Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną pozwanej w sprawie o zapłatę przypomniał, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Powyższe wynika jednoznacznie z brzemienia art. 321 k.p.c.

Decydujące są żądania stron
Sąd Najwyższy wskazał, że związanie sądu żądaniem pozwu, poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie, ma charakter bezwzględny. Sąd Najwyższy zauważył, że zakaz orzekania ponad żądanie stanowi przejaw zasady dyspozycyjności i kontradyktoryjności. Wynika z niego bowiem to, że o treści wyroku - zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym - decyduje żądanie strony. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w myśl art. 321 k.p.c., sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód ani też więcej niż żądał powód. Nie jest także dopuszczalne zasądzenie świadczenia na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Tym samym, zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się bądź do samego żądania pozwu, bądź do jego podstawy faktycznej.

Właściwe rozumienie pojęcia określonego żądania
Sąd Najwyższy podał, że w omawianym przepisie mowa jest o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., który to przepis wskazuje, że obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie.

Związanie sądu granicami żądań
Sąd Najwyższy podkreślił, że omawiane uregulowanie oznacza, iż sąd jest związany granicami żądania powództwa i nie może dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu ochrony określonej przez samego powoda. Tym samym, sąd nie może zasądzić ponad żądanie, a więc uwzględnić roszczenia w większej wysokości niż żądał powód, również wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że powodowi przysługuje świadczenie w większym rozmiarze. Jednocześnie sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, czyli zasądzić czegoś innego, niż strona powodowa się domagała.

Sąd nie może "wyjść" poza podstawę faktyczną pozwu
Sąd Najwyższy wskazał, że żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna. Oznacza to, że orzeczeniem ponad żądanie jest także oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda. Sąd Najwyższy przypomniał, że w orzecznictwie przyjmuje się, iż wyrok uwzględniający powództwo na podstawie faktycznej, na której powód ani w pozwie, ani w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie opierał powództwa, stanowi przejaw orzeczenia ponad żądanie i tym samym narusza art. 321 k.p.c.

Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie V CSK 612/14, LEX nr 1771393.


LEX nr 1771393.