Badanie przeprowadzono w wylosowanych szkołach (535 szkół)  - operat zaczerpnięto z Rejestru Szkół i Placówek Oświatowych. Zastosowano losowanie warstwowe, uwzględniając województwo, typ gminy, wielkość szkoły oraz typ szkoły (publiczny i niepubliczny). Próba ta stanowiła podstawę do badania programów wychowawczo-profilaktycznych. W drugim etapie, stosując te same kryteria doboru warstw, wylosowane zostały szkoły do badania ankietowego.

Edukacja antydyskryminacyjna nadal na cenzurowanym>>

Niewiele szkoleń na temat równego traktowania

Dyrektorzy i dyrektorki szkół podstawowych zostali poproszeni o oszacowanie odsetka nauczycieli i nauczycielek z ich szkoły, którzy brali udział w programach szkoleniowych poruszających tematykę równego traktowania wszystkich osób. Ponad jedna czwarta z nich (25,7 proc.) odpowiedziała, że żadna osoba z kadry nauczycielskiej z kierowanej przez nich szkoły nigdy nie brała udziału w tego typu
szkoleniu.

 

 

Jeden dyrektor wskazał, że wszyscy nauczyciele i nauczycielki z jego szkoły wzięli udział w warsztatach poruszających tematykę równego traktowania. Biorąc pod uwagę rok szkolny 2019/2020, według oszacowań dyrekcji w prawie trzech czwartych analizowanych szkół (73,4 proc.) ponad połowa nauczycieli i nauczycielek wzięła udział w programach doskonalenia zawodowego. Natomiast tylko w jednej na dziesięć szkół (11,9 proc.) ponad połowa kadry nauczycielskiej brała udział w szkoleniach zawierających treści związane z równym traktowaniem.  Jednym z podstawowych celów badania było znalezienie odpowiedzi na pytanie o to, jak często i z jakich powodów uczniowie szkół podstawowych spotykają się z nierównym traktowaniem oraz z przemocą rówieśniczą w swojej szkole.  Celem było zatem określenie, jak duża jest skala tego zjawiska, a także odpowiedź na pytanie o to, co sprawia, że niektóre osoby są bardziej narażone na doświadczenia tego typu niż inne.

 

Co trzeci uczeń uważa, że jest traktowany surowiej

Niemal jednak trzecia badanych uczniów i uczennic uważa, że nauczyciele bardziej surowo oceniają ich zachowanie w porównaniu do zachowania ich kolegów i koleżanek. Jednocześnie, tylko trochę więcej niż co dziesiąta osoba była zdania, że nauczyciele patrzą na jej wybryki bardziej przychylnym okiem niż na podobne zachowanie ich rówieśników. Nieco częściej poczucie gorszego traktowania mieli chłopcy niż dziewczynki. Przeważająca większość respondentek i respondentów zadeklarowała, że w ich odczuciu nauczyciele oceniają ich pracę równie dobrze co starania ich rówieśników. Im więcej nauczycieli w szkole ma, zdaniem uczniów, negatywne postawy wobec odmiennych kultur, tym więcej uczniów i uczennic twierdzi, że ich zachowanie jest gorzej oceniane. Ponadto, w im większym stopniu uczniowie i uczennice uznają, że mają wpływ na życie w szkole, tym rzadziej deklarują, że czują się surowiej traktowani przez nauczycieli.

W przypadku nierównego traktowania ze strony rówieśników – a dokładniej, gorszego traktowania pomysłów i propozycji – największe znaczenie miał wpływ rodziców na życie szkoły. Uczniowie i uczennice, którzy twierdzą, że rodzice mają duży wpływ na życie szkoły generalnie w mniejszym stopniu deklarują, że ich pomysły są traktowane gorzej przez rówieśników niż pomysły ich kolegów i koleżanek.

  

Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook

Zbigniew Góral, Aneta Tyc, Joseph Roger Carby-Hall

Sprawdź  

Programy bez procedur zgłaszania nieprawidłowości

Analiza programów profilaktyczno-wychowawczych wskazała natomiast, że rzadko porusza się kwestie praw człowieka, a jeśli już, to są dość wąsko traktowane. Nacisk położony jest przede wszystkim na podkreślanie kontekstu funkcjonowania dzieci w szkole, przy czym opisywane są przede wszystkim prawa ucznia. Relatywnie częściej zawarte są zagadnienia tolerancji i szacunku dla odmienności niż negatywne aspekty, takie jak dyskryminacja i uprzedzenia. Niektóre ważne grupy społeczne są pominięte czy niedoreprezentowane. Programy koncentrują
się głównie na grupach narodowościowych, etnicznych, religijnych oraz na niepełnosprawności.

