Urząd Ochrony Danych Osobowych już po raz dziesiąty realizuje na terenie całego kraju Ogólnopolski Program Edukacyjny „Twoje dane – Twoja sprawa”. O roli szkoły i nauczycieli w edukowaniu o prywatności oraz wyzwaniach związanych z tym tematem mówi Urszula Góral, dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Edukacji.
Agnieszka Matłacz: Urząd angażuje szkoły i nauczycieli, żeby dotrzeć do najmłodszego pokolenia z tematem ochrony danych osobowych. Skąd taki pomysł?
Urszula Góral: Ideą tego programu było stworzenie pomocy dydaktycznych dla nauczycieli, którzy chcą uczyć świadomych postaw w zakresie prawa do prywatności. To duże wyzwanie, bo nie ma scenariuszy takich lekcji. Program szkolny jest bardzo przeciążony, dlatego nie chcieliśmy wprowadzać dodatkowego przedmiotu, ale wpleść treści dotyczące prywatności w obowiązujący program nauczania. Ten temat dotyczy wielu aspektów naszego życia i tak też powinien być przekazywany w szkole. Zainspirowali nas koledzy z czeskiego urzędu ochrony danych, którzy przygotowali lekcję języka czeskiego z tematem ochrony danych w tle. W urzędzie w większości pracują prawnicy, którzy nie mają przygotowania lub doświadczenia pedagogicznego, które pomogłoby w tworzeniu treści edukacyjnych dla dzieci. Bez nauczycieli, którzy od 10 lat biorą udział w programie, skuteczne przekazywanie wiedzy o prawie do prywatności byłoby więc niemożliwe. Kluczowy jest również udział w programie ośrodków doskonalenia zawodowego nauczycieli. Tworzą one sieć współpracy ze szkołami i wspierają nasze działania w zakresie upowszechnienia wiedzy o ochronie danych osobowych.
O temacie prywatności jest szczególnie głośno od kilkunastu miesięcy za sprawą RODO. Program powstał jednak dużo wcześniej. Czy RODO pomogło w jego promocji?
W tym roku mamy już dziesiątą edycję programu. Statystyki pokazują, że zainteresowanie nim faktycznie wzrosło. Odkąd mówi się więcej o RODO, szkoły i ośrodki doskonalenia zawodowego nauczycieli dostrzegły, że program jest praktyczną pomocą we właściwym stosowaniu przepisów. Program jest realizowany dwutorowo. Z jednej strony szkoły i ośrodki doskonalenia zawodowego nauczycieli dostają od nas know how – uczymy szkolnych koordynatorów programu, jak stosować przepisy, jakie są obowiązki placówek oświatowych, jakie dane mogą przetwarzać, a w jakich sytuacjach nie powinni tego robić. Z drugiej strony – kładziemy nacisk na to, żeby uświadomić nauczycielom oraz dyrektorom szkół potrzebę edukacji młodego pokolenia także w zakresie ochrony danych osobowych, bo wychowując przyszłych dorosłych obywateli, kształtujemy ich przyszłe postawy. Jeżeli chcemy, żeby znali zasady ochrony danych osobowych, to musimy ich tego nauczyć.
Czytaj też: Ruszyła X edycja programu edukacyjnego UODO dla szkół „Twoje dane – Twoja sprawa” >
Mam wrażenie, że w niektórych obszarach to dorośli mogą się uczyć od dzieci. Tak jest np. z nowymi technologiami
To prawda. Dla wielu dorosłych to właśnie dzieci stają się źródłem wiedzy o nowych aplikacjach, programach komputerowych itp. Świat cyfrowy jest szczególnym obszarem i trzeba wiedzieć, jak się w nim poruszać. W pierwszych latach życia dziecka to rodzice decydują o jego prywatności i sami często nie mają świadomości, jakie mogą być konsekwencje ich działań. Trwa dyskusja o tym, kiedy zaczyna się tworzyć profil cyfrowy człowieka – uważa się, że w wieku kilku miesięcy, ale ten moment przesuwa się znacznie za sprawą rodziców. Znana youtuberka pokazała niedawno we vlogu, jak robi test ciążowy. Prywatność dzieci jest więc odkrywana przez rodziców na bardzo wczesnym etapie. A dzieci, wbrew pozorom, są świadome zagrożeń, które czyhają w cyfrowym świecie i zdarza się, że proszą rodziców, aby nie publikowali ich zdjęć np. z wakacji.
