Szkoły nie regulują wyglądu uczniów

Jak przypomina wiceministra edukacji Katarzyna Lubnauer, pytana o to w jednej z interpelacji, regulacja dotycząca praw i obowiązków uczniów w zakresie sposobu ubierania się w szkole może dotyczyć dwóch sytuacji:

określenia w statucie szkoły ogólnych zasad ubierania się uczniów na terenie szkoły lub
określenia obowiązku noszenia przez uczniów jednolitego stroju w szkole.

Rzecznik praw uczniowskich - przeregulowanie czy potrzebna instytucja?>>

Jeden z najczęściej znajdowanych błędów

Próba uregulowania wyglądu uczniów przez szkołę to jeden z częściej wytykanych przez organizację prouczniowskie błędów w statutach. Stowarzyszenie Precedens, we współpracy z Fundacją na rzecz Praw Ucznia, przeprowadziło w roku szkolnym 2024/2025 Warszawski Przegląd Statutowy – projekt obejmujący analizę statutów warszawskich szkół pod kątem zgodności z prawem oświatowym. Wyniki ocen przekazano placówkom wraz z argumentacją i propozycjami zmian. Łącznie sprawdzono blisko 30 statutów szkół podstawowych i średnich (w 2026 r. planowana jest druga edycja przedsięwzięcia). Analiza odbywała się dwutorowo – obejmowała zarówno ocenę postanowień statutów w świetle ustaw, rozporządzeń i orzecznictwa, jak i przygotowanie opinii prawnych z uzasadnieniem oraz rekomendacjami. Każda opinia była weryfikowana przez ekspertów Fundacji na rzecz Praw Ucznia.

W wielu statutach szkół w Polsce nadal funkcjonują zapisy nakazujące „naturalny” kolor włosów, zakazujące koloryzacji, określające dopuszczalny rodzaj fryzury lub zobowiązujące uczniów do wiązania włosów w określony sposób.

Statuty kontrolują kuratorzy

Wiceministra edukacji przypomniała, że nadzór nad statutami szkół sprawują kuratoria oświaty, a nie minister lub resort – to kuratorzy mają uprawnienia do kontroli dokumentacji, udziału w radach pedagogicznych, obserwacji zajęć oraz uchylania zapisów statutów sprzecznych z prawem, a jednocześnie są zobowiązani do wspierania szkół merytorycznie w razie wątpliwości.

- Jednocześnie, obowiązujące przepisy prawa nie ograniczają się jedynie do kontroli ex post statutów już obowiązujących w szkołach/placówkach ani do wydania wyłącznie zaleceń pokontrolnych. Organ nadzoru pedagogicznego został również zobowiązany do wspierania szkoły/placówki w realizacji jej zadań (art. 55 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy). Tym samym dyrektor szkoły/placówki może, w razie wątpliwości, zwrócić się o wsparcie merytoryczne do tego organu. - Wiceministra przypomina, że statuty kontrolują kuratoria - podkreśla Lubnauer.

- Rolą ministra edukacji jest stwarzanie uniwersalnych warunków prawnych – na poziomie przepisów powszechnych, które zagwarantują realizację praw i obowiązków wszystkich interesariuszy procesu edukacji, w szczególności ucznia i jego rodziców, nauczycieli oraz podmiotów organizujących ten proces (jednostka samorządu terytorialnego). Kluczowym dla tego procesu jest uniwersalność i jasność przepisów, tak aby każda indywidualna sytuacja faktyczna mogła być oceniona zgodnie z obowiązującym prawem. W tych warunkach minister edukacji powołał Zespół ds. Praw i Obowiązków Ucznia, efektem pracy którego jest propozycja nowoczesnych rozwiązań kodyfikacyjnych w zakresie praw i obowiązków uczniów - wyjaśnia Lubnauer. Chodzi o ustawę powołującą do życia system ochrony praw ucznia (rzeczniów na różnym szczeblu - centralnym, samorządowym i wewnątrzszkolnym).

Proponowany otwarty katalog praw i wolności uczniowskich będzie zawierać m.in. prawo do:

poszanowania godności oraz praw i wolności z niej wynikających,
równego traktowania z innymi uczniami,
rzetelnego i opartego na aktualnej wiedzy naukowej procesu nauczania i wychowania,
poszanowania prywatności, w tym ochrony danych osobowych, informacji medycznej, wizerunku (bez zgody ucznia lub rodziców niepełnoletniego nie można utrwalać/rozpowszechniać wizerunku), zachowania tajemnicy komunikowania się,
posiadania i przechowywania przedmiotów osobistych na terenie szkoły, z wyjątkiem przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu,
kształtowania własnego stroju i wyglądu, z zastrzeżeniem odpowiednich obowiązków,
ochrony praw autorskich własnych utworów,
rozwoju zainteresowań i uzdolnień (udział w konkursach, olimpiadach, turniejach),
organizacji życia szkolnego z zachowaniem równowagi między nauką a czasem wolnym,
uzyskania pomocy materialnej na określonych zasadach,
bezpiecznych i higienicznych warunków nauki,
informacji dotyczących procesu nauczania,
jawnego, sprawiedliwego i umotywowanego oceniania,
kontaktowania się ze szkołą w dostępny sposób,
angażowania się w życie szkoły (samorząd uczniowski, działalność kulturalna, sportowa, wydawnicza),
wyboru członków organów samorządu uczniowskiego i rady szkoły,
składania skarg i wniosków.

W projekcie wskazano również, że uczeń nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi, wniosku lub dostarczenia materiału do publikacji, jeżeli działał zgodnie z prawem.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.

Zarządzanie oświatą Szkoła i uczeń

Aktualności

Data dodania: 2025-12-26