Prawodawca zdefiniował pojęcie niepełnosprawności sprzężonej w przepisach ustawy Prawo oświatowe oraz ustawy o systemie oświaty. Sformułowane w tych aktach definicje są tożsame.
Muszą wystąpić co najmniej dwie niepełnosprawności
Zarówno art. 4 pkt 32 ustawy Prawo oświatowe, jak i art. 3 pkt 18 ustawy o systemie oświaty stanowią, że niepełnosprawność sprzężona polega na występowaniu u dziecka niesłyszącego lub słabosłyszącego, niewidomego lub słabowidzącego, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną albo z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, co najmniej jeszcze jednej z wymienionych niepełnosprawności. Oznacza to, że ma ona charakter złożony. Tym samym do uznania niepełnosprawności za sprzężoną muszą wystąpić co najmniej dwie niepełnosprawności wymienione w definicji. Przykładowo: niepełnosprawność ruchowa (np. mózgowe porażenie dziecięce) połączona z niepełnosprawnością intelektualną.
Orzeczenia wydają zespoły w poradni
Niepełnosprawność sprzężona jest przesłanką do orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Orzeczenie wydaje się dla dzieci i uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. W przypadku niepełnosprawności sprzężonej należy wskazać współistniejące niepełnosprawności (zob. wyrok Wojewódzkiego Sąd Administracyjnego w Warszawie z 21 marca 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 949/16). Wydawaniem orzeczeń zajmują się zespoły działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym publiczne poradnie specjalistyczne. Wnioskodawca może wnieść odwołanie do kuratora oświaty, za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia. Kurator oświaty nie przeprowadza diagnozy dziecka, tylko w zależności od potrzeby, zasięga opinii psychologa, pedagoga, lekarza lub innego specjalisty. Diagnozę przeprowadza się w zespole orzekającym działającym w poradni pedagogiczno-psychologicznej i kurator oświaty nie przeprowadza takiej analizy (zob. wyrok WSA w Gliwicach z 2 grudnia 2019 r., sygn. akt III SA/Gl 884/19).
Zespół wydaje zalecenia
W orzeczeniu zespół określa diagnozę funkcjonowania dziecka lub ucznia oraz okres, w jakim zachodzi potrzeba kształcenia specjalnego. Wskazuje się też zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz, jeśli zachodzi potrzeba, zakres indywidualnego wsparcia ze strony dodatkowo zatrudnionej kadry. W orzeczeniu określa się też:
- zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć wychowania przedszkolnego lub zajęć edukacyjnych, zajęć rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych oraz w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku lub uczniowi i, w zależności od potrzeb, jego rodzicom, przez przedszkole, szkołę, ośrodek lub placówkę oraz poradnię, wraz ze wskazaniem zalecanych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a w przypadku dzieci i uczniów niepełnosprawnych - również zalecanych rodzajów zajęć rewalidacyjnych;
- wszystkie możliwe formy kształcenia specjalnego, poczynając od najkorzystniejszej dla dziecka lub ucznia;
- potrzebę realizacji wybranych zajęć wychowania przedszkolnego lub zajęć edukacyjnych indywidualnie z dzieckiem lub uczniem lub w grupie liczącej do 5 dzieci lub uczniów - w przypadku dziecka lub ucznia napotykającego na trudności w funkcjonowaniu wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub szkolnym;
- zalecane działania ukierunkowane na poprawę funkcjonowania dziecka lub ucznia i wzmacnianie jego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki oraz działania wspierające rodziców;
- w zależności od potrzeb dziecka lub ucznia niepełnosprawnego, niezbędny w procesie kształcenia sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, w tym z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych;
- zalecane sposoby oceny efektów podjętych działań.
Gmina musi zapewnić transport
Zgodnie z art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo oświatowe, obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, objętym kształceniem specjalnym, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym - także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym ukończą 21. rok życia. Na jednostce samorządu terytorialnego spoczywa też obowiązek zapewnienia dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 24. rok życia. Wynika to z art. 39 ust. 4 pkt 2 uPo.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 1 lipca 2020 r., sygn. akt II SA/Po 115/20 podkreślił, że takiego uprawnienia nie nabywają dzieci z tego rodzaju niepełnosprawnościami uczęszczające do innego rodzaju placówek. Ponadto art. 39 ust. 4 pkt 2 uPo, w przeciwieństwie do art. 39 ust. 4 pkt 1 uPo, nie formułuje warunku, aby bezpłatny transport dotyczył wyłącznie najbliższego ośrodka rewalidacyjno - wychowawczego. Oznacza to, że realizacja obowiązku gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka dziecka z niepełnosprawnością sprzężoną nie jest uzależniona od odległości ośrodka do miejsca zamieszkania niepełnosprawnego dziecka. Tym samym nie musi to być najbliższy ośrodek (zob. wyrok WSA w Szczecinie z 21 stycznia 2021 r., sygn. akt II SA/Sz 358/20).
Zwolnienie z egzaminu ósmoklasisty
Przepisy prawa przewidują też obligatoryjne i fakultatywne zwolnienie z egzaminu. Art. 44 zw ustawy o systemie oświaty stanowi, że uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawności sprzężone, gdy jedną z nich jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym, nie przystępuje do egzaminu ósmoklasisty. Natomiast uczeń posiadający takie orzeczenie ze względu na inne niepełnosprawności sprzężone może być zwolniony przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej z obowiązku przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty, na wniosek rodziców pozytywnie zaopiniowany przez dyrektora szkoły.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
