Dla kogo układ konsumencki?
Układ konsumencki może stanowić korzystną alternatywę dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, która stała się niewypłacalna, ale jej aktualne przychody np. z tytułu wynagrodzenia za pracę pozwalają przyjąć, że ma szansę spłacić swoje zobowiązania poprzez zawarcie układu z wierzycielami bez konieczności przeprowadzenia likwidacji majątku, tak jak w przypadku upadłości konsumenckiej. Art. 49125 ustawy prawo upadłościowe przewiduje, że przesłankami koniecznymi do uwzględnienia wniosku o zawarcie układu konsumenckiego są powstanie stanu niewypłacalność oraz zdolność pokrywania przez dłużnika do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami, która oceniana jest przez sąd na podstawie możliwości zarobkowych i jego sytuacji zawodowej. Niewypłacalność dłużnika rozumiana jest jako utrata zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Czytaj: Łatwiej o pomoc dla zadłużonych – już obowiązuje nowelizacja prawa upadłościowego>>
Nie wchodząc w rozważania kazuistyczne, można ogólnie stwierdzić, że jeżeli dłużnik nie jest w stanie z uzyskiwanych przychodów dokonywać terminowych spłat swoich wymagalnych zobowiązań, a okoliczności faktyczne nie wskazują, że jest to jedynie stan przejściowy, wówczas można mówić o niewypłacalności osoby fizycznej. W zakresie drugiej z wymienionych przesłanek konieczne jest wykazanie przez dłużnika, że pomimo nieregulowania wymagalnych zobowiązań, jego perspektywy zarobkowe, przy uwzględnieniu przedstawionych przez dłużnika propozycji układowych, dają szansę na spłatę wierzycieli i obsługę kosztów samego postępowania.
Jak otworzyć układ konsumencki?
Postępowanie o zawarcie układu z wierzycielami uruchamiane jest na wniosek dłużnika. Wniosku o układ konsumencki nie może zatem złożyć wierzyciel. Procedura inicjowana jest analogicznie jak w przypadku tradycyjnej upadłości konsumenckiej, czyli poprzez złożenie stosownego wniosku do właściwego sądu rejonowego na formularzu urzędowym. Sąd może również skierować dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości do postępowania o zawarcie układu konsumenckiego, jeżeli dłużnik spełnia kryteria do otwarcia postępowania i nie złożył oświadczenia, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Szczególną rolą sądów będzie zatem badanie sytuacji każdego dłużnika i kierowanie do układu konsumenckiego tych osób których stan majątkowy rokuje na wykonanie układu konsumenckiego.
Sam wniosek zawiera niemal tożsame informacje jak wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej (tj. m.in. podstawowe dane identyfikacyjne, spis wierzycieli, wykaz majątku). Dodatkowym wymogiem jest dołączenie do wniosku wstępnych propozycji układowych, które będą wskazywać sposób spłaty zobowiązań dłużnika. Istotne jest, aby propozycje układowe były realistyczne tj. uwzględniały rzeczywiste możliwości finansowe dłużnika. Dłużnik wraz z wnioskiem zobowiązany jest również do uiszczenia zaliczki na wydatki postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego ogłoszonego przez Prezesa GUS (obecnie ok. 6 000 zł)
Przebieg postępowania
Układ konsumencki pozwala na oddłużenie w ramach wykonaniu układu, przy jednoczesnym zachowaniu majątku dłużnika – co do zasady nie dojdzie np. do sprzedaży nieruchomości i innych składników majątkowych dłużnika, tak jak w przypadku klasycznej upadłości konsumenckiej. Konsument uzyska oddłużenie w momencie spłaty zobowiązań wobec swoich wierzycieli w ramach zawartego układu.
Wraz z postanowieniem o otwarciu postępowania sąd wyznacza nadzorcę sądowego, którego zadaniem jest sporządzenie w porozumieniu z dłużnikiem ostatecznych propozycji układowych, spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych, a następnie zwołanie zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem. Rolą nadzorcy sądowego nie jest zatem, jak w przypadku upadłości konsumenckiej, likwidacja i sprzedaż majątku dłużnika. Termin zgromadzenia ustala w porozumieniu z dłużnikiem. Zgromadzenie wierzycieli co do zasady nie może się odbyć później niż trzy miesiące od dnia otwarcia postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.
