Strasburg: zburzenie romskiej wioski i eksmisja mieszkańców z naruszeniem praw podstawowych

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 11 października uznał, iż przymusowa eksmisja Romów i zburzenie ich domów, w których mieszkali od lat 1950-tych, odbyło się z naruszeniem prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego mieszkańców.

Skargę do Trybunału wniosło 33 Romów z sześciu romskich rodzin zamieszkałych w jednej romskiej wiosce w rosyjskim obwodzie kaliningradzkim. Wioska powstała po 1956 r., kiedy władze radzieckie zakazały Romom koczowniczego stylu życia i nakazały osiedlenie. Po upadku Związku Radzieckiego skarżący dalej zamieszkiwali w tym samym miejscu, jednakże bez legalizacji zabudowań i bez uzyskania tytułu prawnego do ziemi. W 2006 r., w związku z wcześniej przyjętym planem zagospodarowania okolicy, skarżący zostali przymusowo eksmitowani ze swoich domów, a same domy zburzone. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż taki stan rzeczy stanowił naruszenie ich prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego (art. 8 Konwencji o prawach człowieka) oraz prawa do poszanowania mienia (art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji).

Trybunał zgodził się z zarzutami skarżących na pogwałcenie ich prawa do życia rodzinnego i prywatnego i potwierdził naruszenie art. 8 Konwencji.

Trybunał wskazał, że rodziny skarżących zajmowały sporny teren od czasów istnienia Związku Radzieckiego i przez tak długi czas skarżący zdążyli nawiązać silne więzi z miejscem, w którym żyli. Władze rosyjskie w ogóle nie wzięły tej okoliczności pod uwagę i nakazały eksmisję skarżących i rozbiórkę ich domów jedynie w oparciu o względy formalnoprawne: brak pozwoleń na budowę i niezgodne z prawem zajmowanie terenu. Sądy krajowe nie oceniły w żaden sposób proporcjonalności zastosowanego środka i zupełnie nie uwzględniły argumentów oraz interesów skarżących, skupiając się wyłącznie na samowoli budowlanej skarżących i na nieuregulowanym statusem terenu przez nich zajmowanego. Skarżący nie uzyskali, w toku sądowej kontroli nakazu eksmisji i rozbiórki, możliwości zbadania proporcjonalności eksmisji i rozbiórki do wymogów ochrony ich praw podstawowych z art. 8 Konwencji.

Konsekwencje przymusowej eksmisji skarżących i rozbiórki ich domów w sferze interesów skarżących nie zostały w żaden sposób wzięte pod uwagę przez organy władzy krajowej. Władze nie przedstawiły również skarżącym żadnej praktycznej możliwości przesiedlenia ani rekompensaty za utracone mieszkania. Nie przeprowadzono również ze skarżącymi jakichkolwiek konsultacji co do losów ich domów oraz ewentualnych możliwości przesiedlenia. Trybunał uznał, iż te okoliczności wystarczają, aby uznać naruszenie podstawowego prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego skarżących, a co za tym idzie - naruszenia art. 8 Konwencji o prawach człowieka.

Jeżeli chodzi natomiast o zarzucane naruszenie prawa do poszanowania mienia z art. 1 protokołu nr 1 Konwencji, Trybunał uznał, że nieuregulowany prawnie sposób zajmowania spornej nieruchomości oznaczał, że skarżący nie mieli wystarczająco ustalonego interesu majątkowego w ochronie swego mienia. Tym samym art. 1 protokołu nie znalazł w sprawie zastosowania, a ta część wniesionej skargi została przez Trybunał odrzucona jako niedopuszczalna.

Bagdonavicius i inni przeciwko Rosji - wyrok ETPC z dnia 11 października 2016 r., skarga nr 19841/06.

Katarzyna Warecka