Zdecydowanie niedoreprezentowane są kategorie związane z płcią, tożsamością płciową, orientacją seksualną i wiekiem. W żadnym z analizowanych programów nie pojawiły się treści odwołujące się do możliwości zgłaszania, ani reagowania na przejawy nierównego traktowania, dyskryminacji czy uprzedzeń.

 

Edukacja antydyskryminacyjna pomaga zapobiegać przemocy

Zdaniem znacznej większości (niemal 75 proc.) zapytanych nauczycieli i nauczycielek edukacja antydyskryminacyjna pomaga zapobiegać przemocy w szkole. Niemal 90 proc. badanych nauczycieli i nauczycielek uważa, że edukacja antydyskryminacyjna powinna być obowiązkiem w szkołach. Co dziesiąty/a zapytany/a twierdzi, że dręczenie jest poważnym problemem w szkole, w której pracują.

 

 

Nauczyciele i nauczycielki o wyższym poziomie świadomości w zakresie równego traktowania prezentują również bardziej przychylne postawy wobec przedstawicieli grup„obcych”. Efekt ten jest niezależny od tego, czy wiedzę o tym, czym jest dyskryminacja zdobywali w trakcie swojej kariery zawodowej uczestnicząc w szkoleniach.

Badanie wykazało też, że uczniowie i uczennice, którzy mają większą świadomość w zakresie równego traktowania, prezentują
bardziej negatywne postawy wobec zjawiska dręczenia. Od 10 do 35% uczniów ma poczucie, że doświadcza różnych przejawów nierównego traktowania. Występowanie dręczenia (bullyingu) nie jest zależne od statusu społeczno-ekonomicznego uczniów
i uczennic, nie jest też związane z pochodzeniem etnicznym ani z faktem niepełnosprawności.

Jedynie osoby, które mają stwierdzone trudności w nauce – dysleksję, dysortografię – są nieco
bardziej narażone na przemoc. Uczniowie i uczennice, którzy twierdzą, że wielu nauczycieli w ich szkole ma negatywny stosunek do różnorodności częściej deklarują, że bywają dręczone przez kolegów i koleżanki.

 

Potrzebne procedury antydyskryminacyjne

Na końcu dokumentu RPO przedstawił rekomendacje dla resortu nauki - w tym dotyczące zmian w prawie. Rekomendacje legislacyjne to:

  1.  Zapewnienie uczniom możliwości rozwoju w bezpiecznej atmosferze wolnej od dyskryminacji jako jednego z celów systemu oświaty ujętych w art. 1 ustawy – Prawo oświatowe.
  2. Ujęcie obowiązku podejmowania przez szkołę odpowiednich działań w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji w rozporządzeniu ministra ds. oświaty i wychowania w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
  3. Przywrócenie obowiązku prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej przez wszystkie przedszkola, szkoły i placówki oświatowe o zakresie i treści dostosowanych do poziomu rozwoju uczniów i ich zdolności poznawczych w rozporządzeniu ministra ds. oświaty i wychowania w sprawie wymagań wobec szkół i placówek.
  4. Uzupełnienie podstaw programowych wybranych przedmiotów nauczania poprzez uwzględnienie treści dotyczących praw człowieka, wielokulturowości, przeciwdziałania dyskryminacji i stereotypom oraz opartej na nich przemocy w treściach nauczania większej liczby przedmiotów, co umożliwiłoby przekazywanie uczniom na wszystkich etapach edukacji kompleksowej wiedzy na temat funkcjonowania w różnorodnym społeczeństwie.
  5. Wprowadzenie ustawą – Prawo oświatowe obowiązku ujęcia w treści statutu szkoły postanowień, w tym procedur antydyskryminacyjnych, określających w szczególności przesłanki, tryb wnoszenia skarg na nierówne traktowanie oraz możliwe sankcje.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.