O zmiany od lat apelowały środowiska związane z ochroną praw ucznia. Zwracały one uwagę, że w prawie brakuje jasnych regulacji, które zapewniałyby odpowiedni standard ochrony. Taka sytuacja - jak wskazywano, uzasadniając projekt - w połączeniu z wiekiem i nieznajomością prawa, czyniła uczniów grupą szczególnie podatną na naruszenia. 

 

Prawa skodyfikowane w ustawie

Proponowany otwarty katalog praw i wolności uczniowskich będzie zawierać m.in. prawo do:

  •     poszanowania godności oraz praw i wolności z niej wynikających,
  •     równego traktowania z innymi uczniami,
  •     rzetelnego i opartego na aktualnej wiedzy naukowej procesu nauczania i wychowania,
  •     poszanowania prywatności, w tym ochrony danych osobowych, informacji medycznej, wizerunku (bez zgody ucznia lub rodziców niepełnoletniego nie można utrwalać/rozpowszechniać wizerunku), zachowania tajemnicy komunikowania się,
  •     posiadania i przechowywania przedmiotów osobistych na terenie szkoły, z wyjątkiem przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu,
  •     kształtowania własnego stroju i wyglądu, z zastrzeżeniem odpowiednich obowiązków,
  •     ochrony praw autorskich własnych utworów,
  •     rozwoju zainteresowań i uzdolnień (udział w konkursach, olimpiadach, turniejach),
  •     organizacji życia szkolnego z zachowaniem równowagi między nauką a czasem wolnym,
  •     uzyskania pomocy materialnej na określonych zasadach,
  •     bezpiecznych i higienicznych warunków nauki,
  •     informacji dotyczących procesu nauczania,
  •     jawnego, sprawiedliwego i umotywowanego oceniania,
  •     kontaktowania się ze szkołą w dostępny sposób,
  •     angażowania się w życie szkoły (samorząd uczniowski, działalność kulturalna, sportowa, wydawnicza),
  •     wyboru członków organów samorządu uczniowskiego i rady szkoły,
  •     składania skarg i wniosków.

W projekcie wskazano również, że uczeń nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi, wniosku lub dostarczenia materiału do publikacji, jeżeli działał zgodnie z prawem.

 

Do tego uczniowi przysługiwać ma wolność:

  •     od wszelkich form przemocy, w tym psychicznej,
  •     od dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu,
  •     sumienia, wyznania i światopoglądu,
  •     słowa i uzewnętrzniania przekonań.

 


Na straży specjalni urzędnicy

Projekt przewiduje wielopoziomową strukturę wsparcia dla uczniów i nadzoru nad przestrzeganiem ich praw:

  •     Szkolny Rzecznik Praw Uczniowskich,
  •     Gminny i Powiatowy Rzecznik – powoływany uchwałą rady gminy lub powiatu; utworzenie na tym poziomie jest fakultatywne,
  •     Wojewódzki Rzecznik – ustanawiany przez Krajowego Rzecznika na wniosek kuratora oświaty; działa przy kuratorium, 
  •     Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich – powoływany przez ministra edukacji; pełni rolę centralną i koordynującą.

Każdy szczebel ma mieć odrębne kompetencje, a wspólnym celem całego systemu jest monitorowanie poszanowania praw ucznia i udzielanie wsparcia w sytuacjach problemowych. Zakres działań rzeczników: 

  •     przyjmowanie i analizowanie skarg składanych przez uczniów lub w ich imieniu,
  •     prowadzenie mediacji w sytuacjach konfliktowych,
  •     wydawanie zaleceń dyrektorom szkół w razie stwierdzenia naruszeń,
  •     organizowanie dyżurów informacyjnych (również online),
  •     prowadzenie działań edukacyjnych i informacyjnych dotyczących praw ucznia,
  •     opiniowanie statutów oraz innych dokumentów wewnętrznych szkół.

 

 

MEN poprawia projekt

W projekcie nowelizacji ustawy – Prawo oświatowe przewidziano obowiązek powoływania rad szkół. Rozwiązanie to ma wzmocnić realny wpływ uczniów, rodziców i nauczycieli na to, jak funkcjonują szkoły i placówki oświatowe. MEN zdecydował się jednak przełożyć wejście w życie tej zmiany do 2028 r.  Kolejne modyfikacje dotyczą rzeczników praw uczniowskich. - Powiązaliśmy funkcję szkolnego rzecznika praw uczniowskich z zadaniami opiekuna samorządu uczniowskiego po to, aby nie mnożyć szkolnych stanowisk oraz zapewnić możliwość wyboru szkolnego rzecznika wyłącznie uczniom, a nie radzie szkoły lub placówki (był to wniosek młodzieżowych organizacji działających na rzecz uczniów) - podał resort.

 

Odroczono o dwa lata – do 1 września 2028 r. – wejście w życie obowiązku tworzenia rad szkół i placówek, w związku z licznymi uwagami zgłoszonymi przez różne środowiska. Zmieniono również nazwę narzędzi stosowanych wobec uczniów – zamiast „środków oddziaływania wychowawczego” w przepisach pojawi się określenie „działania wychowawcze”. Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich został natomiast pozbawiony kompetencji do udziału w postępowaniach sądowych, administracyjnych i dyscyplinarnych wobec nauczycieli. Doprecyzowano także katalog ustawowych praw i obowiązków uczniów.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.