Nauczyciele od dawna domagają się zmian w zakresie ochrony przedemerytalnej wskazując, że obecne przepisy są niekorzystne zwłaszcza dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego – o ile okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury – przysługuje ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Ochrona ta nie obejmuje jednak osób, które osiągnęły już wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).

Nie tylko przejście na emeryturę uprawnia nauczyciela do odprawy>>

 

Ochrona przedemerytalna dla nauczycieli mianowanych

– Do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, w zakresie rozwiązania stosunku pracy, nie stosuje się przepisów ochronnych, ponieważ podstawy wypowiedzenia stosunku pracy zostały w ich przypadku wyczerpująco określone w Karcie Nauczyciela – wskazuje radca prawny Magdalena Sender, specjalizująca się w prawie oświatowym. Jak dodaje, pogląd ten znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. 

Poznaj linię orzeczniczą w LEX: Musiała Anna, Wpływ złożenia oświadczenia woli o odmowie przejścia do przejmowanej szkoły na kwestie rozwiązania stosunku pracy nauczyciela i jego odprawy> 

 

W wyroku z dnia 26 marca 2013 r. (III PK 37/12 SN) SN podkreślił, że w razie zmian organizacyjnych lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, nie stosuje się trybu wypowiedzenia zmieniającego z art. 42 k.p. ze względu na szczególny i odrębnie wyczerpująco (zupełnie) uregulowany tryb postępowania w art. 20 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 22 ust. 2 ustawy z 1982 r. - Karta Nauczyciela. Brakuje też podstawy prawnej do uwzględnienia uregulowanej w art. 39 k.p. wzmożonej ochrony trwałości stosunków pracy pracowników w wieku przedemerytalnym (art. 39 k.p.), która nie obejmuje tych nauczycieli, którym szkoła z ustawowo określonych przyczyn organizacyjnych (art. 20 KN) nie może zapewnić zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć, bo "zupełny" charakter regulacji art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1982 r. - Karta Nauczyciela nie ustanawia takiej ochrony.

 

A przynajmniej aż do teraz, bo od września przepis ulegnie zmianie.  Nowela Karty Nauczyciela, która czeka obecnie na podpis prezydenta, rozwiązuje ten problem. Nauczyciele mianowani też skorzystają z ochrony - jej zakres odpowiada zapisowi z art. 39 Kodeksu pracy: nauczycielowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, nie można wypowiedzieć stosunku pracy pod warunkiem, że jego okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie emerytury w tym terminie. Ochrona, analogicznie jak w przypadku art. 40 Kodeksu pracy, nie będzie stosowana w przypadku uzyskania przez nauczyciela prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Kolejnym przypadkiem wyłączającym stosowanie powyższej ochrony jest całkowita likwidacja szkoły oraz uzyskanie przez nauczyciela negatywnej oceny pracy. 

Poznaj linię orzeczniczą w LEX: Dulewicz Katarzyna, Sancewicz Tomasz, Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem w okresie korzystania przez niego z urlopu dla poratowania zdrowia> 

 

Uwzględniono także przypadek częściowej likwidacji szkoły lub konieczności ograniczenia etatów – w takiej sytuacji nauczyciel będący w okresie ochrony przedemerytalnej będzie miał pierwszeństwo do pozostania, chyba że nie ma możliwości dalszego zatrudniania nauczyciela w zmniejszonym wymiarze zajęć, a nauczyciel nie posiada kwalifikacji wymaganych do zajmowania innego stanowiska. 

Czytaj też w LEX: Jędrychowska-Jaros Wioletta, Zmiana stosunku pracy nauczyciela mianowanego - odwołanie dyrektora szkoły - roszczenia związane z odwołaniem ze stanowiska - zakres stosowania przepisów Kodeksu pracy. Glosa do wyroku SN z dnia 19 maja 2009 r., II PK 288/08> 

Większa odprawa przy przejściu na emeryturę

A jeżeli chodzi o samo przejście na emeryturę, korzystniej będzie z tym poczekać do przyszłego roku, od stycznia zwiększą się bowiem odprawy wypłacane nauczycielom. Obecnie nauczyciele po przepracowaniu w szkole co najmniej 20 lat otrzymują odprawę emerytalną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a pracownicy administracji i obsługi zatrudnieni w tej samej szkole otrzymują po przepracowaniu 20 lat odprawę emerytalną w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 87 Karty Nauczyciela nauczycielowi, spełniającemu warunki, uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy. Pod warunkiem jednak, że nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28 KN. Ponadto musi on być zatrudniony w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru zajęć, na co wskazuje art. 91b ust. 1 KN. Natomiast nauczycielowi, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Przy ustalaniu uprawnień do odprawy należy wziąć pod uwagę łączny okres zatrudnienia w szkołach, przedszkolach i innych jednostkach. W razie zbiegu prawa do tych odpraw, przysługuje jedna z nich - korzystniejsza.

 

Tymczasem, zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach samorządowych w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości:

  • dwumiesięcznego wynagrodzenia po 10 latach pracy;
  • trzymiesięcznego wynagrodzenia po 15 latach pracy;
  • sześciomiesięcznego wynagrodzenia po 20 latach pracy.

 

Powołany przepis u.p.s. nie uzależnia prawa do odprawy od przepracowania wymaganych lat wyłącznie na stanowisku pracownika samorządowego. Ponadto przepis nie reguluje wprost sytuacji, gdy pracownikowi została uprzednio wypłacona odprawa rentowa na podstawie innych przepisów, a zagadnienie to nie zostało rozstrzygnięte w literaturze i orzecznictwie. Jest więc to niekorzystne dla nauczycieli, którzy przepracowali więcej niż 20 lat  - tym bardziej, że od takiego stażu uzależnione jest prawo do wcześniejszej emerytury, z którego być może część zechce skorzystać.

Zobacz procedurę w LEX: Możliwości przejścia nauczycieli na emeryturę > 

Kiedy można przejść na wcześniejszą emeryturę?

Jak wyjaśnia Magdalena Sender, przejście na emeryturę (tj. złożenie wniosku o emeryturę i wydanie przez organ emerytalny stosownej decyzji) może nastąpić w dowolnym terminie. - Natomiast, co trzeba podkreślić, w przypadku nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę uzależniona jest od tego, czy warunki przejścia na wcześniejszą emeryturę zostaną spełnione w określonym terminie - podkreśla.

 

Nowela, która wdraża postulaty związkowców, wprowadza również istotną zmianę w kwestii odpraw, podobnie jak pracownicy samorządowi, pedagodzy przy przejściu na emeryturę będą otrzymywać sześciomiesięczną odprawę. Jeżeli natomiast zdecydują się na jeszcze dłuższą pracę, liczyć mogą też na dodatkową nagrodę jubileuszową. Stanie się tak, ponieważ nowela Karty Nauczyciela wprowadza nagrodę jubileuszową po 45 latach pracy. Przepis również zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. 

Czytaj też w LEX: Szustakiewicz Przemysław, Ujawnianie danych o wynagrodzeniu nauczycieli w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej> 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.