Godziny nadliczbowe nauczyciela: Najpierw wezwanie do zapłaty

Do pracy nauczyciela w godzinach nadliczbowych mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy - wynika z uchwały Sądu Najwyższego. To szansa dla nauczycieli, by dochodzić wypłat za zrealizowane godziny za ostatnie trzy lata. Pierwszym krokiem jest wezwanie do zapłaty - kolejne to zawiadomienie Państwowej Inspekcji Pracy i pozew do sądu pracy.

W debatach na temat czasu pracy nauczycieli często pojawia się kwestia osiemnastogodzinnego pensum, jednak pomija się fakt, że zgodnie z Kartą Nauczyciela, podobnie jak z Kodeksem pracy, tygodniowy wymiar czasu pracy nie może przekraczać 40 godzin. Mimo to, wiele szkół ignorowało ten przepis, zobowiązując nauczycieli do dodatkowej pracy, takiej jak opieka nad uczniami podczas wycieczek, imprez szkolnych, zajęć pozalekcyjnych czy egzaminów, co skutkowało przekroczeniem dopuszczalnego limitu czasu pracy.

Godziny nadliczbowe limitowane na trzy sposoby>>

Nauczyciel ma prawo do pieniędzy za nadgodziny

Nieprecyzyjne przepisy Karty Nauczyciela sprzyjały takim praktykom, ponieważ odnosiły się jedynie do godzin ponadwymiarowych, czyli zajęć dydaktycznych wykraczających poza pensum, nie regulując jednak kwestii godzin nadliczbowych, czyli pracy przekraczającej tygodniowy limit 40 godzin. W rozpatrywanej sprawie nauczycielka języka angielskiego, pełniąca funkcję koordynatorki programu wymiany międzynarodowej, argumentowała, że jej obowiązki, obejmujące przygotowanie uczniów do wyjazdu, szkolenie oraz pośredniczenie między szkołami, wymagały od niej pracy przekraczającej ustawowe normy. Sąd w obu instancjach częściowo uwzględnił jej roszczenie i przyznał wynagrodzenie w wysokości ponad 18,5 tys. zł wraz z odsetkami za przepracowane godziny nadliczbowe.

Sędzia Piotr Prusinowski, uzasadniając uchwałę, zaznaczył, że w polskim prawie za pracę przekraczającą ustalony czas przysługuje wynagrodzenie lub czas wolny. Podkreślił, że choć Kodeks pracy przewiduje wyjątki dla kadry kierowniczej, to nauczyciele nie zostali wprost wyłączeni z tych regulacji. W jego ocenie, gdyby ustawodawca chciał wprowadzić inne rozwiązania w tej kwestii, powinien jednoznacznie zapisać to w przepisach.

Należy się zwrot za dzień wolny

Nauczyciel, który nie otrzymał wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, powinien wystosować do dyrektora szkoły wezwanie do zapłaty. Związek Nauczycielstwa Polskiego udostępnił na swojej stronie internetowej wzór wezwania. Wskazuje też, że jeżeli w ciągu siedmiu dni od złożenia wezwania wynagrodzenie nie zostanie wypłacone, może zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy. W takim przypadku inspekcja może wydać nakaz wypłaty wynagrodzenia. Alternatywnie nauczyciel może skontaktować się z prawnikiem, który pomoże mu przygotować pozew do sądu pracy.

Jeżeli dyrektor szkoły nie zapewnia nauczycielowi przysługującego mu odpoczynku dobowego lub tygodniowego, może on dochodzić dodatkowych roszczeń. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy nauczyciel ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Orzecznictwo sądowe potwierdza możliwość uzyskania zadośćuczynienia w przypadku naruszenia tych praw.

- Zgodnie z art. 151[3] k.p. pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 par. 1 k.p., wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym - wskazuje adwokat Joanna Suchanowska. - W zamian za pracę w takim dniu (np. w wolną sobotę) pracodawca ma obowiązek wyznaczyć pracownikowi cały dzień wolny od pracy, bez względu na liczbę przepracowanych godzin w tym dniu. Udzielenie dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy jest jedyną przewidzianą przez k.p. formą rekompensaty pracy w takim dniu - podkreśla.

Czytaj w LEX: Wynagrodzenie za pracę ponadwymiarową w zatrudnieniu niepełnoetatowym – orzecznictwo TSUE i jego skutki > >

Obowiązek pracowniczy

W polskiej nauce prawa pracy, a także w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, zgodnie z którym wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracowniczym. W wyroku z 16.12.1987 r. Sąd Najwyższy wskazał, że pomimo, iż praca w godzinach nadliczbowych jest wykonywana w warunkach określonego zmęczenia pracownika, to nie uzasadnia to odmowy pracownika wykonania polecenia pozostania poza godzinami pracy w celu zakończenia usuwania awarii, nawet jeśli pracownik uważa, że niesłusznie został pozbawiony premii (PRN 68/87, OSNCP 1989, nr 10, poz. 164). Pracownik jest zobowiązany do pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli praca ta została zarządzona przez upoważnionych przełożonych. Źródła wskazanego obowiązku dopatruje się w ogólnym obowiązku stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (art. 100 par. 1 k.p.) oraz w obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy (art. 100 par. 2 pkt. 4 k.p.).

Zobacz w LEX: Polecanie pracy w godzinach nadliczbowych > >

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz podstawowego wynagrodzenia, przysługuje dodatek, którego wysokość zależy od okoliczności wykonywanej pracy. W przypadku pracy w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta, które nie są dla pracownika dniami pracy zgodnie z jego harmonogramem, a także w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub święto, przysługuje dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia.

Jeśli praca nadliczbowa odbywa się w innym dniu niż wymienione wyżej, pracownik otrzymuje dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia. Dodatek w wysokości 100 proc. przysługuje również za każdą godzinę nadliczbową wynikającą z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, o ile nie jest już uwzględniony w innym dodatku. Podstawą do obliczenia dodatku jest wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika, określone według stawki godzinowej lub miesięcznej. Jeżeli wynagrodzenie to nie jest wyodrębnione w umowie, przyjmuje się 60 proc. całkowitego wynagrodzenia. W przypadku pracowników wykonujących stałą pracę poza zakładem pracy, zamiast dodatku możliwe jest ustalenie ryczałtu, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy nadliczbowej.

Czytaj również w LEX: Praca nadliczbowa w zadaniowym systemie czasu pracy > >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.