Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Grzegorza B. dotyczącą zasad ustalania prawa do opłat egzekucyjnych zastępcy komornika ustanowionego w związku z odwołaniem lub śmiercią komornika. Trybunał orzekał w sprawie zgodności art. 63 ust. 5 w związku z art. 27a ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji z art. 32 ust. 1 w związku z art. 64 oraz art. 2 konstytucji.

Grzegorz B. w skardze skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego wskazał, że na skutek wyroków sądów odmówiono mu prawa do opłaty egzekucyjnej, którą ustalił prawomocnym postanowieniem w czasie, gdy pełnił funkcję zastępcy komornika. Opłata została przekazana na konto nowego komornika już po jego odwołaniu z funkcji zastępcy komornika. Tym samym sądy odmówiły mu ochrony prawa do wynagrodzenia, za wykonane czynności egzekucyjne, które doprowadziły do skutecznego zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Zdaniem Grzegorza B. komornik oraz zastępca komornika ustanowiony w razie odwołania lub śmierci komornika prowadzą działalność egzekucyjną, na którą składają się takie same czynności. Na własny rachunek i na własne ryzyko pokrywają jednakowe w obu przypadkach koszty tej działalności, co uzasadnia równe traktowanie w zakresie opłat egzekucyjnych. Ocenie Grzegorza B. aktualne brzmienie kwestionowanego przepisu stawia zastępcę komornika w sytuacji podwójnie niekorzystnej. Nie otrzyma on opłat prawomocnie ustalonych przez zmarłego lub odwołanego komornika, nawet jeżeli zostaną pobrane już w czasie jego urzędowania jako zastępcy komornika. Nie otrzyma też opłat prawomocnie przez siebie ustalonych, które nie zostały w czasie jego urzędowania pobrane lub ściągnięte - kwoty te przypadną nowemu komornikowi. Grzegorz B. twierdzi, że jest to odstępstwo od zasady równego traktowania podmiotów wobec prawa i równej ochrony praw podmiotowych.
Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny uznał skargę za uzasadnioną i orzekł, że art. 63 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji w zakresie, w jakim nie przyznaje zastępcy komornika - ustanowionemu w związku z odwołaniem albo śmiercią komornika - prawa do opłat egzekucyjnych prawomocnie przez niego ustalonych przed jego odwołaniem, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 2 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Kwestionowany przepis przewiduje, że komornikowi odwołanemu oraz spadkobiercom zmarłego komornika należą się opłaty prawomocnie ustalone przed odwołaniem lub śmiercią. Jak podkreślił Trybunał Grzegorz B. nie kwestionuje samego przepisu, ale uważa, że powinni być nim objęci także zastępcy komorników. Dlatego zakwestionował art. 63 ust. 5 ustawy o komornikach w zakresie, w jakim nie przyznaje zastępcy komornika, ustanowionemu w związku z odwołaniem albo śmiercią komornika, prawa do opłat egzekucyjnych prawomocnie ustalonych przez zastępcę komornika przed jego odwołaniem lub śmiercią, a które wpłynęły na konto kancelarii już po odwołaniu (śmierci) zastępcy komornika.

W ocenie Trybunału zastępca odwołanego lub zmarłego komornika ma identyczne prawa i obowiązki co komornik: wykonuje na własny rachunek czynności egzekucyjne (art. 3a ustawy), stosuje się do niego przepisy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ubezpieczeniach społecznych, o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Ponosi przy tym odpowiedzialność jak komornik, a zatem tak jak on jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Działania komornika i zastępcy komornika, stanowiące w obu wypadkach formę realizowania powierzonej im władzy publicznej, są więc takie same. To z kolei uzasadnia ich jednakowe traktowanie w zakresie wynagradzania po odwołaniu z pełnionej funkcji, gdyż zarówno praca, jak i ryzyko z nią związane rysują się identycznie. Trybunał podkreślił, że chodzi o zastępcę komornika ustanowionego na wypadek odwołania lub śmierci komornika, a więc zastępcę działającego w sytuacji braku obsadzenia funkcji komornika, nie o osobę faktycznie zastępującą tymczasowo komornika, który jest powołany i pełni urząd.

Kwestionowany przepis powoduje, że opłaty prawomocnie ustalone przez odwołanego komornika, które trafią do kancelarii już w czasie „urzędowania" zastępcy komornika należą się odwołanemu komornikowi (w wypadku śmierci komornika - jego spadkobiercom). Poza tym prawomocnie ustalone opłaty za czynności podjęte przez zastępcę komornika, które nie wpłyną na konto kancelarii przed końcem pełnienia zastępstwa, przypadną nowo powołanemu komornikowi. Zróżnicowanie dwóch grup podmiotów (komornik - zastępca powołany na wypadek odwołania lub śmierci komornika) jest nieuzasadnione w świetle konstytucji – stwierdził Trybunał. Pominięcie zastępcy komornika w art. 63 ust. 5 ustawy o komornikach powoduje nie¬ dające się konstytucyjnie zaaprobować przesunięcie majątkowe pomiędzy dochodami zastępcy komornika a osobą, która objęła po nim rewir. Nowo powołany komornik uzyskuje przywilej kosztem odwołanego zastępcy komornika, a ten ostatni pozbawiany jest wynagrodzenia za wykonaną pracę. Wynikające z zakwestionowanego przepisu kryterium zróżnicowania pozycji prawnej komorników oraz zastępców komorników ma charakter dowolny, a ponadto nie pozostaje w związku z wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, które uzasadniałyby odmienne traktowanie podmiotów podobnych w zakresie ochrony ich praw majątkowych – podsumował Trybunał (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r., sygn. akt SK 5/09).