Rozstrzygnięciem nadzorczym wojewoda śląski stwierdził nieważność uchwał Rady Miasta Ruda Śląska w sprawie przekazania majątku pięciu placówek gimnazjum.
Wojewoda uznał, że należy te uchwały wyeliminować z obrotu w całości, jako niezgodne z art. 7 Konstytucji RP w związku z art. 12 ust. 3 i ust. 5 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Wojewoda: reorganizacja, nie likwidacja
Według tego przepisu jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych ustaw, tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące. Z tym, że organ określa przeznaczenie mienia znajdującego się w zarządzie tej jednostki. W przypadku państwowej jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z Ministrem Finansów. Te same regulacje dotyczą łączenia szkół.
W uzasadnieniu aktu wojewoda wyjaśnił, że rada miasta postanowiła o przekazaniu mienia gimnazjum szkole podstawowej. Unormowaniami zawartymi w § 2 uznała, że również wszystkie zobowiązania i należności likwidowanego gimnazjum stają się zobowiązaniami i należnościami szkoły podstawowej.
Wojewoda Śląski wskazał, że zapisy uchwały nie znajdują uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa, gdyż stan faktyczny nią objęty nie odpowiada sytuacji określonej we wskazanych w jej podstawie prawnej. W ocenie organu nadzoru, stosownie do treści przepisu art. 129 ust. 1 pkt 2 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe, dotychczasowe gimnazjum można włączyć do ośmioletniej szkoły podstawowej, o której mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo oświatowe. Tak więc gimnazjum nie ulega likwidacji, ani też łączeniu w trybie przepisów ustawy o finansach publicznych.
W związku ze zmianami ustroju szkolnego następuje jedynie reorganizacja tej placówki, która nie skutkuje formalną zmianą jej bytu finansowego.
Zdaniem wojewody, rada miasta wykroczyła poza ramy swoich kompetencji określonych w ustawie o samorządzie gminnym i ustawie o finansach publicznych.
Skarga miasta do sądu
W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skardze miasto domagało się uchylenia rozstrzygnięcia wojewody w całości i obciążenia organu nadzoru kosztami postępowania.
Zarzuciło rozstrzygnięciu naruszenie prawa i interesu strony poprzez między innymi:
- brak w rozstrzygnięciu nadzorczym wyczerpującego uzasadnienia faktycznego i prawnego zajętego przez organ nadzoru stanowiska
- naruszenie ustawy o finansach publicznych przez błędną wykładnię i przyjęcie, że art. 129 ust.1 pkt 2 i ust 2 ustawy Przepisy wprowadzające reformę oświaty stanowi wystarczającą podstawę do dokonywania "reorganizacji" dwóch odrębnych jednostek budżetowych, co skutkowało przyjęciem, że nie doszło do zmiany bytu finansowego jednostki.
Jak przekonywała pełnomocnik miasta, organizacyjnie i finansowo gimnazjum zostało połączone ze szkołami podstawowymi. Uchylenie uchwał powoduje usunięcie podstaw prawnych do przekazania jednostce budżetowej - szkole podstawowej, majątku gimnazjum z chwilą jej utworzenia. Skutkuje także brakiem możliwości pokrycia z planu finansowego, przekazanego szkole podstawowej 1 września 2017 r., zobowiązań zaciągniętych i nie spłaconych do 31 sierpnia 2017 r. przez gimnazjum.
Wojewoda w swym rozstrzygnięciu kwestie te pominął, a zatem nie podjął czynności w celu wszechstronnego zbadania sytuacji faktycznej i prawnej szkół wskazanych w uchwale.
Brak definicji "włączenia"
Prawo oświatowe nie definiuje pojęcia "włączenia", ani tym bardziej reorganizacji - uważa radca prawny Ewa Szklarczyk. Tym samym definicji tych należy szukać właśnie w przepisach ustawy o finansach publicznych, gdzie w jej art. 12 jest mowa o kompetencjach do tworzenia, łączenia i likwidacji jednostek budżetowych.
W odpowiedzi na skargę wojewoda stwierdził, że uchwała rady gminy rozstrzygająca o przeznaczeniu mienia kończącej swój byt prawny szkoły jest nie tylko zbędna, ale przede wszystkim brak jest podstawy prawnej do jej podjęcia.
WSA uchyla akt nadzoru
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyroku z 26 maja 2018 r. uchylił akt nadzoru. Sąd zgodził się z poglądem wojewody co do tego, że art. 129 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe stanowić może lex specialis w stosunku do art. 12 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Jednakże inna forma organizacyjna zakończenia działalności działania gimnazjum nie przesądza jeszcze o wyłączeniu zastosowania pozostałych regulacji zawartych w przepisie art. 12 ustawy o finansach publicznych. Rozumowanie przeciwne pozbawiałoby jednostkę samorządu terytorialnego podstaw prawnych do działania, którego podjęcie jest również dla organu nadzoru oczywiste.
Sąd I instancji uznał, że rozstrzygnięcie nadzorcze nie spełnia wymagań określonych prawem, bowiem nie zawiera takiego uzasadnienia prawnego, które pozwalałoby potraktować zakwestionowane działanie jednostki samorządu terytorialnego jako naruszające prawo w sposób istotny.
Skarga kasacyjna wojewody oddalona
Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się z poglądem prezentowanym w skardze kasacyjnej, że "włączenie" gimnazjum do szkoły podstawowej nie jest jego likwidacją.
Jak zaznaczył sędzia sprawozdawca Jan Tarno, podstawową kwestią było w tych sprawach rozstrzygniecie, czy włączenie gimnazjum powoduje przejęcie majątku przez szkoły podstawowe.
NSA stwierdził, że w orzecznictwie nie ma jednej wykładni, gdyż przepisy jednoznacznie nie regulują tego problemu. Jednakże ten skład orzekający opowiedział się za tym, ze gmina czy miasto ma prawo zastosować art. 12 ustęp 2-5 ustawy o finansach publicznych w zakresie przejęcia majątku szkół, gdyż to jest de facto likwidacja gimnazjum. Gminy mogą regulować sytuację majątkową szkół - dodał sędzia.
Sygnatura akt I OSK 3223/18, wyrok z 27 sierpnia 2019 r.