Parafrazując hasło programu: Nasze dane to naprawdę nasza sprawa...
Zdecydowanie. To hasło programu świetnie pokazuje, jak działa całe otoczenie szkoły. Można zaangażować lokalne władze – urząd miasta, gminy lub wyjść do lokalnych społeczności. To rezonuje na środowisko i świadomość całej społeczności rośnie. Z drugiej strony, dzięki informacjom zwrotnym od uczestników programu, my, urzędnicy, dowiadujemy się, z jakimi praktycznymi problemami zmagają się nauczyciele w szkołach i możemy na nie reagować. Tak m.in. powstał nasz poradnik „Ochrona danych osobowych w szkołach i placówkach oświatowych”. W szkołach wciąż jest jeszcze wiele problemów do rozwiązania. To m.in. kwestia przetwarzania danych biometrycznych, przetwarzania danych zbieranych przez cały rok szkolny i momentu ich usunięcia czy używania systemów monitoringu.
Czy nauczyciel, który interesuje się tym tematem, może sam zgłosić się do programu?
Nie, to musi być decyzja dyrektora placówki. Nowością w tym roku jest natomiast możliwość zgłoszenia szkoły przez cały rok. Do tej pory nabór był zamykany we wrześniu. Szkoły, które dołączają w trakcie roku, otrzymują nagranie ze szkolenia wstępnego oraz materiały i będą mogły jeszcze w tym roku szkolnym planować działania. Mimo że do programu przystępuje coraz więcej szkół i ośrodków doskonalenia nauczycieli, to wciąż jeszcze w całym kraju jest wiele miejsc, w których za mało mówi się o prywatności. Bardzo zależy nam, żeby program rozprzestrzenił się, dlatego podejmujemy dodatkowe inicjatywy w regionach, np. w postaci spotkań z przedstawicielami oświaty pod hasłem „#RODO w Edukacji”. Widzimy, że jest taka potrzeba.
Sprawdź również książkę: Ochrona danych osobowych w oświacie >>
Jak wygląda współpraca urzędu ze szkołami w ciągu całego roku? Jakie są jej etapy?
Każdego roku rozpoczynamy szkoleniem, które przygotowuje nauczycieli do realizacji programu. Zawsze składa się ono z dwóch części. Pracownicy Urzędu Ochrony Danych Osobowych przekazują wiedzę o zasadach, obowiązkach i prawach uczestników, ale angażujemy też osoby, które reprezentują szkoły uczestniczące we wcześniejszych edycjach programu, żeby podzieliły się swoimi doświadczeniami. To ogromna wartość tego spotkania i potężna dawka inspiracji. W ciągu roku szkolnego program realizowany jest już lokalnie - w szkołach. Tam pojawiają się różne inicjatywy, spośród których na koniec roku nagradzamy najlepsze. Ważnym wydarzeniem jest też Dzień Ochrony Danych Osobowych, który obchodzimy zawsze 28 stycznia. Zachęcamy szkoły, żeby w tym dniu o ochronie danych było szczególnie głośno.
Każda kolejna edycja programu to setki nowo przeszkolonych uczestników. Czy potrzeba w nim jakichś zmian?
Naszym wyzwaniem jest jego lepsze finansowanie. RODO pomogło, bo w przepisach wprost zapisano, że organ ochrony danych osobowych ma obowiązek prowadzić działania skierowane do dzieci, ale nie oznacza to, że Urząd otrzymał zwiększony budżet na działania edukacyjne. Muszę podkreślić, że szkoły i ośrodki doskonalenia nauczycieli, które się zgłaszają, robią to dobrowolnie i to jest ogromną siłą programu - nikt nie robi tego z przymusu, a dlatego, że wie, że warto.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.