Układ zawierany jest na okres nieprzekraczający pięciu lat. Okres ma ten zapewnić dłużnikowi realne szanse na wyjście ze stanu zadłużenia i stanowić alternatywę dla ogłoszenia upadłości. Dodatkowo ustawodawca wydłużył okres pięcioletni w przypadku wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo (np. hipotecznie) na majątku dłużnika, co ma umożliwić kompleksową restrukturyzację zobowiązań. Regulacja ta otwiera perspektywę spłaty wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo w bardziej dogodnym terminie dla dłużnika oraz uwzględnia fakt, że najczęściej zabezpieczone rzeczowo bywają wierzytelności z tytułu kredytu – często o wieloletnim okresie spłaty.
Do układu konsumenckiego, w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy prawo upadłościowe, będą miały zastosowanie przepisy ustawy z 15.5.2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne dotyczące przyspieszonego postępowania układowego. Wraz z otwarciem postępowania o układ konsumencki powstają określone skutki prawne. Do najważniejszych można zaliczyć zawieszenie postępowań egzekucyjnych toczących się co do wierzytelności objętych układem przez okres trwania postępowania, jak również zakaz spłaty zobowiązań objętych układem. Kluczowy etap postępowania tj. głosowanie nad układem przeprowadza się co do zasady na zgromadzeniu wierzycieli – wierzyciele mogą oddać głos bądź bezpośrednio do protokołu bądź w drodze pisemnej. Dla przyjęcia układu, podobnie jak w przyspieszonym postępowaniu układowym, konieczne jest uzyskanie dwóch większości tj. kapitałowej (wierzyciele posiadający co najmniej 2/3 ogólnej sumy wierzytelności głosujących wierzycieli powinni opowiedzieć się za układem) oraz osobowej (większość wierzycieli głosujących powinno poprzeć układ). Po przyjęciu i zatwierdzeniu układu przez sąd upadłościowy właściwe postępowanie ulega zakończeniu i rozpoczyna się etap wykonania układu. Dłużnik ma obowiązek spłaty wierzytelności na warunkach ustalonych w układzie. Konsekwencją braku dotrzymywania warunków spłaty przez dłużnika może być uchylenie układu i powrót do stanu zadłużenia jaki istniał przed zawarciem układu (pomniejszony o kwoty spłacone w ramach układu). W skutek wykonania układu konsument uzyskuje zatem „oddłużenie” podobnie jak w przypadku klasycznej upadłości konsumenckiej.
Podsumowanie
Ustawodawca wprowadzając do porządku prawnego możliwość zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, stworzył zadłużonemu konsumentowi alternatywę dla postępowania upadłościowego o stricte likwidacyjnym charakterze. Tryb układu konsumenckiego daje dłużnikowi, posiadającemu możliwości spłaty wierzycieli choćby w nieznacznej części, perspektywę zachowania całości lub części swoich aktywów i wypracowania rozwiązań dotyczących spłaty na dużo korzystniejszych warunkach. Niejednokrotnie dobrowolna spłata wierzytelności rozłożona na raty okazuje się optymalnym rozwiązaniem również dla wierzycieli, którzy niejednokrotnie nie otrzymują żadnego zaspokojenia w upadłości likwidacyjnej. Nową regulację należy ocenić pozytywnie, zaś o popularności jej stosowania zadecyduje świadomość prawna samych dłużników oraz jej wykorzystanie przez sądy upadłościowe, które otrzymały kompetencję do kierowania rokujących dłużników do tego postępowania.
Autorzy:
Bartosz Magnowski - adwokat, doradca restrukturyzacyjny – partner w Tomasik Groele i Partnerzy
Katarzyna Adamczyk – aplikantka radcowska w Tomasik Groele i Partnerzy