, prowadzi do zmiany systemu publicznej ochrony zdrowia na komercyjną opiekę zdrowotną.

Przekształcenia SPZOZ w spółki kapitałowe mogą rodzić szereg innych problemów np. natury ekonomicznej, prawnej czy społecznej.

Alternatywą dla budzącej kontrowersje propozycji obligatoryjnej komercjalizacji mogłoby okazać się przekształcenie SPZOZ w jednoosobowe spółki – Skarbu Państwa lub samorządu – użyteczności publicznej ze 100% własnością publiczną bez prywatyzowania, co służyłoby sprawniejszemu zarządzaniu i gospodarowaniu publicznymi zasobami ochrony zdrowia. Propozycję taką przedstawiał Prezes Federacji Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej Wiktor Masłowski.

Przydatne materiały:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)